آپاندیسیت یا التهاب آپاندیس چیست؟ + جراحی برداشتن آپاندیس چگونه است؟
آپاندیسیت یا التهاب آپاندیس زمانی اتفاق می‌افتد که آپاندیس به دلیل انسداد ملتهب شود. آپاندیس یک کیسه کوچک متصل به روده است که در سمت راست پایین شکم قرار دارد. زمانی که آپاندیس مسدود شود باکتری‌ها در داخل آن تکثیر می‌شوند و یک تورم چرکی در داخل آپاندیس شکل می‌گیرد که علائم آپاندیس نظیر درد شدید شکم و حالت تهوع را به همراه دارد. اگر درد شکم دارید و تصور می‌کنید که دچار آپاندیسیت شده‌اید با این مقاله از مجله سلامت هومکا همراه شوید.
آپاندیسیت یا التهاب آپاندیس چیست؟
آپاندیسیت زمانی رخ می‌دهد که آپاندیس به دلایل مختلفی مثل انسداد ملتهب شود. طبق شواهد علمی حدود ۹ درصد از افراد در مقطعی از زندگی خود دچار آپاندیس می‌شوند. آپاندیس کیسه کوچکی است که در سمت راست پایین شکم به روده متصل است. هنگامی که آپاندیس شما مسدود می‌شود، باکتری‌ها می توانند در داخل آن تکثیر شوند. این شرایط می‌تواند منجر به تشکیل چرک و تورم واحساس درد در شکم شود.
تکثیر باکتری‌ها درنهایت آپاندیس را تبدیل به یک کیست چرکی می‌کند که علائم زیادی مثل درد شکم و حالت تهوع را به دنبال دارد. اگر این کیست عفونی به‌موقع از شکم خارج نشود احتمال پاره شدن آن و خروج عفونت به داخل روده و خون وجود دارد.
آپاندیسیت حاد
آپاندیسیت حاد حالت شدید و ناگهانی آپاندیسیت است. این عفونت در کودکان و جوان از سنین ۱۰ تا ۳۰ سال شایع‌تر است و در مردان بیشتر از زنان رخ می‌دهد. درد در طی ۲۴ ساعت به اوج خود می‌رسد و با گذر زمان فروکش نمی‌کند. این نوع آپاندیسیت نیاز به درمان فوری دارد. اگر آپاندیسیت حاد درمان نشود می‌تواند باعث پارگی آپاندیس شده و پیامدهای جدی و حتی کشنده در بر داشته باشد. آپاندیسیت حاد شایع‌تر از آپاندیسیت مزمن است و حدود ۷ تا ۹ درصد از مردم در طول زندگی خود به چنین التهابی مبتلا می‌شوند.
آپاندیسیت مزمن
شیوع آپاندیسیت مزمن کمتر از آپاندیسیت حاد است. تنها در حدود ۱٫۵ درصد از مردم چنین مشکلی رخ می‌دهد. علائم آپاندیسیت مزمن عموماً خفیف‌تر از آپاندیسیت حاد است و علائم ممکن است پس از ظاهر شدن تا چند هفته، چند ماه یا حتی چند سال ناپدید شوند. تشخیص این نوع آپاندیس کار آسانی نیست و معمولاً تا زمانی که به آپاندیسیت حاد تبدیل نشود، تشخیص داده نمی‌شود.
علائم آپاندیس
درد آپاندیسیت اغلب با گرفتگی و درد خفیف در ناحیه فوقانی شکم یا ناف شروع و سپس به سمت پایین سمت راست شکم منتقل می‌شود. این درد اغلب:
- ناگهانی شروع می‌شود
- هنگام حرکت یا سرفه بدتر می‌شود
- آن‌قدر شدید است که شما را از خواب بیدار می‌کند
- شدیدتر و متفاوت‌تر از سایر دردهای شکمی است که تاکنون تجربه کرده‌اید
- در عرض چند ساعت بدتر می‌شود
سایر علائم احتمالی آپاندیسیت شامل موارد زیر است:
- از دست دادن اشتها
- سوءهاضمه
- حالت تهوع
- استفراغ
- تورم شکم
- تب خفیف
امکان بروز مشکلات روده نیز وجود دارد، ازجمله:
- اسهال
- یبوست
- نیاز بیشتر به اجابت مزاج
- مشکل در خروج گاز شکم
اگر دچار یبوست هستید و تصور می‌کنید که به آپاندیسیت مبتلا شده‌اید از مصرف ملین‌ها یا استفاده از تنقیه خودداری کنید. این روش‌های درمانی برای یبوست ممکن است باعث پاره شدن آپاندیس شوند. در صورت بروز حساسیت در سمت راست شکم همراه با سایر علائم آپاندیسیت به پزشک مراجعه کنید چراکه آپاندیسیت به‌سرعت می‌تواند به یک مشکل اورژانسی تبدیل شود. اگر کودک شما علائم آپاندیسیت دارد فوراً او را به پزشک ببرید.
علت التهاب آپاندیس و عوامل خطر آن
در بسیاری از موارد علت دقیق آپاندیسیت نامشخص است. محققان بر این باورند که دلیل عمده التهاب آپاندیس مسدود شدن آن است. از عواملی که می‌توانند آپاندیس را مسدود کنند به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:
- مبتلا بودن به یبوست و تجمع مدفوع در روده
- فولیکول‌های لنفاوی بزرگ‌شده
- کرم‌های روده‌ای
- آسیب و ضربه به شکم
- تومورها
التهاب آپاندیس می‌تواند هر کسی را درگیر کند اما برخی افراد بیشتر از دیگران به این بیماری مبتلا می‌شوند. عوامل خطر ابتلا به آپاندیسیت عبارت‌اند از:
- سن: آپاندیسیت اغلب نوجوانان و جوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد اما ممکن است در هر سنی رخ دهد
- جنسیت: آپاندیس در مردان بیشتر از زنان شیوع دارد
- سابقه خانوادگی: افرادی که سابقه خانوادگی آپاندیسیت دارند بیشتر در معرض خطر هستند
پاره شدن آپاندیس و پریتونیت
هنگامی‌که آپاندیس می‌ترکد و باکتری‌ها به داخل حفره شکمی می‌ریزند پوشش حفره شکمی یا صفاق ممکن است عفونی و ملتهب شود. التهاب حفره شکمی به پریتونیت معروف است و می‌تواند بسیار جدی و حتی کشنده باشد. علائم پریتونیت شامل موارد زیر است:
- تپش قلب
- تب شدید
- تنگی نفس
- درد شدید و مداوم شکم
درمان پریتونیت شامل مصرف آنتی‌بیوتیک و جراحی برای برداشتن آپاندیس است.
پاره شدن آپاندیس و آبسه
آبسه یک کیسه دردناک و پر از چرک است که گاهی در اطراف آپاندیس ترکیده نیز ایجاد می‌شود. در این شرایط عفونت باید با آنتی‌بیوتیک درمان و آبسه با جراحی تخلیه شود.
پاره شدن آپاندیس و سپسیس
در موارد نادر، باکتری‌های ناشی از یک آبسه پاره شده ممکن است وارد جریان خون شوند و به سایر قسمت‌های بدن منتقل شوند. این وضعیت بسیار جدی به سپسیس معروف است. علائم سپسیس به‌صورت زیر است:
- بالا یا پایین رفتن دمای بدن
- سرگیجه و سبکی سر
- خواب‌آلودگی شدید
- تنگی نفس
عفونت سپسیس یک وضعیت اورژانسی است و اگر خود یا اطرافیان مشکوک به سپسیس باشند سریعاً با ۱۱۵ تماس بگیرید و یا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
ترکیدن آپاندیس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر پزشک پس از معاینه و بررسی علائم به آپاندیسیت مشکوک باشد یک معاینه فیزیکی برای بررسی حساسیت، تورم و سفتی سمت راست شکم انجام می‌دهد و احتمال معاینه رکتال هم وجود دارد. هیچ آزمایش قطعی برای تشخیص آپاندیسیت وجود ندارد. بلکه پزشکان با بررسی علائم و رد سایر گزینه‌ها به وجود آپاندیس پی می‌برند. بسته به نتیجه معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش را برای تشخیص قطعی‌تر تجویز نماید.
آزمایشات خونی
پزشک برای بررسی علائم عفونت آزمایش شمارش کامل خون (CBC) را تجویز می‌کند. برای انجام این آزمایش یک نمونه خون از بیمار گرفته می‌شود و برای ارزیابی به بخش آزمایشگاهی ارسال خواهد شد. اگر آپاندیس عفونت کرده باشد (آپاندیسیت) اغلب با عفونت باکتریایی همراه است و این موضوع در آزمایش CBC با بالا رفتن تعداد گلبول‌های سفید خون مشخص می‌شود.
آزمایشات ادراری
برای رد عفونت دستگاه ادراری یا سنگ کلیه پزشک ممکن است آزمایش ادرار را تجویز کند. برای این کار در آزمایشگاه یک نمونه ادرار از شما دریافت می‌شود تا مورد بررسی قرار گیرد.
تست بارداری
گاهی در زنان، حاملگی خارج رحمی با آپاندیسیت اشتباه گرفته می‌شود. بارداری خارج رحم زمانی رخ می‌دهد که یک تخمک بارورشده به جای لانه گزینی در رحم در مکان دیگری مثل لوله فالوپ لانه گزینی کند. اگر پزشک به بارداری خارج از رحم مشکوک باشد ممکن است آزمایش بارداری تجویز نماید.
برای انجام این آزمایش، یک نمونه خونی یا ادراری از بیمار دریافت می‌شود. همچنین ممکن است از روش سونوگرافی ترانس واژینال برای تشخیص محل قرارگیری تخمک بارورشده استفاده شود. بعضی‌اوقات جهت بررسی سایر علل احتمالی التهاب شکم نظیر اختلال خودایمنی یا بیماری مزمن، آزمایش CRP تجویز می‌شود.
معاینه لگن
در برخی شرایط علائم شبه آپاندیس ناشی از بیماری التهابی لگن، کیست تخمدان یا سایر بیماری‌های لگنی است. ازاین‌رو، پزشک برای بررسی اندام‌های لگن، معاینه لگنی را انجام می‌دهد. در طول این معاینه، واژن و دهانه رحم بررسی می‌شوند.
تست‌های تصویربرداری شکم
برای بررسی التهاب آپاندیس معمولاً آزمایش‌های تصویربرداری از شکم نیز تجویز می‌شوند. این کار می‌تواند به تشخیص بهتر التهاب، آبسه یا سایر مشکلات مرتبط با آپاندیسیت کمک کند. همچنین به پزشکان کمک می‌کند تا سایر علت‌های احتمالی علائم همچون آبسه شکمی، نهفتگی مدفوع (مدفوع غیرقابل دفع) و بیماری التهابی روده را شناسایی کنند. بسته به تشخیص پزشک یک یا چند مورد از آزمایش‌های تصویربرداری زیر تجویز می‌شود:
- سونوگرافی شکم
- رادیوگرافی شکم
- سی‌تی اسکن شکم
- اسکن MRI شکم
در بعضی موارد، لازم است که قبل از آزمایش از خوردن غذا پرهیز کنید. اگر قبل از آزمایش شرایطی لازم باشد پزشک دستورالعمل‌های مورد نیاز را در اختیار شما قرار خواهد داد.
به گفته‌ی healthline هیچ راه قطعی برای پیشگیری از التهاب آپاندیس وجود ندارد اما برخوردار بودن از رژیم غذایی غنی از فیبر خطر ابتلا به آپاندیس را کاهش می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که آپاندیسیت در کشورهایی که رژیم‌های غذایی پر فیبر دارند شیوع کمتری دارد. غذاهای سرشار از فیبر عبارت‌اند از:
- میوه‌ها
- سبزیجات
- عدس، نخود، لوبیا و سایر حبوبات
- بلغور جو دوسر، برنج قهوه‌ای و غلات کامل
- استفاده از مکمل‌های فیبر خوراکی نیز در صورت صلاحدید پزشک مفید هستند
درمان التهاب آپاندیس
برنامه درمانی برای آپاندیسیت شامل تجویز آنتی‌بیوتیک و سپس جراحی است. درمان ممکن است شامل موارد زیر نیز باشد:
- اگر در کنار آپاندیس آبسه وجود داشته باشد قبل از جراحی، آبسه تخلیه می‌شود
- تجویز مسکن
- سرم‌درمانی
- رژیم غذایی شامل مصرف مایعات
جراحی آپاندیس
جراحی آپاندیس یا آپاندکتومی برای برداشتن آپاندیس عفونی انجام می‌شود. اگر آپاندیس ترکیده باشد در طی جراحی حفره شکم را نیز پاک می‌کنند. در بعضی موارد، پزشک ممکن است از لاپاراسکوپی برای انجام جراحی کم تهاجمی استفاده کند. در موارد دیگری از جراحی باز برای برداشتن آپاندیس استفاده می‌شود؛ مانند هر عمل جراحی، عمل آپاندکتومی نیز دارای عوارض احتمالی مانند عفونت ناحیه جراحی است.
درمان‌های خانگی التهاب آپاندیس
در صورت مشاهده علائم آپاندیس فوراً به پزشک مراجعه کنید زیرا عفونت آپاندیس یک وضعیت جدی است که نیاز به درمان فوری دارد و نمی‌توان به روش‌های خانگی برای درمان آن تکیه کرد. پس از عمل پزشک برای شما داروهای آنتی‌بیوتیک و مسکن جهت پیشگیری از بروز عفونت ناحیه جراحی تجویز خواهد کرد که باید به‌طور منظم و طبق دستور مصرف شوند. علاوه بر مصرف داروهای تجویزشده، موارد زیر نیز در بهبودی سریع‌تر مؤثر هستند:
- استراحت کافی
- نوشیدن فراوان مایعات
- پیاده‌روی ملایم روزانه
- خودداری از انجام فعالیت‌های سخت و بلند کردن اجسام سنگین
- تمیز و خشک نگه‌داشتن محل جراحی
اگر دچار یبوست هستید ممکن است برای شما ملین و فیبرهای خوراکی تجویز و یا رژیم غذایی مخصوصی برای شما تنظیم شود.
چگونه فیبر غذایی را به وعده‌های روزانه اضافه کنیم؟
- پاشیدن سبوس جو یا جوانه گندم بر روی غلات صبحانه، ماست و سالاد
- در صورت امکان پخت نان با آرد گندم کامل
- استفاده از برنج قهوه‌ای به‌جای برنج سفید
- اضافه کردن لوبیا قرمز یا سایر حبوبات به سالاد
- مصرف میوه تازه به‌عنوان دسر
آپاندیس در بارداری
تخمین زده می‌شود که در حدود ۰٫۰۴ تا ۰٫۲ درصد از زنان باردار در طول بارداری خود دچار آپاندیس می‌شوند. علائم آپاندیس ممکن است با دردهای طبیعی بارداری اشتباه گرفته شود. همچنین در بارداری ممکن است به علت فشار ناشی از جنین، آپاندیس به سمت بالای شکم جابجا شود و باعث تغییر کانون درد ناشی از آپاندیسیت شود. این جابه جا شدن آپاندیس تا حدودی می‌تواند تشخیص را دشوار کند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
