درد تخمدان + آیا درد تخمدان نشانه بارداری است؟

تخمدان از مهم‌ترین بخش دستگاه تناسلی است که در حقیقت، غدد تولید مثلی محسوب شده و در طرفین لگن قرار دارد. این اجسام بیضوی شکل از طریق لوله‌های فالوپ با رحم در ارتباط هستند. ترشحات تخمدانی و هورمون‌های مربوط به آن، سیکل قاعدگی را پدید می‌آورد که در انسان به‌طور متوسط هر ۲۸ روز یک‌بار تکرار می‌شود. درد تخمدان در بیشتر موارد طبیعی است و به سیکل ماهیانه مربوط می‌شود، بااین‌حال، برخی اوقات درد تخمدان می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای مانند عفونت‌های رحمی یا سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد. البته درد تخمدان دلایل بسیار متعددی دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

علائم و نشانه‌های درد تخمدان

درد تخمدان معمولاً در قسمت تحتانی شکم، زیر ناف و در ناحیه لگن احساس می‌شود. این درد گاهی به صورت مبهم و آرام یا و گاهی به حالت دردهای تیز و ناگهانی خود را نشان می‌دهد. کیست تخمدان معمولاً زمانی علائم ایجاد می‌کند که پاره شود، بسیار بزرگ باشد یا خون‌رسانی به تخمدان‌ها را مختل کرده باشد. در این موارد، ممکن است علائم زیر نیز همراه با درد بروز کنند:

• درد هنگام رابطه جنسی
• مشکل در اجابت مزاج
• نیاز مکرر به ادرار کردن
• پریودهای سنگین، پریودهای نامنظم یا پریودهای سبک‌تر از حالت عادی
• نفخ و تورم شکم
• احساس سیری پس از صرف مقدار کمی غذا

دلایل درد تخمدان

کیست تخمدانی و درد تخمدان

از مهم‌ترین دلایل درد تخمدان می‌توان به کیست تخمدان اشاره کرد. کیست‌ها، کیسه‌های پر از مایع هستند که در تخمدان‌ها تشکیل می‌شوند. اندازه کیست‌ها متفاوت بوده و معمولاً در زمان تخمک‌گذاری ایجاد می‌شوند. بانوانی که در سنین باروری قرار دارند، بیشتر به کیست‌های تخمدانی مبتلا می‌شوند. کیست‌های تخمدانی معمولاً علامت خاصی ایجاد نمی‌کنند و بعد از گذشت یک الی دو ماه به‌خودی‌خود برطرف می‌شوند.

اما اگر اندازه کیست بزرگ باشد در هنگام تخمک‌گذاری درد ایجاد می‌کند. وابسته به اینکه کیست در کدام تخمدان تشکیل شود، درد در سمت راست یا چپ شکن و لگن احساس می‌شود. برخی از پزشکان برای کمک به کوچک شدن کیست، قرص ضدبارداری تجویز می‌کنند. در غیر این صورت برای برداشتن کیست‌های بزرگ‌تر بهتر است از جراحی استفاده کنیم.

برای مطالعه‌ مقاله‌‌ی درمان کیست تخمدان کلیک کنید.

میتل اشمرز و درد تخمدان

تقریباً تمامی بانوان در طول سیکل قاعدگی خود درد احساس می‌کنند. اما این احساس در اواسط دوره که تخمک‌گذاری اتفاق می‌افتد، شدت می‌گیرد که به‌اصطلاح میتل اشمرز نام دارد. نظریه‌های مختلفی در مورد درد تخمک‌گذاری وجود دارد، اما مهم‌ترین آن به آزادسازی تخمک از تخمدان و حرکت به سمت رحم مربوط می‌شود. در اواسط سیکل ماهانه که تخمک به رشد قابل قبولی می‌رسد، با پاره کردن جدار و دیواره تخمدان از آن خارج شده و به‌وسیله لوله‌های فالوپ به رحم وارد می‌شود.

این پارگی دیواره تخمدان با درد همراه است. تعدادی از پزشکان نیز معتقدند که اندازه بزرگ تخمک قبل از تخمک‌گذاری چنین حالتی را پدید می‌آورد. اگر تخمک از تخمدان راست آزاد شود، درد را در سمت راست لگن و اگر از تخمدان چپ آزاد شود، درد در سمت چپ لگن ایجاد خواهد شد. معمولاً جای نگرانی نیست، اما اگر این درد شدت پیدا کرده و یا با خونریزی و حالت تهوع همراه باشد، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید. زیرا ممکن است علامتی از بیماری‌های مقاربتی، آندومتریوز یا سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد.

اندومتریوز و درد در تخمدان

آندومتریوز از مهم‌ترین اختلالات دستگاه تولید مثلی زنان است که با درد و عوارض زیادی همراه است. در این حالت، بافتی مشابه آندومتر که داخل رحم را می‌پوشاند، در خارج از رحم رشد می‌کند. طی سیکل ماهانه، آندومتر ضخیم شده با هر بار خونریزی ریزش می‌کند. در اندومتریوز نیز دقیقاً همین اتفاق تکرار می‌شود، با این تفاوت که پس از ضخیم شدن و خونریزی، بافت تخریب‌شده راهی برای خروج از بدن ندارد.

درنتیجه ناحیه اطراف آن تحریک‌شده و اسکار و چسبندگی ایجاد می‌شود. تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافت لگن در این اختلال درگیر هستند. دردهای شدید قاعدگی، درد لگن یا کمر، ادرار دردناک، ناراحتی‌های گوارشی و رابطه جنسی دردناک از علائم آندومتریوز هستند. شدت این بیماری در افراد مختلف متفاوت است و در صورت عدم مراجعه به پزشک، ممکن است به ناباروری دچار شوید.

 بیماری التهابی لگن (PID) و درد تخمدان

عفونت دستگاه تولید مثل زنان، بیماری التهابی لگن نام دارد که دهانه رحم، رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها را درگیر می‌کند. این دسته از عفونت‌ها معمولاً از طریق رابطه جنسی منتقل شده و در خانم‌هایی که در سنین باروری هستند رایج‌تر است. باکتری‌هایی که عفونت گنوکوکی یا کلامیدیایی را ایجاد می‌کنند از مهم‌ترین منابع بیماری التهابی لگن به شمار می‌آیند.

در صورت عدم درمان PID آسیب بسیار جدی به دستگاه تولید مثل زن وارد می‌کند که احتمال ناباروری و خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش می‌دهد. درد و حساسیت در لگن یا شکم، سوزش و تکرر ادرار، عادت ماهیانه نامنظم، تغییرات در ترشحات واژن و تب و لرز از نشانه‌های رایج این بیماری هستند. در صورت مشاهده علائم بیماری التهابی لگن در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.

پیچ‌خوردگی یا تورشن تخمدان

همان‌طور که از نامش پیداست، پیچ‌خوردگی تخمدان زمانی ایجاد می‌شود که تخمدان به دور رباط‌هایی که آن را به‌طور ثابت نگه داشته‌اند، بپیچد. ‌پیچ‌خوردگی تخمدان یک وضعیت جدی است و در صورت عدم رسیدگی، خون‌رسانی به تخمدان را قطع کرده و باعث مرگ بافت تخمدان شود. کیست تخمدان، سندرم تخمدان پلی کیست و تومور احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. تحقیقات پزشکان نشان می‌دهد که ۸ تا ۱۵ درصد از افرادی که پیچ‌خوردگی تخمدان را تجربه کرده بودند، باردار بودند. پیچ‌خوردگی تخمدان یک اورژانس پزشکی است و نیاز به درمان به‌موقع دارد که معمولاً با جراحی رفع می‌شود.

سرطان تخمدان و درد تخمدان

در سرطان تخمدان، سلول‌های موجود در بافت به‌سرعت تکثیرشده و می‌توانند به سایر نقاط بدن آسیب برسانند. سرطان تخمدان انواع مختلفی دارد که. شایع‌ترین نوع آن، کارسینوم سروزی است که در حدود ۷۰ درصد موارد سرطان تخمدان رخ می‌دهد. پیش از این‌ها باور پزشکان بر این بود که سرطان تخمدان تنها از تخمدان‌ها آغاز می‌شود، اما امروزه شواهد نشان داده که امکان گسترش و آغاز سرطان تخمدان از لوله‌های فالوپ نیز وجود دارد.

نفخ یا تورم شکم، تکرر ادرار، ناراحتی گوارشی مثل یبوست،  کمردرد، خستگی، درد در ناحیه لگن و کاهش وزن از علائم سرطان تخمدان هستند. اگر تشخیص در مراحل اولیه انجام شود، احتمال درمان با مصرف دارو و انجام شیمی‌درمانی افزایش پیدا خواهد کرد.

به گفته‌ی وب‌سایت ocrahope در مورد زمان مراجعه به پزشک، دلیل بروز تخمدان ممکن است مشکلی جدی و یا غیرجدی باشد. نوع درمان با توجه به علت ایجاد درد متفاوت است. پزشک متخصص با ردیابی درد تخمدان، می‌تواند علت درد تخمدان را تشخیص دهد.

حتی اگر درد شدید نباشد حتما باید با متخصص زنان مشورت کنید. پزشک ابتدا یک معاینه کامل لگنی انجام می‌دهد و در صورت لزوم، آزمایشاتی مثل سونوگرافی ترانس واژینال یا لگن، سی تی اسکن و یا آزمایش خون CA-125 را برای بررسی علت درد تجویز می‌کند.

درد تخمدان در یائسگی

دلایل زیادی در بروز درد تخمدان در یائسگی دخیل هستند، ازجمله:

• اندومتریوز: اگرچه پس از یائسگی بروز اندومتریوز نادر است اما گاهی به دلیل مصرف داروهای هورمونی چنین عارضه‌ای ایجاد می‌شود و درد قابل‌توجهی نیز به همراه دارد
• کیست تخمدان: درحالی‌که میزان بروز آن کم است اما کیست تخمدان در یائسگی دور از انتظار نیست. مطالعات نشان می‌دهد که شیوع کیست‌های تخمدان در زنان یائسه بین ۲٫۵ تا ۱۴ درصد است
• سرطان تخمدان: در بعضی موارد، درد تخمدان ممکن است ارتباط مستقیمی با سرطان تخمدان داشته باشد. زنان بالای ۶۰ سال در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع سرطان هستند
• چسبندگی لگن: چسبندگی ممکن است در هر بخشی از دستگاه تناسلی زنان ازجمله تخمدان‌ها ایجاد شود. یکی از علائم چسبندگی لگن در ناحیه تخمدان درد و تنش عضلانی است

درد تخمدان قبل از پریود

طبق تحقیقات و بررسی‌های انجام‌شده، مهم‌ترین دلیل درد در هنگام عادت ماهیانه و قبل از آن، ترشح هورمون‌های مختلف مثل استروژن و پروژسترون و ماده شیمیایی پروستاگلاندین، افزایش اندازه تخمک و پاره شدن جداره تخمدان است. همه این عوامل دست در دست یکدیگر، تغییرات فیزیکی و روحی را رقم می‌زنند که در اصطلاح سندرم پیش از قاعدگی یا PMS نام دارد. برای برخی از افراد، این سندرم به‌قدری شدید است که آن‌ها را از فعالیت‌های روزمره بازمی‌دارد. البته تغییرات خلقی و فیزیکی در این دوره چندان عجیب نیست و بهتر است نگرانی خاصی بابت آن نداشته باشید.

درد تخمدان در هفته اول بارداری

بارداری تغییرات بسیار زیادی را  به همراه خواهد داشت.  یکی از این تغییرات به تخمدان‌ها مربوط می‌شود که معمولاً با درد همراه است. شدت درد تخمدان در بارداری در افراد مختلف متفاوت است. در برخی از مواقع درد تخمدان به ناحیه کمر و لگن نیز منتشر می‌شود. درد تخمدان ممکن است نشانه‌ای از وقوع لانه گزینی باشد یا پاسخی به تغییر هورمون‌هایی باشد که در اوایل بارداری تجربه خواهید کرد.

با توجه به شرایط حساس بارداری، با مشاهده علائمی مانند خونریزی واژینال، ضعف، تب، حالت تهوع و استفراغ شدید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.

درد تخمدان چپ و راست در بارداری

بسیاری از بانوان در اوایل دوره بارداری، درد تخمدان به‌ویژه در سمت چپ لگن را احساس می‌کنند. این درد معمولاً ناشی از تغییرات هورمونی و فشار بر لیگمان‌های رحم بوده و نگرانی زیادی ایجاد نمی‌کند. هنگامی که باردار هستید، ممکن است متوجه گرفتگی عضلات یا درد مبهم در رحم، درد سینه و گیجی شوید. بررسی‌های انجام‌شده نشان داده که این درد مربوط به فرآیند لانه‌گزینی است. درد در تخمدان چپ یا راست ازنظر فیزیولوژیک تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند، اگر درد شما در سمت چپ است، به این معنی است که احتمالاً در این ماه از آن طرف تخمک‌گذاری می‌کنید.

تشخیص درد تخمدان

بررسی و تشخیص دلایل درد تخمدان چندان ساده نیست، زیرا ممکن است نوعی درد فانتوم بوده و به سایر اندام‌ها و بافت‌های نزدیک تخمدان مربوط شود. بااین‌حال روش‌های مختلفی وجود دارد تا علت و منشأ درد تخمدان مشخص شود:

• بررسی علائم مختلف بیمار مانند تب، خونریزی واژینال، ترشحات واژن و مدت‌زمان شروع علائم بیمار
• بررسی سابقه ابتلا به بیماری‌های تناسلی و دستگاه تولید مثل مانند اندومتریوز و سندرم تخمدان پلی کیستیک
• معاینه شکم، پهلو و کمر
• نمونه‌برداری از ترشحات واژن و پاپ اسمیر جهت بررسی عفونت و سرطان
• ممکن است آزمایش‌های مختلفی برای تأیید یا رد کردن تشخیص تجویز شود که شاید مهم‌ترین آن‌ها آزمایش بارداری برای رد حاملگی خارج از رحم باشد
• سونوگرافی لگن، سی‌تی‌اسکن شکم و لگن و لاپاروسکوپی لگن

درمان درد تخمدان

درمان درد به عواملی مانند سن، علائم و عامل زمینه‌ای بستگی دارد. اگر به سندرم پیش از قاعدگی یا میتل اشمرز مربوط شود معمولاً درمان خاصی وجود نداشته و به‌مرورزمان برطرف می‌شود. اما در موارد شدیدتر مانند اندومترویوز و سرطان تخمدان، شیمی‌درمانی و عمل جراحی پیشنهاد می‌شود.  قبل از شروع درمان درد تخمدان، مهم‌ترین اقدام مراجعه به پزشک متخصص است.  ازآنجایی‌که بیشتر دردهای تخمدانی به علت کیست‌های تخمدانی بروز می‌کنند درمان به‌صورت زیر خواهد بود:

• پایش و مراقب: بعضی از کیست‌های تخمدان معمولاً بدون درمان از بین می‌روند. اگر کیست از نوع عملکردی باشد به‌احتمال‌زیاد پزشک چنین رویکردی را در پیش بگیرد. ممکن است بعد از چند هفته یا چند ماه با انجام یک سونوگرافی اندازه کیست بررسی گردد
• تجویز دارو: در بعضی شرایط، برای کاهش اندازه کیست و یا از بین بردن آن داروهای هورمونی برای جلوگیری از تشکیل کیست‌های بعدی تجویز می‌شود
• جراحی: اگر کیست علائم ایجاد کند و بزرگ‌تر شود، برای برداشتن آن نیاز به جراحی خواهد بود. نوع جراحی بستگی به اندازه کیست و شکل ظاهری آن در سونوگرافی دارد

روش‌های متداول جراحی کیست تخمدان شامل موارد زیر است:

• لاپاراسکوپی: در این روش یک برش کوچک در شکم ایجادشده و سپس با استفاده از ابزار خاصی اندام‌های تناسلی و حفره لگن معاینه شده و سپس کیست تخمدان از طریق برش‌های کوچک برداشته می‌شود
• لاپاراتومی: اگر کیست بسیار بزرگ باشد یا سلول‌های آن غیرطبیعی باشند ممکن است از روش لاپاراتومی برای برداشتن آن استفاده شود

درمان خانگی درد تخمدان

دردهای تخمدان اغلب ناشی از کیست‌های تخمدانی هستند و اگر کیست خیلی بزرگ و یا در حال تغییر اندازه نباشد، پزشک اغلب رویکرد پایش و مراقبت را در پیش خواهد گرفت. شاید کیست در گذر زمان تغییرات منفی نداشته اما درد آن همچنان آزاردهنده باشد. در چنین مواردی چندین روش خانگی برای تسکین درد وجود دارد که می‌توان با مشورت پزشک از آن‌ها استفاده کرد. این روش‌ها در مدیریت علائم و کاهش درد موثر هستند اما نمی‌توانند خود کیست را درمان کنند. تعدادی از روش‌های خانگی برای مدیریت درد تخمدان به‌صورت زیر است.

۱. استفاده از مسکن‌های بدون نسخه

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDS) می‌توانند درد تخمدان و همچنین گرفتگی‌های پریود را تسکین دهند. پیش از مصرف هرگونه مسکن باید با پزشک خود مشورت کنید تا از بروز هرگونه عوارض جانبی پیشگیری شود.

۲. ماساژ

بعضی‌اوقات درد تخمدان باعث ایجاد تنش عضلانی در بافت‌های اطراف تخمدان می‌شود.و این تنش و گرفتگی خود بر درد و ناراحتی لگنی اضافه می‌کند. برای کاهش درد و بهبود جریان خون در لگن ماساژ کمر، ران‌ها، باسن و شکم می‌تواند در آرام شدن عضلات و کاهش درد موثر باشد.

۳. کمپرس گرم

کمپرس گرما قادر است جریان خون را افزایش دهد و به کاهش درد عضلانی کمک کند. مطالعات در این زمینه نشان داده است که گرما درمانی مکرر موجب کاهش التهاب و سایر نشانه‌های درد تخمدان خواهد شد.

۴. ورزش

تغییرات سبک زندگی مانند افزایش فعالیت بدنی می‌تواند به بهبود سلامت کلی بدن کمک کند و علائم درد تخمدان را کاهش دهد. به‌عنوان مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ نشان داد که ورزش منظم در کنار برنامه غذایی سالم تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش درد و سایر علائم کیست تخمدان دارد. ورزش‌هایی مثل یوگا می‌توانند در کاهش تنش عضلانی و درد تخمدان مفید باشند.

آیا درد تخمدان خطرناک است؟

میزان خطر به عامل زمینه‌ای آن بستگی دارد و ممکن است یک وضعیت شایع و موقتی باشد. البته گاهی درد تخمدان به دلایل جدی‌تر بروز می‌کند که ممکن است سلامت کلی فرد را با چالش مواجه کند. عوامل مختلفی در به‌وجود آمدن درد نقش دارند؛ بنابراین، حتی اگر درد شدید نباشد باید به پزشک مراجعه کنید تا معاینات لازم انجام شود.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.