ملانوما چیست؟ + آیا سرطان ملانوم قابل درمان است؟
ملانوما یکی از انواع سرطان پوست است که علی‌رغم تهاجمی بودن آن اگر زود تشخیص داده شود بسیار قابل درمان است. به منظور کسب اطلاعات بیشتر در خصوص ملانوما، این مقاله از مجله سلامت هومکا که بر اساس جدیدترین مقالات پزشکی دنیا ترجمه و گردآوری‌شده است را دنبال کنید.
ملانوما یا ملاونم
ملانوما معروف به تومور سیاه از جدی‌ترین انواع سرطان پوست است که به‌سرعت رشد می‌کند و توانایی انتشار به هر اندامی را دارد و از سلول‌های پوستی به نام ملانوسیت منشأ می‌گیرد که وظیفه تولید رنگ‌دانه‌های پوستی (ملانین) را بر عهده دارند. حدود ۳۰ درصد از سرطان‌های ملانوما از خال‌های پوستی شروع می‌شوند و ۷۰ درصد دیگر از پوست نرمال سرچشمه می‌گیرند. این موضوع اهمیت توجه به تغییرات پوستی را پررنگ‌تر می‌کند زیرا اکثر ملانوم‌ها به‌صورت خال، لکه و یا ضایعه پوستی آغاز می‌شوند.
توجه به تعداد خال‌های بدن نیز ممکن است به پیش‌بینی خطر ابتلا به ملانوم کمک کند. همچنین مهم است که بدانید آیا در گروه پرخطر ابتلا به سرطان پوست ملانوما قرار دارید یا خیر. به دلیل سرعت زیاد رشد ملانوما، تأخیر در درمان آن گاهی ممکن است عوارض بسیار جدی در پی داشته باشد. آگاه بودن از علائم سرطان پوست و فاکتورهای خطر آن می‌تواند شما را در مراقب بهتر از خود و تشخیص زودهنگام هرگونه آسیب پوستی یاری دهد. اگر ملانوما در مراحل اولیه تشخیص داده شود تا ۹۹ درصد قابل درمان است.
ملانوما چقدر شایع است؟
تنها حدود یک درصد از کل سرطان‌های پوست را ملانوما تشکیل می‌دهد اما اکثریت مرگ‌ومیرهای مرتبط با سرطان پوست ناشی از همین سرطان است. ملانوما یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در جوانان زیر ۳۰ سال به‌ویژه در زنان جوان است. ابتلا به ملانوما در ۳۰ سال گذشته به‌طور چشمگیری بیشتر شده است و محققان قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) را یکی از دلایل اصلی افزایش سریع تعداد موارد ملانوم می‌دانند.
توده ملانوما در کجای بدن تشکیل می‌شود؟
ملانوما قادر است هر نقطه از بدن حتی چشم را نیز درگیر کند. ملانوما در مردان بیشتر در بالاتنه و در زنان بیشتر پاها را مبتلا می‌کند.
علائم ملانوما چیست؟
دانستن علائم ملانوما و تشخیص آن‌ها اهمیت قابل‌توجهی دارد زیرا ملانوما در مراحل اولیه بسیار قابل‌درمان است. ملانوما می‌تواند به‌صورت خال، لکه‌های پوستی، زخم‌های باز یا یک توده ظاهر شود. علائم هشداردهنده ملانوما به‌صورت زیر است:
- عدم تقارن: یک نیمه از خال با نیمه دیگر مطابقت ندارد
- حاشیه: لبه‌های خال صاف نیستند
- رنگ: خال دارای سایه‌های قهوه‌ای، سیاه، خاکستری، قرمز یا سفید است
- اندازه: لکه بزرگ‌تر از ۶ میلی‌متر است
- در حال تغییر: اندازه، شکل یا رنگ خال قبلی یا لکه جدید در حال تغییر است
بعضی از ملانوم‌ها با علائم بالا مطابقت ندارند بنابراین در مورد زخم‌هایی که از بین نمی‌روند، برجستگی‌ها یا بثورات غیرمعمول پوستی با پزشک مشورت کنید. اگر یکی از خال‌های شما با بقیه متفاوت به نظر می‌رسد باید توسط متخصص پوست معاینه شود.
چه عاملی باعث ملانوم می‌شود؟
اکثر متخصصان بر این باورند که قرارگرفتن بیش‌ازحد در معرض نور خورشید به‌ویژه آفتاب‌سوختگی در دوران جوانی خطر اصلی برای ابتلا به ملانوما محسوب می‌شود. طبق مطالعات آماری، ۸۶ درصد از ملانوم‌ها توسط اشعه ماوراءبنفش خورشید (UV) ایجاد می‌شوند. چگونه نور خورشید باعث سرطان پوست می‌شود؟ قرارگرفتن در معرض اشعه ماوراءبنفش می‌تواند به DNA آسیب برساند و تغییراتی در ژن‌های سلولی ایجاد کند. این تغییرات بر نحوه رشد و تقسیم سلول تأثیر مخرب خواهد گذاشت.
اشعه ماوراءبنفش سولاریوم نیز خطر ابتلا به ملانوم را افزایش می‌دهد و توسط سازمان جهانی بهداشت به‌عنوان یک سرطان‌زای بالقوه معرفی شده است. استفاده از سولاریوم برای برنزه شدن در ایالات متحده باعث ابتلای بیش از ۶۰۰۰ نفر در سال به ملانوم می‌شود. اگرچه هر کسی ممکن است به ملانوما مبتلا شود اما خطر ابتلا به این بیماری در افراد زیر بیشتر است:
- داشتن سابقه ابتلا به ملانوما
- سابقه خانوادگی ملانوما
- پوست روشن، کک و مک و موهای بلوند ( افرادی که پوست تیره‌تری دارند اغلب به ملانوم کف دست، کف پا و ناخن مبتلا می‌شوند)
- قرار گرفتن بیش‌ازحد در معرض نور خورشید و آفتاب‌سوختگی
- سکونت در نزدیکی خط استوا یا در ارتفاعات بالا. زندگی در چنین مناطقی قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراءبنفش را افزایش می‌دهد
- سابقه استفاده از سولاریوم برای برنزه شدن
- وجود خال‌های زیاد بر روی بدن
- سیستم ایمنی ضعیف
ملانوم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر خال یا لکه‌ای مشکوک به نظر برسد، پزشک از آن نمونه‌برداری (بیوپسی) و زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند. پس از اینکه پزشک بر اساس نتایج بیوپسی شواهدی دال بر وجود سلول‌های ملانوما را مشاهده کرد، گام بعدی تعیین مرحله‌بندی ملانوم است. مرحله‌بندی ملانوما بر اساس چندین عامل مانند میزان گسترش، ظاهر آن در زیر میکروسکوپ و ضخامت تومور صورت می‌گیرد. ملانوما طبق مراحل زیر دسته‌بندی می‌شود:
- مرحله ۰: ملانوما فقط در لایه بالایی پوست یعنی اپیدرم قرار دارد
- مرحله ۱: ملانوم کم‌خطر است و شواهدی از گسترش آن به بافت‌های اطراف وجود ندارد. این مرحله به‌طورکلی با جراحی قابل‌درمان است
- استیج ۲: در این مرحله عمق تومور افزایش یافته اما همچنان نشانه‌ای از گسترش به بافت‌های اطراف وجود ندارد
- مرحله ۳: ملانوم به غدد لنفاوی مجاور یا پوست پیرامون خود گسترش یافته است
- مرحله ۴: ملانوم به غدد لنفاوی، بافت‌های دوردست و اندام‌های داخلی سرایت کرده است
چه آزمایش‌هایی برای مرحله‌بندی ملانوما استفاده می‌شود؟
برای مرحله‌بندی ملانوم چندین آزمایش وجود دارد که پزشک معالج می‌تواند از آن‌ها استفاده نماید، ازجمله:
- بیوپسی غدد لنفاوی: برای بیماران مبتلا به ملانوم عمیق‌تر از ۰٫۸ میلی‌متر و کسانی که نتیجه آزمایش میکروسکوپی آنان مثبت بوده است، این آزمایش جهت مرحله‌بندی بیماری و تعیین میزان گسترش آن انجام می‌شود
- سی‌تی‌اسکن (CT): در روش سی‌تی‌اسکن گسترش ملانوم به اندام‌های داخلی قابل‌تشخیص است
- روش تصویربرداری MRI: اسکن MRI برای بررسی تومورهای ملانوما در مغز و نخاع استفاده می‌شود
- روش تصویربرداری PET: اسکن PET می‌تواند وجود ملانوم را در غدد لنفاوی و سایر بافت‌های بدن بررسی کند
- آزمایش خون: ممکن است از آزمایش خون برای اندازه‌گیری لاکتات دهیدروژناز (LDH) قبل از درمان، ارزیابی بیوشیمیایی خون و شمارش سلول‌های خونی استفاده شود
ملانوما چگونه درمان می‌شود؟
درمان ملانوما به مرحله ملانوم و سلامت بیمار بستگی دارد. جراحی معمولاً درمان اصلی ملانوم است. این روش شامل جدا کردن توده و مقداری از پوست اطراف آن است. میزان برداشتن پوست سالم به اندازه و محل سرطان بستگی دارد. به‌طور معمول، برداشتن ملانوما تحت بی‌حسی موضعی در مطب متخصص پوست انجام می‌شود. در موارد پیشرفته‌تر سرطان، علاوه بر جراحی به انواع دیگری از درمان‌ها مثل شیمی‌درمانی نیاز است.
جراحی ملانوما
در مراحل اولیه سرطان، جراحی می‌تواند با ضریب بالایی ملانوم را درمان کند. این کار معمولاً در مطب پزشک و یا در کلینیک پوست انجام می‌شود. متخصص پوست با یک بی‌حس‌کننده موضعی پوست را بی‌حس کرده و سپس ملانوم و بافت اطراف آن را برمی‌دارد.
لنفادنکتومی
در مواردی که ملانوم گسترش یافته است تعدادی از غدد لنفاوی نزدیک توده برداشته می‌شود. با این روش علاوه بر جلوگیری از گسترش سرطان، با استفاده از غدد برداشته‌شده مرحله و یا استیج ملانوم دقیق‌تر تشخیص داده می‌شود.
متاستازکتومی
در این روش قطعات کوچک متاستازی ملانوم از اندام‌ها جدا می‌شوند.
درمان هدفمند سرطان
در این گزینه درمانی، از داروها برای حمله به سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این رویکرد هدفمند، سلول‌های سرطانی را به طور اختصاص هدف قرار داده و سلول‌های سالم را دست نخورده باقی می‌گذارد.
پرتودرمانی
پرتودرمانی شامل تاباندن پرتوهای پرانرژی به سلول‌های سرطانی به‌منظور کوچک شدن اندازه تومور است.
ایمونوتراپی
در روش ایمونوتراپی، سیستم ایمنی بیمار برای مبارزه با سرطان تقویت می‌شود.
به گفته‌ی وب‌سایت my.clevelandclinic با محافظت از پوست در برابر نور خورشید و آفتاب‌سوختگی، خطر ابتلا به ملانوم کاهش پیدا می‌کند.
- از قرار گرفتن طولانی در معرض نور خورشید به‌خصوص از ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر اجتناب کنید
- به جای سولاریوم، از اسپری‌های برنزه‌کننده استفاده کنید
- در صورت امکان از کلاه لبه‌دار، عینک آفتابی و پیراهن آستین‌بلند استفاده کنید
- از ضدآفتاب وسیع‌الطیف با فاکتور محافظت SPF۳۰ یا بالاتر استفاده کنید
- استفاده از ضد آفتاب برای کودکان خردسال و نوزادان بالای ۶ ماه فراموش نشود
تشخیص زودهنگام برای به حداقل رساندن عوارض مرتبط با ملانوم مهم است. در مورد هرگونه خال، زخم یا تغییر رنگ پوست، حتماً به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این، معاینات منظم پزشکی جهت بررسی علائم سرطان پوست را در برنامه خود قرار دهید.
آیا تغییر رژیم غذایی می‌تواند به پیشگیری از ملانوما کمک کند؟
انجمن سرطان آمریکا بر یک رژیم غذایی گیاهی به جای رژیم حیوانی به‌عنوان بخشی از برنامه پیشگیری از سرطان تأکید می‌کند. شواهد رو به رشد نشان می‌دهد که گیاهان در مبارزه با سرطان نقش قدرتمندی دارند زیرا مغذی، بدون کلسترول و غنی از فیبر هستند.
شکی نیست که یک رژیم غذایی سالم قادر است از سیستم ایمنی محافظت کند. داشتن سیستم ایمنی قوی برای تقویت مبارزه با سرطان یک رکن کلیدی است. بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که رژیم غذایی مدیترانه‌ای یک انتخاب سالم به منظور پیشگیری از سرطان است. تعدادی از مواد غذایی مناسب برای پوست و سیستم ایمنی که باید مورد توجه قرار گیرند، عبارت‌اند از:
- نوشیدن چای: پلی فنول‌های چای (آنتی‌اکسیدان‌های گیاهی) در تقویت سیستم ایمنی نقش موثری دارند. چای سبز پلی فنول‌های بیشتری نسبت به چای سیاه دارد
- مصرف بیشتر سبزیجات: خوردن میوه و سبزیجات جهت پیشگیری از ملانوم مفید است
- مصرف هفتگی ماهی: به نظر می‌رسد کسانی که به‌صورت هفتگی ماهی مصرف می‌کنند در مقایسه با افرادی که علاقه چندانی به ماهی ندارند کمتر به ملانوما دچار می‌شوند
پس از سال‌ها مطالعه و تحقیق، اثرات محافظتی آنتی‌اکسیدان‌ها به‌ویژه آنتی‌اکسیدان‌های غذایی در پیشگیری از سرطان پوست و ملانوما اثبات شده است. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در مکمل‌ها برای پیشگیری از سرطان پوست چندان موثر نیستند. امروزه بیشتر متخصصان پوست، رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان را جهت پیشگیری از ملانوم توصیه می‌کنند.
چه زمانی باید با پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت داشتن هر یک از موارد زیر توصیه می‌شود توسط پزشک معاینه شوید:
- سابقه ابتلا به سرطان پوست یا خال‌های غیرمعمول
- داشتن سابقه خانوادگی سرطان پوست
- سابقه قرارگرفتن در معرض آفتاب شدید در جوانی و آفتاب‌سوختگی دردناک یا تاول‌دار
- بروز خال‌های بزرگ جدید و متعدد
- ظاهر شدن خال‌هایی که اندازه، رنگ یا شکل آن‌ها تغییر می‌کند
- بروز خال‌های خارش‌دار، خونریزی دهنده یا حساس به لمس
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
سلام وقت بخیر دکتر سوال من اینه خانم چندسال پیش دچار سرطان پوست شد دکتر فرقانی مشهد عمل کرد تا ۱۲ سال مشکل نداشت بعد ۱۲سال دوباره مواجه کردیم تو پایه راست گفتن یک توده هات دکتر گفت نیاز به شیمی درمانی نداره بعد ۶ ماه دوباره میگه این مریض پیشرفت کرده آیا این مریضی قابل درمان دکتر میگوید ملانوم پوستی هست لطفت جواب بدین
سلام به شما
بدون معاینه و اطلاع از سوابق پزشکی قبلی، امکان اظهارنظر درمورد پیش‌آگهی بیماری وجود نداره. بهتره تحت نظر یک پزشک ثابت باشین و به نظرات درمانی ایشان اعتماد کنین.