رفلاکس معده؛ رفلاکس معده و تنگی نفس ناشی از آن
در ورودی معده اسفنکتر یا دریچه‌ای قرار دارد که به محض عبور غذا بسته می‌شود. اگر این دریچه به‌خوبی بسته نشود یا گه گاهی باز شود، اسید تولیدشده در معده میتواند به سمت مری حرکت کند. این حرکت ناخواسته و مضر اسیدی منجر به بروز علائم سوزش معده می‌شود. اگر علائم رفلاکس اسید را بیش از دو بار در هفته تجربه می‌کنید، ممکن است به مشکل رفلاکس معده مبتلا باشید. این مقاله از مجله سلامت هومکا به‌طور کامل به اختلال رفلاکس معده اختصاص یافته و در آن جنبه‌های مختلف این بیماری مورد توجه قرار گرفته است. برای انجام آزمایش در منزل کلیک کنید.
علت رفلاکس معده چیست؟
یکی از دلایل شایع بیماری رفلاکس معده، یک مشکل ساختاری معده به نام فتق هیاتال است. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که قسمت فوقانی معده یعنی دریچه، به سمت دیافراگم (ماهیچه بین معده و قفسه سینه) متمایل شود. به‌طور طبیعی، دیافراگم به حفظ اسید در معده کمک می‌کند اما اگر مبتلا به فتق هیاتال باشید، اسید میتواند به سمت مری حرکت کرده و علائم بیماری ریفلاکس معده را ایجاد کند. از دیگر علت‌های رایج بیماری ریفلاکس معده می‌توان موارد زیر را نام برد:
- مصرف وعده‌های غذایی حجیم و یا دراز کشیدن بلافاصله بعد از صرف غذا
- اضافه‌وزن و چاقی
- خوردن وعده غذایی نزدیک به زمان خواب
- مصرف بعضی از غذاها نظیر مرکبات، گوجه‌فرنگی، شکلات، نعناع، سیر، پیاز و غذاهای تند
- مصرف نوشیدنی‌ها مانند الکل، نوشابه‌های گازدار، قهوه یا چای
- سیگارکشیدن
- بارداری
- مصرف داروهایی همچون آسپرین، ایبوپروفن و شل کننده‌های عضلانی
علائم رفلاکس معده چیست؟
علائم شایع رفلاکس معده به صورت زیر است:
- سوزش سر دل: درد و سوزشی که از معده به شکم، قفسه سینه یا گلو سرایت کند
- رگورژیتاسیون: اسید معده با طعم ترش یا تلخ به گلو یا دهان ورود کند
سایر علائم رفلاکس به‌شرح زیر است:
- نفخ
- استفراغ خونی و گاهی مدفوع خونی
- آروغ زدن
- احساس ماندن غذا در گلو
- سکسکه مداوم
- حالت تهوع
- کاهش وزن غیرمنتظره
- سرفه‌های خشک و گرفتگی صدا
- گلودرد بلندمدت
تشخیص رفلاکس معده چگونه است؟
اگر رفلاکس معده را بیشتر از دو بار در هفته تجربه می‌کنید، توصیه می‌شود که به پزشک مراجعه کنید. علائمی مانند سوزش سر دل، کلید تشخیص بیماری رفلاکس است به‌خصوص اگر اصلاح رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی و یا استفاده از داروهای ضد اسیدی در بهبود آن تأثیرگذار باشد. اگر اقدامات ذکرشده کمکی به تسکین رفلاکس نکند یا علائم عود کنند، پزشک ممکن است آزمایشاتی برای تأیید و یا بررسی سایر احتمالات تجویز نماید. از آزمایش‌های تشخیصی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
ازوفاگرام باریم: در این روش زخم یا مشکلات مری مثل تنگی مری بررسی می‌شود. برای این کار، ابتدا محلولی حاوی باریم بلعیده می‌شود تا تصاویر اشعه ایکس به وضوح بیشتری حاصل شوند.
مانومتری مری: این آزمایش به ارزیابی عملکرد و حرکات مری و اسفنکتر تحتانی مری کمک می‌کند.
پایش pH: آزمایش پایش pH میزان اسید را در مری ارزیابی می‌کند. در این روش تشخیصی ابزار پزشکی به مری هدایت شده تا میزان اسید موجود در مری اندازه‌گیری شود.
آندوسکوپی: در آندوسکوپی مشکلات مری و معده به دقت بررسی می‌شوند. در این آزمایش یک لوله بلند، منعطف که به دوربین مجهز است به گلو وارد می‌شود. برای انجام این روش غالباً از بی‌حسی موضعی و تجویز آرام‌بخش استفاده می‌شود.
بیوپسی: در حین انجام آندوسکوپی ممکن است پزشک یک نمونه بافتی برای بررسی سلول‌های معده و مری استخراج کند.
آیا رفلاکس معده با تغییر سبک زندگی قابل‌درمان است؟
یکی از بهترین راه‌ها برای درمان رفلاکس معده، پرهیز از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های محرک است. علاوه بر پرهیز غذایی، نکات زیر نیز در بهبود علائم رفلاکس موثر هستند:
- حجم وعده‌های غذایی را کاهش دهید
- سیگار را ترک کنید
- ارتفاع بالش ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر باشد
- فاصله وعده شام تا زمان خواب باید حداقل ۲ تا ۳ ساعت باشد
- لباس تنگ نپوشید و کمربند شلوار را خیلی محکم نبندید
- اگر اضافه‌وزن دارید سعی کنید به وزن مطلوب برسید
آیا رفلاکس معده با دارو قابل درمان است؟
در بسیاری از موارد، اصلاح سبک زندگی و تغییرات غذایی تمام آن چیزی است که برای تسکین علائم رفلاکس معده نیاز دارید. در گام بعدی، تجویز داروهایی از خانواده آنتی‌اسیدها همچون آلومینیوم ام جی و آلکا سلتزر می‌توانند اسید معده را خنثی کنند. البته این داروها ممکن است با عوارض جانبی احتمالی مثل اسهال یا یبوست همراه باشند به‌خصوص اگر بلندمدت از آن‌ها استفاده شود.
برای اثربخشی بهتر معمولاً پزشکان آنتی‌اسیدهایی تجویز می‌کنند که حاوی هیدروکسید منیزیم و هیدروکسید آلومینیوم هستند. ترکیب این دو ماده موثره دارویی برای تقویت اثر و کاهش عوارض جانبی مفید است. از سایر داروها که برای درمان رفلاکس تجویز می‌شوند می‌توان موارد زیر را نام برد:
- داروهای خنثی‌کننده اسید: داروهایی مانند شربت گاویسکون مخاط معده را می‌پوشانند تا از رفلاکس جلوگیری کنند
- مسدودکننده‌های H۲: داروهایی مانند فاموتیدین و سایمتیدین تولید اسید را کاهش می‌دهند
- مهارکننده‌های پمپ پروتون: داروهایی نظیر رابپرازول،امپرازول و لنسپروزول میزان اسید معده را کاهش می‌دهند
آیا رفلاکس معده با جراحی درمان می‌شود؟
اگر داروها علائم رفلاکس معده را به‌طور کامل برطرف نکنند، علائم ممکن است زندگی فرد را به‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار دهند. در صورت شدید بودن علائم، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه نماید. برای بهبود علائم رفلاکس معده دو نوع جراحی قابل انجام است. جدیدترین روش جراحی شامل قرار دادن حلقه‌ای به نام LINX در انتهای مری است.
این وسیله از ورود اسید از معده به مری جلوگیری می‌کند. نتایج یک مطالعه نشان داد که انجام LINX میتواند باعث بهبودی بیماران و توقف مصرف دارو گردد. با روش جراحی دیگری نیز به نام فوندوپلیکاسیون می‌توان رفلاکس معده را درمان کرد. در این روش یک دریچه یا اسفنکتر مصنوعی در محل اتصال معده و مری قرار می‌گیرد. با دریچه جدید، اسید معده دیگر نمی‌تواند به مری وارد شود.
آیا رفلاکس معده میتواند منجر به تنگی نفس شود؟
تنگی نفس ناشی از رفلاکس معده زمانی رخ می‌دهد که اسید معده وارد مری شده و ازآنجا به ریه‌ها راه پیدا کند. این اتفاق باعث تورم راه‌های هوایی در ریه می‌شود که یکی از علائم آن تنگی نفس است. این مشکل غالباً در هنگام خواب یا در حالت دراز کشیدن اتفاق می‌افتد. در موارد شدید ممکن است علاوه بر تنگی نفس مشکلات دیگری مثل تجمع مایع در ریه و گاهی پنومونی به وجود آید.
رفلاکس اسیدی همچنین گاهی باعث مشکلات بلع و احساس گیرکردن غذا در گلو می‌شود که ممکن است موجب اختلال در ریتم طبیعی تنفس شود. بر اساس مطالعات انجام‌شده، در بیشتر افراد مبتلا به رفلاکس معده علائمی مانند تنگی نفس، عفونت‌های مکرر ریه و مشکلات تنفسی دیده می‌شود.
رفلاکس معده و تپش قلب
اگرچه رفلاکس معده دلیل مستقیم تپش قلب نیست اما امکان دارد به‌طور غیرمستقیم در بروز تپش قلب تأثیر داشته باشد. به‌عنوان مثال، ممکن است اضطراب ناشی از بروز علائم در یک جمع کاری و رسمی، منجر به تپش قلب شود.
به گفته‌ی medicalnewstoday بعضی از محرک‌ها نظیر مشروبات الکلی به‌طور همزمان باعث تپش قلب و شعله‌ور شدن علائم رفلاکس معده می‌شوند. به همین ترتیب، زیاده‌روی در مصرف کافئین علائم رفلاکس را تحریک کرده و همزمان باعث تپش قلب نیز می‌شود. علاوه بر این، خوردن یک وعده غذایی سنگین نیز ممکن است باعث بروز تپش قلب و تشدید رفلاکس معده شود.
آیا رفلاکس معده میتواند باعث کاهش چشمگیر وزن شود؟
در صورت عدم درمان رفلاکس معده، این بیماری میتواند در بلندمدت به علائم شدیدتری مانند اختلالات بلع، خونریزی معده و روده، کم‌خونی و حتی کاهش وزن (به دلیل از دست دادن اشتها) منتهی شود؛ اما در نقطه مقابل، پزشکان بزرگ‌ترین عامل خطر مرتبط با رفلاکس معده را چاقی می‌دانند. حتی افزایش موقت وزن مانند دوران بارداری نیز میتواند باعث رفلاکس معده و سوزش سر دل شود. در چنین مواردی، معمولاً پس از بازگشت به وزن طبیعی علائم نیز از بین می‌روند. رفلاکسی که به دلیل ابتلا به چاقی پدید می‌آید خود میتواند زمینه‌ساز مشکلات دیگر شود، مانند:
- آسم
- درد قفسه سینه
- سرفه مزمن
- گلودرد
- تورم حنجره
رژیم غذایی نیز میتواند در ابتلا به رفلاکس اسید نقش داشته باشد. مواد غذایی و نوشیدنی‌های زیر تشدیدکننده رفلاکس اسیدی به شمار می‌روند:
- مشروبات الکلی
- نوشیدنی‌های گازدار
- مرکبات
- قهوه
- غذاهای چرب
- سیر
- غذاهای فرآوری‌شده (بسته‌بندی‌شده صنعتی)
آیا رفلاکس معده باعث سرطان می‌شود؟
درصورتی‌که رفلاکس معده درمان نشود در موارد نادر ممکن است منجر به سرطان مری شود. تماس مکرر اسید با سلول‌های مری میتواند در بلندمدت باعث ملتهب شدن آن‌ها و گاهی بروز ناهنجاری‌های ساختاری و ژنتیکی شده که خطر ابتلا به سرطان مری را به همراه خواهد داشت.
اگر قصد انجام آزمایش خون، ادرار و یا مدوفع را دارید می‌توانید بدون مراجعه به آزمایشگاه، در خانه این آزمایشات را انجام دهید. برای ثبت درخواست کلیک کنید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
