کیست درموئید چیست و چگونه درمان می‌شود؟
کیست درموئید توده یا کیسه‌ی حاوی بافت است که زیر پوست ایجاد می‌شود. کیست‌های درموئیدی ممکن است حاوی ترکیبات مختلف همچون اعصاب، دندان، ناخن و مو باشند. این نوع از کیست‌ها معمولاً از بدو تولد در نوزاد ایجاد می‌شوند و بیشتر روی گردن و سر شایع هستند. در مواردی گزارش می‌شود که زنان در تخمدان‌ها دچاراین کیست می‌شوند. در این مقاله بیشتر به توضیح کیست درموئید، انواع و روش درمان آن خواهیم پرداخت.
کیست درموئید
کیست درموئید رشد سلول‌های بافتی مختلف در یک کیسه بدون روزنه است. این کیست اغلب زیر پوست در ناحیه سر یا گردن رشد می‌کند، اما ممکن است که داخل بافت‌ها و اندام‌های داخلی نیز به وجود بیاید. گاهی افراد در ناحیه ستون فقرات دچار این کیست درموئیدی می‌شوند. برخی از زنان نیز در تخمدان این کیست را دارند.
این کیست ممکن است حاوی ترکیبات مایع، نیمه غلیظ و گاهی جامد باشد. بیشتر کیست‌های درموئیدی از ترکیبات زرد چرب انباشته می‌شوند. در مواردی پیش می‌آید که کیست‌های درموئیدی حاوی مواد زیر باشند:
- استخوان
- غدد عرق
- اعصاب
- مایع
- مو
- دندان
- پوست
- ناخن
آیا کیست‌های درموئیدی تنها در سر و گردن رشد می‌کند؟
کیست درموئید در سر و گردن به حدی شایع است که از هر ۱۰ مورد، ۸ مورد آن‌ها مربوط به سر و گردن است. اما دیده می‌شود که این کیست در بافت‌ها و اندام‌ها نیز رشد کند. البته جنسیت نیز می‌تواند در شیوع کیست درموئید در یک عضو تأثیرگذار باشد. به‌عنوان مثال زنان دچار کیست‌های درموئیدی تخمدانی می‌شوند. برخی از کیست‌ها در عمق بدن، در لایه‌های زیرین پوست و حتی در برخی از اندام‌های موجود در عمق بدن نیز ایجاد می‌شوند.
نخست یک کیست درموئید می‌تواند شبیه به یک توده یا تومور باشد و فرد را شدیداً درباره سلامتی‌اش دچار نگرانی کند؛ اما خبر خوب در مورد درموئیدها یا اکثر درموئیدها این است که آن‌ها بی‌ضرر هستند و معمولاً خطر یا تهدیدی برای سلامت افراد به شمار نمی‌روند. این کیست در کودکان نیز بروز می‌کند و این‌طور نیست که عارضه یا ضایعه‌ای مختص به بزرگ‌سالان باشد.
کیست‌های درموئید در اکثر موارد قابل‌درمان هستند. این کیست‌ها با استفاده از روش‌های جراحی موثر از داخل پوست، بافت یا اندام‌ها برداشته می‌شوند. برخلاف کیست‌های تخمدانی و سایر کیست‌هایی که در بدن به وجود می‌آیند نمی‌توانید منتظر درمان خودبه‌خود کیست‌های درموئیدی باشید.
علائم کیست درموئید
اغلب افراد مبتلا به این کیست معمولا بی‌علامت هستند و کوچک‌ترین علامت و ناراحتی مبنی بر رشد کیست در هر ناحیه از بدن احساس نمی‌کنند. اما گروهی نیز هستند که هر چه کیست در بدنشان بیشتر رشد کند، به‌تدریج نشانه‌هایی را تجربه خواهند کرد. علائم کیست درموئید به نوع آن بستگی دارد و در هر بیمار ممکن است متفاوت، شدید یا خفیف باشد.
انواع کیست‌های درموئیدی
- کیست درموئید پری اوربیتال: زمانی که فرد دچار این کیست می‌شود، یک توده نزدیک لبه ابرو به‌صورت متورم ایجاد می‌شود. رنگ این کیست زرد است. هر چه از زمان ایجاد آن بگذرد به‌تدریج بر روی شکل استخوان ناحیه ابرو تأثیر گذاشته و فرم آن را عوض می‌کند
- کیست‌های درموئیدی تخمدان: این کیست در برخی از بانوان با درد ناحیه لگن همراه است. مخصوصاً بیمار در دوره قاعدگی درد بیشتری را تجربه می‌کند. این کیست تنها در دستگاه تولیدمثل زنان و دقیقاً در ناحیه تخمدان‌ها رشد می‌کند و ممکن است روی تخمدان یا داخل تخمدان به وجود بیاید
- کیست‌های درموئید نخاعی: این کیست بعد از کیست‌هایی که در سر و گردن بروز می‌کنند، رایج‌ترین نوع کیست درموئید شناخته می‌شود. این کیست روی ستون فقرات ایجاد می‌شود و می‌تواند طناب نخاعی یا اعصاب بدن را تحت تأثیر قرار دهد. بروز اختلال در راه رفتن، احساس ضعف در پاها و بازوها و همچنین بی‌اختیاری ادرار ازجمله علائم رشد این کیست در نخاع است
از انواع کیست که نادر هستند و یا شیوع کمتری دارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کیست درموئید داخل جمجمه: این کیست داخل مغز رشد می‌کند و بسیار نادر است و البته قابل‌درمان می‌باشد
- درموئید اپیبولبار: این کیست روی سطح چشم به وجود می‌آید
- درموئید اوربیتال: اطراف استخوان‌های حدقه چشم به وجود می‌آید
- کیست درموئید سینوس بینی
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به کیست‌های درموئید قرار دارند؟
در مورد ابتلا به کیست‌های درموئید هیچ محدودیتی وجود ندارد و تقریباً همه افراد از یک نوزاد گرفته تا یک فرد مسن ممکن است دچاراین نوع کیست شود. ولی شیوع کیست‌های درموئیدی در کودکان و خردسالان بیشتر است. مطالعات نشان می‌دهند که از هر ۱۰ مورد ابتلا به این کیست، ۷ مورد آن‌ها کودکان زیر ۵ سال هستند. همچنین شیوع کیست‌های درموئید در نوزادان نسبت به خردسالان بالاتر است. با توجه به این گفته از هر ۱۰ مورد ابتلا به کیست درموئید حدوداً ۴ مورد آن‌ها نوزادانی هستند که از بدو تولد وجود این کیست در آن‌ها تشخیص داده شده است.
کیست‌های درموئید تخمدان
کیست درموئید تخمدان یکی از کیست‌های درموئیدی خاص است که تنها در زنان بروز می‌کند. این کیست روی تخمدان یا داخل آن ایجاد می‌شود. این کیست کیسه‌ای است حاوی مایع زردرنگ و چرب. کیست‌های درموئید تخمدانی می‌توانند حاوی بافت دیگر نیز باشند. کیست‌های درموئید تخمدان همانند دیگر انواع کیست‌های درموئیدی معمولاً بی‌علامت است؛ اما برخی از بانوان مبتلا به این کیست علائمی همچون احساس درد و فشار در ناحیه لگن را تجربه می‌کنند. برخی از بانوان مبتلا نیز در سیکل قاعدگی از دردهای شدید شکایت می‌کنند.
کیست درموئید در سر و گردن
کیست‌های درموئید سر یا داخل جمجمه‌ای در اثر بروز اختلال در رویان زایی رخ می‌دهند. این نوع کیست خیلی شایع نیست. گاهی کیست درموئید ممکن است زیر پوست سر ایجاد شود که چیزی شبیه به درموئید اوربیتال است. این کیست سفت و زرد رنگ است و ممکن است حاوی چربی، مو، پوست و بافت‌های سلولی دیگر باشد. کیست درموئید گردن نیز به کیست سر شباهت دارد. این کیست ممکن است حاوی مایع، مو، پوست و هر نوع بافتی باشد. بافت آن سفت است و تنها با جراحی قابل‌درمان است.
کیست درموئید بدخیم
کیست‌های درموئید بدخیم نیستند و توده سرطانی محسوب نمی‌شوند. کیست‌های درموئید رشد بسیار کُندی دارند و با جراحی قابل‌درمان هستند. بسیاری از افراد از بدو تولد این کیست را دارند اما تا اواخر عمرشان متوجه وجود آن نمی‌شوند. در حقیقت کیست‌های درموئید یک نوع تومور سلول زاینده به نام تراتوم بالغ است و نباید در مورد سرطانی شدن و درمان آن چندان نگران باشید.
کیست‌های درموئید و بارداری
معمولاً کیست‌های درموئید بر بارداری تأثیری سو ندارند، مگر اینکه زن باردار نباشد اما تخمدان او به کیست‌های درموئید درگیر شده باشد و هیچ بافت سالمی از تخمدان‌ها باقی نمانده باشد. بروز این کیست در دوره بارداری خیلی نادر است و اگر بروز کند احتمالاً سبب پیچ خوردن تخمدان می‌شود. در موارد نادری که کیست درموئید بیش از ۶ سانتی‌متر قطر دارد، پزشک با جراحی کیست را از داخل تخمدان خارج می‌کند.
علل ایجاد کیست درموئید در جنین
این کیست وقتی به وجود می‌آید که لایه‌های پوست به‌خوبی رشد نکرده باشند. این وضعیت پزشکی مادرزادی مرتبط با مراحل اولیه رشد جنین است و وقتی در بدن جنین ایجاد می‌شود که هنوز تکامل جنین به پایان نرسیده باشد. برای اینکه یک کیست درموئید در بدن جنین ایجاد شود، سلول‌های پوست، غدد همچون غدد عرق و بافت‌ها، داخل پوست یا درون یک کیسه انباشته می‌شوند. این غدد به ترشح مایع ادامه داده و درنهایت سبب رشد کیست خواهند شد.
به گفته‌ی my.clevelandclinic با توجه به محلی که علائم کیست بروز کرده و یا پزشک مشکوک به ایجاد این کیست شده است از روش‌های زیر برای تشخیص قطعی کیست‌های درموئید استفاده می‌شود:
- معاینه فیزیکی: درصورتی‌که کیست به سطح پوست خیلی نزدیک باشد، پزشک کیست و بافت‌های اطراف آن را معاینه می‌کند
- سونوگرافی ترانس واژینال یا سونوگرافی لگن
- سی‌تی‌اسکن تا MRI: با استفاده از سی‌تی‌اسکن یا MRI پزشک می‌تواند تصاویر واضحی از کیست مشاهده کند. این تصویربرداری‌ها غیرتهاجمی و بی‌خطر هستند، همچنین نشان می‌دهند که کیست نزدیک نواحی حساس همچون شریان کاروتید قرار گرفته یا خیر. روش‌های تشخیص تصویری به پزشک در تشخیص اینکه کیست‌های درموئید نزدیک عصب جای گرفته یا نه نیز کمک می‌کنند
درمان کیست درموئید
جراحی کیست درموئید
تنها روش موثر درمان کیست درموئید جراحی است و در حال حاضر هیچ روش درمانی موثر و کارآمد دیگر از سوی پزشکان به تائید نرسیده است. هر نوع کیست درموئیدی چه در سر بروز کرده باشد و چه در تخمدان و ستون فقرات باید با جراحی تخلیه و حذف شود. البته نوع جراحی به عواملی همچون اندازه کیست، محل ایجاد کیست و نوع کیست بستگی دارد.
درمان کیست درموئید تخمدان
ممکن است برای درمان این کیست پزشک روش جراحی کمتر تهاجمی را پیشنهاد کند. به این روش جراحی سیستکتومی تخمدان گفته می‌شود. در این جراحی آسیبی به تخمدان وارد نمی‌شود و تنها کیست از تخمدان جداشده و سپس از بدن خارج می‌شود. در مواردی که این کیست تمام تخمدان را درگیر کرده باشد و هیچ بافت سالمی باقی نمانده باشد، جراح مجبور به تخلیه تخمدان و کیست باهم خواهد شد.
کیست درموئید ستون فقرات
برای خارج کردن کیست درموئید ستون فقرات جراح از یک میکروسکوپ جراحی و ابزار پیشرفته جهت تخلیه کیست استفاده می‌کند. فرآیند انجام این جراحی به این شکل است که بیمار رو به پایین دراز می‌کشد و جراح با استفاده از ابزار مخصوص توده را خارج می‌کند. در طول این جراحی بیمار درد نخواهد داشت، چراکه بیهوشی عمومی اعمال می‌شود.
درموئید پری اوربیتال
برای درمان این کیست ناحیه مورد نظر پس از بی‌حس شدن برش داده شده و کیست خارج می‌شود. بعد از تخلیه کیست بخیه‌های ظریف روی زخم زده می‌شود تا کمترین میزان اسکار و جای زخم برجای بماند.
درمان گیاهی کیست درموئید تخمدان
کیست‌های درموئیدی بدون جراحی قابل‌درمان نیستند و مانند دیگر کیست‌های تخمدان قابلیت کوچک شدن و از بین رفتن ندارند؛ اما شما می‌توانید از موارد زیر برای کاهش علائم و اثرات کیست تخمدانی استفاده کنید:
- سرکه سیب
- چای بابونه
- تخم کتان: تخم کتان سطح استروژن را متعادل می‌کند و سموم را از بدن دفع خواهد کرد
- چغندر یا لبو: بتاسیانین موجود در لبو سموم را از تخمدان‌ها و بدن شما دفع می‌کند
- زنجبیل: زنجبیل ضدالتهاب است و می‌تواند دردهای ناشی از کیست درموئید و سایر کیست‌های تخمدانی را کاهش دهد
- بادام درختی: یحاوی منیزیم است و به تنظیم چرخه قاعدگی در زنان کمک زیادی می‌کند. همچنین اگر شما درگیر دردهای ناشی از کیست درموئید و سایر کیست‌های تخمدانی باشید می‌توانید با مصرف متعادل بادام این دردها را کاهش دهید
آیا کیست درموئید تخمدان خطرناک است؟
کیست درموئید تخمدان معمولاً خطرناک نیست و قابل‌درمان است. این کیست باید به روش جراحی تحت درمان قرار بگیرد، چراکه همانند دیگر انواع کیست تخمدان قابلیت از بین رفتن خود به خودی را ندارد. درصورتی‌که کیست سبب دردهای شدید لگنی شود و دوره‌های قاعدگی را برای فرد مبتلا غیرقابل‌تحمل کند، باید تحت عمل جراحی قرارگرفته و از تخمدان خارج شود.
عوارض کیست‌های درموئید
بیشتر کیست‌های درموئید بی‌خطر و بی‌اثر هستند. اما اگر کیست درموئید به‌تدریج رشد کند و هرگز متوقف نشود، می‌تواند عوارض زیر را در پی داشته باشد:
- آسیب دیدن نخاع یا اعصاب
- پارگی کیست
- پیچ‌خوردگی تخمدان
- عفونت
- آسیب به استخوان‌های مجاور
عوارض بعد از عمل
جراحی کیست‌های درموئید اغلب یک روش بی‌خطر است و عارضه جدی به همراه ندارد. بنابراین جراحی این کیست چه در نوزادان و چه در اطفال و بزرگ‌سالان منجر به کنترل عوارض بعدی ناشی از کیست شده و از افزایش آسیب به بافت‌های سالم جلوگیری می‌کند.
درصورتی‌که فرد مبتلا به برخی از کیست‌های درموئیدی حساس همچون کیست درموئید تخمدان و ستون فقرات باشد، لازم است در مورد چگونگی جراحی آن با پزشک خود صحبت کند. همچنین اگر کیست در تخمدان ایجاد شده باید درباره اینکه جراحی قدرت باروری را کاهش می‌دهد یا خیر با پزشک صحبت و مشورت شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی‌که خودتان یا فرزندتان علائم جدی زیر را دارید باید به پزشک مراجعه کنید و یا اینکه با ارائه‌دهنده خدمات پزشکی در منزل تماس بگیرید:
- پارگی کیست
- ملتهب شدن کیست
- احساس درد در ناحیه‌ای که کیست وجود دارد
- بزرگ‌تر شدن کیست
- تغییر رنگ کیست
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
