فیبروز ریه چیست؟ + فیبروز ریوی درمان دارد؟

عارضه‌های ریوی مجموعه آسیب‌ها و اختلالاتی هستند که در بافت دستگاه تنفسی ایجاد می‌شوند. فیبروز ریه نیز ازجمله عارضه‌های ریوی جدی شناخته می‌شود که حاصل زخم شدن و آسیب‌دیدگی شدید بافت ریه است. در این مقاله به بررسی کامل این بیماری می‌پردازیم.

زمانی که می‌گوییم فرد درگیر به فیبروز ریوی است، یعنی بافت ریه دچار زخم و آسیب جدی شده است. فیبروز لایه‌ای سخت و ضخیم است که پس از ایجاد آسیب‌های ریوی در بافت ریه رشد می‌کند. این لایه ضخیم کارکرد نرمال ریه را تحت تأثیر قرار داده و عملاً ریه دیگر همانند وضعیت نرمال عمل نمی‌کند. فرد درگیر به فیبروز ریه از تنگی نفس رنج می‌برد و با تشدید فیبروز نیز این اختلال تنفسی بدتر می‌شود.

اسکار‌های فیبروز ریوی ناشی از چیست؟

اسکارهای و بافت‌های زائدی که روی بافت ریه به وجود می‌آید به علل متفاوتی وابستگی دارد. در خیلی از موارد دلیل بروز فیبروز ریوی ناشناخته باقی می‌ماند. وقتی علت بروز عارضه ناشناخته باقی بماند یا پزشک در مورد آن تردید داشته باشد، به آن فیروز ریوی ایدیوپاتیک گفته می‌شود.

علائم فیبروز ریه چیست؟

عمدتاً بیماران مبتلا به فیبروز ریوی یک یا چند نشانه زیر را تجربه می‌کنند:

• خستگی مفرط
• کاهش وزنی که حاصل رژیم غذایی نیست
• سرفه‌های خشک و آزاردهنده
• اختلال در تنفس و تنگی نفس
• احساس درد در مفاصل
• احساس درد در عضلات
• گرد شدن نوک انگشتان دست
• چپه شدن انگشتان دست و پا

مراحل بروز و پیشرفت فیبروز ریه

شدت نشانه‌ها و سیر پیشرفت این عارضه در هر فرد مبتلا با شخص دیگر تفاوت دارد. گروهی از مبتلایان به فیبروز ریه به‌تدریج نشانه‌های بیماری را تجربه می‌کنند و در طول چند سال وضعیتشان رو به وخامت می‌گذارد. اما گروهی از مبتلایان سریع بیمار شده و علائم و عوارض شدیدی را تجربه می‌کنند.

گروهی از مبتلایان سریعاً وارد مرحله تشدید حاد علائم شده، تنگی نفس شدید را تجربه می‌کنند. این وضعیت امکان دارد بین چند روز تا چند ماه به درازا بکشد. منظور از تشدید حاد علائم این است که بیمار قادر به تنفس عادی نیست و باید حتماً با دستگاه ونتیلاتور مورد حمایت قرار بگیرد. بیمارانی که درگیر به نوع حاد فیبروز ریوی هستند ضمن پشتیبانی با دستگاه تنفس مصنوعی، با داروی کورتیکواستروئیدی و آنتی‌بیوتیکی نیز تحت مراقبت درمانی قرار می‌گیرند. داروها می‌توانند در تسکین علائمی که تشدید شدند موثر باشند.

دلایل ابتلا به فیبروز ریه چیست؟

فیبروز ریه عارضه‌ای است که هم بافت اطراف و هم آلوئول‌های موجود در ریه را دچار زخم می‌کند. همچنین این عارضه سبب افزایش ضخامت بافتی در این نواحی می‌شود. زمانی که این اتفاق می‌افتد بیمار به‌سختی می‌تواند تنفس کند و اکسیژن کمتری وارد جریان خون می‌شود. دلایل زیادی وجود دارند که زمینه‌ساز بروز این وضعیت می‌شوند. عارضه‌های مختلف، درمان تحت پرتودرمانی، مصرف گروه خاصی از داروها و قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که تماس طولانی‌مدت با سموم خاص دارند، می‌توانند چند مورد از علل ابتلا به فیبروز ریوی باشند. در زیر به مهم‌ترین علل ایجاد این عارضه اشاره خواهیم کرد.

پرتودرمانی

بسیاری از انواع سرطان همچون سرطان ریه و سرطان سینه (در زنان) به روش پرتودرمانی تحت درمان قرار می‌گیرند. ممکن است در هفته‌ها و ماه‌های نخست بیمار درگیر به آسیب‌های ریوی ناشی از پرتودرمانی نشانه‌ای را تجربه نکند، اما در سال‌های پس از درمان به‌تدریج متوجه بروز اختلال ریوی شود. شدت این آسیب ریوی به چند فاکتور بستگی دارد:

• چه مقدار پرتو برای درمان عارضه تجویز شده بود
• چه میزان از ریه در طول درمان در برابر تشعشعات قرار می‌گرفت
• وجود یک عارضه زمینه‌ای ریوی
• استفاده هم‌زمان از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی

علل محیطی

اگر دائماً در محیطی حضور دارید که آلوده به سموم و آلاینده‌ها است و یا اینکه شغل شما به صورتی است که در طولانی‌مدت در معرض این موارد قرار می‌گیرید، بیش از سایرین شانس ابتلا به فیبروز ریوی را دارید. گردوغبار فلزات سخت، الیاف آزبست، گردوغبار سیلیس، غبار غلات و فضولات حیوانات و پرندگان ازجمله علل محیطی و شغلی موثر در بروز فیبروز ریه شناخته می‌شوند.

شرایط پزشکی خاص

گاهی یک یا چند عارضه دیگر سبب ایجاد آسیب ریوی و درنهایت فیبروز ریه می‌شوند. پلی میوزیت، سارکوئیدوز، اسکلرودرمی، درماتومیوزیت، پنومونی، روماتیسم مفصلی، عارضه بافت همبند و لوپوس اریتماتوی سیستمیک ازجمله عارضه‌هایی هستند که آسیب ریوی را به همراه دارند.

دارودرمانی

خیلی از داروها با وجود اینکه می‌توانند در درمان برخی از عارضه‌ها موثر باشند، اما مخرب بافت ریه هستند. داروهای قلب همچون آمیودارون، داروهای شیمی‌درمانی همچون سیکلوفسفامید، آنتی‌بیوتیک‌ها همچون اتامبوتول و نیتروفورانتوئین و داروهای ضدالتهاب همچون آزولفیدین و ریتوکسان در بروز آسیب‌های ریوی موثر هستند.

در خیلی از موارد پزشک یا چند متخصص هرگز نمی‌توانند دلیل ابتلا افراد به فیبروز ریه را پیدا کنند. همان‌طور که در ابتدا نیز اشاره مختصری کردیم، به فیبروز ریوی که علت آن نامشخص باشد، فیبروز ریوی ایدیوپاتیک گفته می‌شود. گروهی از متخصصین معتقد هستند که عوامل وراثتی در افزایش شانس ابتلا افراد به فیبروز ریه ایدیوپاتیک نقش دارند. همچنین آن‌ها دود تنباکو و برخی از ویروس‌ها را بی‌تأثیر در بروز این وضعیت جدی نمی‌دانند.

به گفته‌ی وبسایت mayoclinic به‌طورکلی چند ریسک فاکتور یا عامل افزایش شانس ابتلا به فیبروز ریوی وجود دارد:

• سیگار کشیدن
• جنسیت
• سن بیشتر
• سابقه شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
• جهش‌ ژنتیکی
• شغل: افرادی که در ساختمان‌سازی، معدن، کارخانجات با سطح بالای آلاینده‌ها و کشاورزی فعالیت دارند، بیشتر از دیگر گروه‌ها در معرض خطر ابتلا به عارضه فیبروز ریه قرار دارند

آیا فیبروز ریه درمان قطعی دارد؟

نمی‌توان زخم‌ها و صدمات ناشی از فیبروز ریوی را ترمیم نمود، ولی درمان‌ها و داروهایی هستند که بتوانند عوارض و نشانه‌های فیبروز ریوی را کاهش دهند. همچنین تکنیک‌های درمانی موثر می‌توانند در افزایش کیفیت زندگی مبتلایان به فیبروز ریه تأثیرگذار باشند. در بدترین شرایط پزشک متخصص و جراح، پیوند ریه را بهترین روش درمان عارضه تشخیص می‌دهند.

کنترل و درمان فیبروز ریه

به‌طورکلی، اسکار‌های ریه که در اثر ابتلا به فیبروز ریوی ایجاد می‌شوند قابل‌ترمیم و درمان نیستند. باوجوداین نباید کاملاً ناامید شویم، چراکه می‌توان با به‌کارگیری برخی از روش‌های درمانی نشانه‌ها و عوارض بیماری را موقتاً و شاید تقریباً مداوم تحت کنترل قرار داد. کنترل کردن علائم فیبروز ریه این مزیت را دارد که عارضه تشدید نشده و حداقل کیفیت زندگی بیمار تاحدودی بهبود پیدا می‌کند.

پزشک برای اینکه روش درمانی را انتخاب کند شرایط بیمار را ارزیابی می‌کند و برحسب نتایج مشاهدات و تفسیر آزمایشات نوع درمان انتخاب و شروع خواهد شد. به طور مثال علت بالا بودن RBC در آزمایش خون می‌تواند فیبروز ریوی باشد. ازجمله تکنیک‌های درمانی موثر در بهبود وضعیت بیماران درگیر به فیبروز ریه می‌توان به دارودرمانی، اکسیژن‌تراپی و توان‌بخشی ریوی اشاره نمود. در این بین موثرترین روش از بین بردن صددرصدی فیبروز ریوی پیونده ریه است.

آیا رفلاکس معده و فیبروز ریوی مرتبط هستند؟

آمار به‌دست‌آمده از علائم و شرایط بیماران مبتلا به فیبروز ریوی نشان می‌دهد، که بسیاری از مبتلایان به فیبروز ریوی ایدیوپاتیک از ریفلاکس معده به مری نیز رنج می‌برند. منظور از ریفلاکس معده این است که اسید از معده به مری برمی‌گردد. هنوز ۱۰۰% تائید نشده که ریفلاکس می‌تواند علت بروز فیبروی ریوی ایدیوپاتیک باشد.

واکسن و تأثیر آن در جلوگیری از فیبروز ریوی

هنوز مشخص نیست که آیا واقعاً واکسن‌ها می‌توانند در جلوگیری از فیبروز ریه موثر باشند یا خیر. اما باید واکسن بزنید! عفونت‌های تنفسی قطعاً در تشدید نشانه‌های فیبروز ریوی موثر هستند و آن را بدتر خواهند کرد، بنابراین باید حتماً واکسن بزنید. افراد مبتلا به فیبروز ریوی هر سال با تجویز پزشک باید واکسن آنفولانزا و ذات‌الریه را دریافت کنند. همچنین در امر واکسینه شدن خانواده فرد مبتلا نیز مورد هدف هستند. اعضای خانواده حداقل برای افزایش سطح مصونیت فرد مبتلا لازم است واکسن‌های سالانه آنفولانزا و ذات‌الریه را دریافت کنند.

برای درمان فیبروز ریه چه بخوریم؟

بیشتر مبتلایان به فیبروز ریوی یا به خاطر چاقی و یا به دلیل رنج‌های تنفسی ناشی از بیماری مجبور به کاهش وزن می‌شوند و یا به‌تدریج وزن خود را از دست می‌دهند. برای اینکه قدرت بدنی خود را حفظ کنید و انرژی کافی جهت مقابله با بیماری را داشته باشید، باید به‌خوبی غذا بخورید. یک برنامه غذایی غنی برای بهبود وضعیت شما ضروری است. میوه‌ها، غلات کامل، سبزیجات تازه، لبنیات کم‌چرب و گوشت بدون چربی از ضروریات برنامه غذایی مبتلایان به فیبروز ریوی هستند.

مبتلایان به فیبروز ریوی چه چیزی نباید بخورند؟

در مقابل بایدهای تغذیه‌ای و چیزهایی که گفتیم مبتلایان به فیبروز ریه نیاز دارند، مواردی نیز هستند که باید از آن‌ها دوری شود. غذاهای تهیه‌شده و حاوی چربی‌های ترانس، چربی‌های اشباع‌شده، غذاهایی که خیلی شور هستند، خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که با نمک و قند زیاد فرآوری شدند و همچنین قندهای مازاد برای این گروه سمی هستند.

ورزش برای فیبروز ریه

ورزش برای فیبروز ریه می‌تواند مفید باشد و از پیشرفت عارضه جلوگیری نماید. اگر به‌طور منظم ورزش کنید می‌توانید استرس خود را مدیریت کنید و عملکرد ریه را بهبود ببخشید. همچنین اگر سلامت و یا بیمار هستید از حالا با نظارت پزشک ورزش‌هایی همچون دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی را شروع کنید.

اگر شرایط بیمار به صورتی است که نمی‌تواند روی دو پا حرکت کند یا برای حرکت نیاز به کمک دارد، بهتر است فعالیت‌های بدنی دیگری را انتخاب کند. ویلچر نشینی به معنای توقف فعالیت بدنی نیست و بیمار حتی اگر روی صندلی چرخ‌دار هم باشد سرگرمی‌ها و ورزش‌های مناسب شرایط او وجود دارند.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.