انسداد روده + آیا انسداد روده خطرناک است؟
انسداد روده یکی از شایع‌ترین مشکلات است؛ به‌طوری‌که ۱۵% از بیمارهایی که برای درد حاد شکم بستری می‌شود، مبتلا به انسداد روده هستند. این بیماری شاید در نگاه اول خطرناک نباشد اما از برخی از سرطان‌ها بیشتر جان مردم را می‌گیرد؛ بااین‌حال کسانی که در مراحل اول این بیماری را تشخیص می‌دهند و سراغ درمان می‌روند کمتر از ۱۰% جان خود را از دست می‌دهند.
انسداد روده چیست؟
انسداد روده به معنی بسته شدن فضای داخل روده و حرکت نکردن مواد داخل روده است که شامل انسداد روده کوچک (ازجمله دوازدهه) و انسداد روده بزرگ است. این وضعیت ممکن است جزئی یا کامل باشد. حدود ۸۵ درصد از انسدادهای جزئی روده کوچک با درمان غیر جراحی برطرف می‌شوند، درحالی‌که حدود ۸۵ درصد از انسدادهای کامل روده کوچک نیاز به جراحی دارند.
علت انسداد روده چیست؟
علل بیرونی
چسبندگی‌های بعد از جراحی، شایع‌ترین علل بیرونی انسداد است. چسبندگی بعد از جراحی می‌تواند باعث پیچ‌خوردگی و انسداد شود. منابع بیرونی شایع دیگر سرطان است که باعث انسداد روده کوچک می‌شود. علل بیرونی دیگر که شیوع آن کم است فتق اینگوینال و نافی است. فتق‌های درمان‌نشده یا علائم‌دار ممکن است در نهایت می‌توانند باعث انسداد شوند و روده به‌مرورزمان ایسکمیک می‌شود. دلایل دیگری نیز مانند بیماری‌های مادر زادی وجود دارند که باعث مسدود شدن روده می‌شوند، شایع‌ترین این بیماری‌ها، بیماری خوش‌خیم کرون است که در بزرگ‌سالان دیده می‌شود.
علل داخلی مسدودشدن روده
زمانی که جسمی خارجی بلعیده شود و باعث انسداد شود می‌گویند انسداد علل داخلی داشته است. اکثر اجسام خارجی وقتی‌که بتوانند از اسفنکتر پیلور (بنداره بین معده و روده کوچک) عبور کنند از بقیه روده هم می‌توانند عبور کنند، اما همیشه استثنا وجود دارد.
انسدادهای مکانیکی
انسداد مکانیکی زمانی رخ می‌دهد که چیزی مسیر روده را به‌طور فیزیکی مسدود کرده باشد. انسدادهای مکانیکی دو نوع هستند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
انسداد مکانیکی روده کوچک
انسداد مکانیکی در روده کوچک می‌تواند به دلایل زیر ایجاد شود:
- چسبندگی بافت که می‌تواند پس از هر گونه جراحی شکم یا لگن یا پس از التهاب شدید ایجاد شود
- ولولوس یا پیچ‌خوردگی روده
- انواژیناسیون یا در هم رفتن روده (مانند تلسکوپ بخشی به داخل بخشی دیگر می‌رود)
- ناهنجاری‌های روده بیشتر در نوزادان و کمتر در کودکان و جوانان
- تومورهای روده
- سنگ کیسه صفرا (نادر)
- اشیاء بلعیده‌شده به‌خصوص در کودکان
- فتق
- بیماری التهابی روده مانند بیماری کرون
انسداد مکانیکی روده بزرگ
انسداد روده بزرگ شیوع کمتری دارد اما غیرممکن نیست و به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
- مدفوع گیرکرده در روده بزرگ یا رکتوم
- چسبندگی ناشی از عفونت‌های لگنی یا جراحی
- سرطان تخمدان
- سرطان روده بزرگ
- پلاگین مکونیوم در نوزادان (مکونیوم اولین دفع مدفوع نوزادان است)
- ولولوس و انواژیناسیون
- دیورتیکولیت، التهاب یا عفونت کیسه‌های برآمده روده
- تنگی، باریک شدن روده بزرگ ناشی از زخم یا التهاب
انسداد غیرمکانیکی
سیستم حرکتی روده بزرگ و کوچک هماهنگ است، هنگامی که این هماهنگی از بین برود ممکن است انسداد روده ایجاد شود. اگر این انسدادها موقتی باشند به آن ایلئوس می‌گویند و اگر مزمن باشند انسداد کاذب روده نام دارد.
ایلئوس چیست؟
ایلئوس اصطلاح پزشکی برای عدم حرکت روده است که منجر به تجمع و انسداد راه مواد غذایی می‌شود که می‌تواند منجر به انسداد روده شود. این بدان معناست که هیچ ماده غذایی، گاز یا مایعی نمی‌تواند از روده عبور کند. ایلئوس بیماری‌ای جدی است و باعث انسداد می‌شود؛ اما مبتلایان از وجود آن خبر ندارند و دوباره غذا می‌خورند و این تجمع غذا بیشتر می‌شود تا جایی که مسیر روده بسته می‌شود و معده کاملاً پر می‌شود و فرد با وجود احساس ضعف و نیاز به انرژی نمی‌تواند غذا یا آب بخورد.
اگر انسداد روده درمان نشود می‌تواند روده را سوراخ یا پاره کند این یعنی غذایی که حاوی باکتری و مواد دفعی است به سایر مناطق بدن شما سرایت کنند. این مشکل را جدی بگیرید چون این باکتری‌ها می‌توانند کشنده باشند. شاید این باکتری‌ها ضعیف باشند ولی چون بدن شما از پروتئین‌ها تغذیه می‌کند سیستم ایمنی بدن تضعیف می‌شود و نمی‌تواند به‌خوبی با این باکتری‌ها مبارزه کند.
علل ایجاد ایلئوس چیست؟
ایلئوس پس از جراحی شایع است چون داروهایی که برای افرادی که جراحی می‌شوند یا شده‌اند تجویز می‌شود باعث می‌شوند حرکت روده را کند کنند، این نوع ایلئوس، ایلئوس فلجی نام دارد. در این حالت روده مسدود نمی‌شود بلکه به‌درستی حرکت نمی‌کند. نتیجه حرکت اندک یا بدون حرکت غذای هضم شده از طریق روده است؛ اما در انسداد روده، مسیر روده مسدود است و هیچ حرکتی ندارد. نمونه‌هایی از عواملی که می‌توانند باعث ایجاد ایلئوس فلج شوند عبارت‌اند از:
- هیدرومورفون (Dilaudid)
- مورفین
- اکسی کدون
- داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای، مانند آمی تریپتیلین و ایمی پرامین (توفرانیل)
- سرطان روده
- دیورتیکولیت
- بیماری پارکینسون که بر عضلات و اعصاب روده تأثیر می‌گذارد
- بیماری کرون که به ندرت باعث انسداد می‌شود اما ممکن است به دلیل التهاب خود ایمنی باعث ضخیم شدن دیواره‌های روده شود
- انواژیناسیون شایع‌ترین علت انسداد روده در کودکان است
ایلئوس فلجی
ایلئوس فلجی شایع‌ترین انسداد روده در نوزادان و کودکان است که به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. این علل عبارت‌اند از:
- باکتری‌ها یا ویروس‌هایی که باعث عفونت روده می‌شوند (گاستروانتریت)
- عدم تعادل شیمیایی، الکترولیت و مواد معدنی (مانند کاهش سطح پتاسیم)
- جراحی شکم
- کاهش خون‌رسانی به روده‌ها
- عفونت‌های داخل شکم مانند آپاندیسیت
- بیماری کلیوی
- بیماری ریوی
- استفاده از برخی داروها به‌ویژه مواد مخدر
انسداد کاذب روده
انسداد کاذب روده می‌تواند به دلایل مختلفی رخ بدهد که در زیر شایع‌ترین آن‌ها آمده است:
- بیماری پارکینسون
- بیماری ام اس
- اختلالات عصبی و عضلانی
- بیماری هیرشپرونگ یا کمبود اعصاب در روده بزرگ
- اختلالاتی مانند دیابت که باعث آسیب عصبی می‌شوند
شایع‌ترین علت انسداد روده
۹۰% انسداد روده باریک در اثر فتق، چسبندگی و نئوپلاسم ایجاد می‌شود. ۶۰% انسداد روده بزرگ در اثر سرطان ایجاد می‌شود و ۳۰% آن در اثر بیماری ولولوس و دیورتیکول ایجاد می‌شود. ۵۵% تا ۷۵% انسداد روده‌ها به خاطر مسدود شدن مسیر روده باریک است یعنی انسداد روده باریک شیوع بیشتری دارد و بیش از نیمی از انسدادهای روده در روده کوچک اتفاق می‌افتند.
علائم انسداد روده
روده کوچک هضم غذا و جذب مواد مغذی را انجام می‌دهد. روده بزرگ به هضم کمک می‌کند و مسئول سنتز ویتامین، جذب آب و تجزیه بیلی‌روبین است. انسداد به هر طریقی شکل بگیرد جلوی این کارها را می‌گیرد. انسداد در ابتدا باعث استفراغ می‌شود، استفراغ مکرر می‌تواند منجر به کمبود مایعات و عدم تعادل الکترولیت شود.
اگر این وضعیت ادامه داشته باشد دیواره روده متورم می‌شود و بدن برای تأمین انرژی خود از پروتئین‌ها و چربی‌ها استفاده می‌کند که باعث کاهش پی اچ و تضعیف ایمنی بدن می‌شود. اگر انسداد ادامه‌دار باشد ایسکمی و انفارکتوس بافتی رخ می‌دهد. انفارکتوس بافتی به نکروز روده، سوراخ شدن و شوک سپتیک تبدیل می‌شود و باکتری‌های داخل روده به سایر اندام‌های بدن می‌روند و در آنجا عفونت ایجاد می‌کنند، چون ایمنی بدن با مصرف پروتئین‌ها ضعیف شده است حتی می‌تواند باعث مرگ شود. انسداد روده‌ها وضعیتی جدی است و باعث طیف وسیعی از مشکلات می‌شود، این مشکلات شامل موارد زیر است:
- نفخ شدید
- درد شکم
- کاهش اشتها
- حالت تهوع
- استفراغ
- ناتوانی در دفع گاز یا مدفوع
- یبوست
- اسهال
- گرفتگی شدید شکم
- تورم شکم
برخی علائم ممکن است به محل و مدت زمان انسداد بستگی داشته باشد. به‌عنوان مثال، استفراغ نشانه اولیه انسداد روده کوچک است. اگر انسداد روده بزرگ طولانی باشد ممکن است استفراغ روی دهد. مسدودی روده اگر جزئی باشد اسهال روی می‌دهد و اگر ادامه‌دار باشد دیگر جزئی نمی‌ماند و باعث می‌شود نتوانید عمل دفع را انجام دهید.
زمانی که روده پاره می‌شود ممکن است عفونت و التهاب حفره شکمی ایجاد شود که به آن پریتونیت می‌گویند. این وضعیت باعث تب و افزایش درد شکم می‌شود. از این رو که این بیماری، مشکلی جدی است به‌عنوان وضعیتی اورژانس پزشکی (تهدیدکننده زندگی و باید سریع درمان شود) شناخته می‌شود.
به گفته‌ی healthline ابتدا پزشک برای معاینه شکم را فشار می‌دهد. سپس با گوشی پزشکی به هر صدایی که تولید می‌شود گوش می‌دهد. توده سفت یا صداهای غیرعادی می‌تواند در تشخیص انسداد روده کمک کند. سایر آزمایشات عبارت‌اند از:
- آزمایش خون شمارش اجزای خون، عملکرد کبد و کلیه و سطح الکترولیت‌ها
- اشعه ایکس
- سی‌تی‌اسکن
- کولونوسکوپی
- تست باریم انما
تشخیص انسداد با سونوگرافی
برای این کار بیمار روی تخت دراز کشیده و پزشک مقداری ژل التراسونیک به شکم زده و مبدل کوچک سونوگرافی را روس شکم حرکت می‌دهد تا تصویر اندام‌های داخل شکم روی مانیتور نمایش داده شوند قبل از سونوگرافی ۸ تا ۱۰ ساعت ناشتا بمانید و قبل از سونوگرافی مثانه خود را خالی کنید (فقط می‌توانید آب بخورید). آدامس باعث تشدید نفخ روده می‌شود که نباید قبل از سونوگرافی استفاده شود. تشخیص انسداد روده با سونوگرافی ازآن‌جهت مهم است که این روش بهترین، روش تشخیص انسداد روده است که هیچ عوارضی ندارد.
درمان انسداد روده
نوع درمانی که استفاده می‌شود بستگی به شدت این بیماری و زمان داشتن بیماری است. درمان انسداد جزئی روده یا ایلئوس استراحت دادن به روده و تزریق مایعات به داخل ورید (IV) است. استراحت دادن به روده به معنی این است که غذا (حتی غذای آبکی) مصرف نشود بلکه مواد مورد نیاز برای تأمین انرژی از طریق ورید تزریق می‌شود. همچنین پزشک دنبال دلیل ایجاد ایلئوس می‌گردد تا آن را درمان کند.
در این هنگام تعادل مایعات بدن از بین می‌رود و پزشک ممکن است مایعات را از طریق ورید به بیمار تزریق کند تا الکترولیت‌ها به تعادل برسند. حتی ممکن است پزشک از طریق کانتر گذاشتن در مثانه ادرار را تخلیه کند. پزشک می‌تواند لوله‌ای از بینی به گلو، معده و روده برای بهبود موارد زیر بفرستد:
- فشار
- ورم
- استفراغ
اگر انسداد روده به دلیل استفاده از داروهای ضد درد مخدر مانند مورفین باشد، پزشک داروهایی را تجویز می‌کند که این اثر را خنثی کند مانند نالوکسان. اگر این اقدامات جواب ندهند و مشکل ادامه‌دار باشد بیمار در بیمارستان بستری می‌شود و جراحی می‌شود. قبل از عمل جراحی به شما برای جلوگیری از شوک در حین جراحی و تعادل مایعات بدن، از طریق ورید (IV) مایعات داده می‌شود.
داروهای درمان انسداد روده
انسداد وضعیتی اورژانسی یا تهدیدکننده زندگی است که در صورت درمان هم ممکن است عوارضی باقی بماند و نیاز به برداشتن قسمتی از روده باشد. برخی از داروهای که برای بیماران انسداد روده تجویز می‌شود باعث درمان انسداد روده نمی‌شوند؛ اما می‌توانند علائمی مانند حالت تهوع را بهبود بخشند. این داروها عبارت‌اند از:
- آنتی‌بیوتیک برای کاهش عفونت
- داروهای ضد تهوع برای جلوگیری از استفراغ
- مسکن‌ها
عوارضی که انسداد ایجاد می‌کند:
- کم‌آبی بدن
- عدم تعادل الکترولیت
- سوراخ شدن یا سوراخی که در روده شما ایجاد می‌شود که منجر به عفونت می‌شود
- نارسایی کلیه
اگر انسداد مانع از رسیدن خون به قسمتی از روده شود، می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- عفونت
- مرگ بافت
- سوراخ شدن روده
- سپسیس، یک عفونت خونی تهدیدکننده زندگی
- نارسایی ارگان‌های متعدد
- مرگ
افرادی که روده آن‌ها دچار انسداد شده است، پزشک به دلیل تنگ شدن روده ممکن است فلزی را با استفاده از آندوسکوپ وارد روده کند که روده بسته نشود؛ این تور سیمی استنت نام دارد که باعث می‌شود روده باز بماند. می‌توان گفت این گزینه درمان کسانی است که فرد مناسب جراحی نباشد. این روش ممکن است نیازی به برش شکم نداشته باشد.
انسداد روده در نوزادان
انسداد روده‌ها در نوزادان معمولاً از موارد زیر ناشی می‌شود:
- عفونت‌ها
- بیماری‌های اندام
- کاهش جریان خون به روده
- برخی از کودکان پس از ابتلا به آنفولانزای معده، این بیماری را تجربه می‌کنند چون آنفولانزای معده باعث التهاب روده آن‌ها می‌شود
تشخیص انسداد در نوزادان دشوار است زیرا آن‌ها نمی‌توانند علائم خود را توصیف کنند. در عوض، والدین باید فرزندان خود را از نظر علائم زیر بررسی کنند:
- تورم شکم
- کشیدن زانو تا سینه
- بیش‌ازحد خواب‌آلود به نظر می‌رسد
- تب
- دفع مدفوع که به نظر می‌رسد خون در آن‌ها وجود دارد که به‌عنوان مدفوع ژله مویز شناخته می‌شود.
- گریه بلند
- استفراغ، به‌ویژه استفراغ صفرا که زرد مایل به سبز است
- نشان دادن نشانه‌های ضعف
اگر این علائم را در فرزندانتان مشاهده کردید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم زیر را دارید به‌خصوص اگر به‌تازگی عمل جراحی شکم انجام دادید:
- نفخ شکم
- یبوست شدید
- از دست دادن اشتها
چرا درمان انسداد روده مهم است؟
ذا منبع انرژی بدن است اگر روده مسدود شود غذا جذب نمی‌شود، غذا دفع نمی‌شود اصلاً غذا وارد روده نمی‌شود و در معده می‌ماند. این باعث می‌شود بدن به انرژی نیاز داشته باشد ولی احساس گرسنگی نمی‌کنید به همین دلیل بدن سراغ پروتئین و چربی می‌رود تا آن‌ها را به انرژی تبدیل کند.
استفاده از پروتئین و چربی برای تولید انرژی باعث لاغر شدن و تضعیف ایمنی می‌شوند و فرد را در برابر هر نوع ضربه‌ای آسیب‌پذیر می‌کند و تجزیه پروتئین و چربی‌ها باعث تولید اسید می‌شود که PH بدن را کاهش می‌دهد. مسدودی مسیر روده می‌تواند جزئی باشد که برای درمان نیازی به جراحی نیست. اگر این انسداد جزئی درمان نشود می‌تواند باعث انسداد جدی شود و برای درمان نیاز به جراحی است و اگر درمان در زمان مناسب انجام نشود بازدهی درمان کاهش می‌یابد.
آیا انسداد روده خطرناک است؟
خطرناکی این بیماری به این بستگی دارد در چه مرحله‌ای درمان شود. اگر روده مسدود شده درمان نشود، احتمال مرگ وجود دارد؛ اما اگر بعد از یک تا دو روز بعد از انسداد روده‌ها جراحی انجام شود این احتمال به کمتر از ۱۰% کاهش می‌یابد. عوامل دیگر هم در احتمال بقا تأثیر دارند که تأثیر آن‌ها به نسبت زمان درمان جزئی و کوچک است:
- سن بیمار
- وضعیت جسمانی (سالم یا داشتن بیماری دیگر)
۵تا ۸ درصد مرگ‌ومیر بر اثر بیماری ناشی از انسداد روده‌ها است پس بهتر است این مشکل را جدی بگیرید.
جمع‌بندی
انسداد روده‌ها بیماری اورژانسی و تهدیدکننده زندگی است که باید جدی گرفته شود این بیماری علائم زیادی دارد که پزشک متخصص در صورت مشاهده این علائم این بیماری را تشخیص می‌دهد؛ اما برای اطمینان بیشتر از روش‌های دیگر مانند سونوگرافی برای تشخیص استفاده می‌کند. این بیماری از آن جهت مهم است که بدانید درصورتی‌که درمان نشود می‌تواند باعث پاره شدن روده و عفونت شود و چون تغذیه به‌درستی انجام نمی‌شود بدن برای تأمین انرژی از پروتئین استفاده می‌کند و سیستم ایمنی تضعیف می‌شود و نمی‌تواند با عفونت مقابله کند و می‌تواند این عفونت باعث مرگ شود.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
