کیست شکم چیست و چه علائمی دارد؟

کیست شکم یکی از شایع‌ترین عارضه‌ها در ناحیه شکم است و افراد زیادی به آن مبتلا می‌شوند. کیست شکمی به هر نوع توده‌ای گفته می‌شود که به صورت غیرطبیعی در درون شکم رشد کرده باشد. توده‌های داخل شکم می‌توانند به دلایل مختلفی بروز کنند. ممکن است کیست خوش‌خیم و بی‌خطر یا برعکس سرطانی باشد. در این بخش از هومکا در مورد کیست شکم، علائم رشد کیست در شکم و انواع کیست شکمی صحبت خواهیم کرد.

کیست شکمی

به توده‌ای غیرطبیعی که در ناحیه شکم رشد می‌کند، کیست شکم گفته می‌شود. کیست شکمی به علل مختلفی رشد می‌کند و ممکن است بی‌خطر باشد یا در حالت دیگر تبدیل به عارضه سرطان شود. معمولاً برای یافتن علت بروز توده و رشد آن در شکم پزشک متخصص از روش‌های تشخیصی همچون سی تی اسکن، ام آر آی و اشعه ایکس استفاده می‌کند.

علل رشد کیست در شکم

کیست

کیست‌ها کیسه‌هایی هستند پر از مایع. کیست ممکن است در هر جایی از بدن به‌خصوص شکم، رحم و تخمدان در زنان ایجاد شود. کیست‌های شکمی هم در مردان و هم در زنان شیوع بالایی دارد. کیست‌هایی که در شکم رشد می‌کنند ممکن است دردناک و البته خیلی بزرگ باشند. گاهی وزن یک کیست شکمی به چند ۱۰ کیلوگرم نیز می‌رسد.

کیست‌های تخمدانی ازجمله کیست‌های شایع در زنان به‌شمار می‌روند. این توده درون تخمدان‌ها یا روی دیواره تخمدان‌ها رشد می‌کند. کیست‌های تخمدانی سبب بروز تورم در بخش تحتانی شکم می‌شوند. خیلی از کیست‌های تخمدانی خطرناک نیستند و بخشی از سیکل قاعدگی طبیعی زنان به‌شمار می‌روند. اما دسته‌ای از کیست‌های تخمدانی همچون اندومتریوما زمانی به وجود می‌آیند که بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از رحم شروع به رشد کند. این رشد دیواره رحمی در خارج از آن معمولاً در زنان مبتلا به اختلال اندومتریوز رخ می‌دهدد

سرطان

سرطان یکی از اصلی‌ترین علل رشد توده‌های شکمی است. در این مورد ممکن است چندین نوع سرطان در رشد توده شکمی دخیل باشند. ازجمله سرطان‌هایی که بیشترین تأثیر را در ایجاد توده شکمی دارند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• سرطان روده بزرگ
• بیماری سرطان کلیه
• سرطان شکم
• سرطان کبد

اغلب سرطان‌هایی که ناحیه شکم را درگیر می‌کنند، علائم تقریباً مشابه دارند. از شایع‌ترین علائم رشد توده سرطانی در شکم می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• رشد توده در شکم
• احساس درد در شکم
• کاهش وزن ناخواسته
• کاهش اشتها

سایر علل ابتلا به توده شکمی

علاوه بر سرطان کبد چند عارضه دیگر نیز وجود دارند، که می‌توانند در صورت ورود به مراحل جدی افراد را دچار توده شکمی کنند:

• آبسه پانکراس
• اسپلنومگالی
• هیدرونفروز
• آنوریسم آئورت شکمی

علائم کیست در شکم

بسته به نوع علت رشد کیست در شکم بیمار علائم متفاوتی را تجربه خواهد کرد. بیشتر علائم رشد توده در شکم در افراد یکسان است، باوجوداین برخی از علائم رشد توده سرطانی و غیرسرطانی در هر ناحیه از شکم اختصاصی هستند که به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

علائم سرطان کبد

یکی از شایع‌ترین توده‌های شکمی مربوط به کبد است، این توده زمانی رشد می‌کند که فرد مبتلا به سرطان کبد شده باشد. فرد مبتلا به سرطان کبد معمولاً علائم زیر را تجربه می‌کند:

• تورم شکم
• احساس درد در ربع سمت راست و بالای شکم
• زردی

بیماری کرون

فرد مبتلا به کرون اغلب علائم زیر را تجربه می‌کند:

• احساس سوزش داخل دستگاه گوارش
• احساس درد در شکم
• اسهال
• دل‌درد بلافاصله پس از غذا خوردن

آبسه پانکراس

آبسه پانکراس اغلب با علائم شایع زیر قابل‌تشخیص است:

• احساس درد در بالای شکم
• احساس درد در سمت چپ یا راست بخش فوقانی شکم
• تب‌های چند روزه

هیدرونفروز

هیدرونفروز همانطور که گفته شد عارضه‌ای است که سلامت کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فرد مبتلا به هیدرونفروز علائم زیر را دارد:

• تب
• درد در دو سمت شکم
• حالت تهوع
• استفراغ

آنوریسم آئورت شکمی

فرد مبتلا به عارضه آنوریسم آئورت شکمی علائم زیر را دارد:

• احساس درد شدید در پشت
• احساس درد در پشت ناف

بزرگ شدن طحال

اسپلنومگالی یا طحال بزرگ‌شده اغلب علائم زیر را در فرد مبتلا ایجاد می‌کند:

• احساس درد در بخش بالایی سمت چپ شکم
• نفخ شکم

به گفته‌ی وب‌سایت medicalnewstoday اگر فردی رشد غیرطبیعی در ناحیه شکم را احساس کرد در زودترین حالت ممکن باید به پزشک مراجعه کند به‌خصوص اگر علائم زیر را داشته باشد:

• استفراغ
• تب، به‌خصوص اگر چند روز طول کشیده
• درد شدید
• مشاهده خون در مدفوع

باوجوداینکه همه توده‌های شکمی خطرناک نیستند و نیاز به درمان ندارند اما پزشک می‌تواند به فرد کمک کند تا علت آن مشخص شود و درمان مناسب صورت بگیرد.

انواع کیست شکم

کیست شکم همان‌طور که گفته شد، ممکن است در هر نقطه از شکم رشد کرده و یک یا چند عضو را درگیر کند. کیست‌های شکمی برحسب نقطه رشد به انواع مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند که در ادامه بیشتر درباره هر یک توضیح خواهیم داد.

آبسه پانکراس

آبسه پانکراس یکی از جدی‌ترین توده‌های شکمی است که در ناحیه پانکراس رشد می‌کند. آبسه‌های پانکراس حاوی ترکیبات زائد سلولی، مایع و آنزیم‌ها هستند. خوب است بدانید که آبسه‌های پانکراس خود می‌توانند تبدیل به یک منبع عفونی شوند، البته برخی از انواع آن‌ها غیر عفونی هستند. بیمارانی که مبتلا به کیست کاذب پانکراس هستند، اغلب رشد آبسه در پانکراس را نیز تجربه می‌کنند. آبسه پانکراس عارضه‌ای جدی است و در صورت عدم رسیدگی و کنترل به‌موقع می‌تواند منجر به بروز عوارض بد در بیمار مبتلا به پانکراتیت شود.

تومور کبد

کیست‌های کبدی در دو دسته خوش‌خیم و بدخیم طبقه‌بندی می‌شوند. اگر توده کبدی از نوع خوش‌خیم باشد اغلب علائم خاصی ایجاد نمی‌کند. این توده معمولاً با اسکن توموگرافی، سونوگرافی و ام آر آی تشخیص داده می‌شود. تومور خوش‌خیم کبد خود به دو دسته تقسیم می‌شود:

• همانژیوم: همانژیوم توده خوش‌خیم متشکل از رگ‌های خونی غیرطبیعی است. اغلب این توده نیاز به درمان ندارد. اگر این توده در نوزاد رشد کرده باشد جراحی می‌شود، چراکه ممکن است نوزاد را د معرض نارسایی قلبی و لخته شدن خون قرار دهد
• آدنوم هپاتوسلولار: این توده کبدی یکی از دو نوع تومور خوش‌خیمی است که در کبد رشد می‌کند. رشد این تومور به مصرف برخی از داروها وابستگی دارد. اغلب این توده هرگز تشخیص داده نمی‌شود، چراکه علامتی ایجاد نمی‌کند. اگر این توده پاره شود در حفره شکمی خونریزی بروز می‌کند، در این صورت باید با جراحی مشکل را رفع نمود. بسیار نادر است که توده آدنوم تبدیل به سرطان کبد شود

تومور سرطانی کبد

تومور سرطانی کبد سبب بروز علائم و نشانه‌های بیماری در شکم شود. این تومور معمولاً یا در کبد رشد می‌کند یا از نقاط دیگر سلول‌های سرطانی به این نقطه انتشاریافته و رشد کردند. درصد بالایی از توده‌های سرطانی کبد از نوع متاستاتیک هستند و از ناحیه دیگری سرطان به کبد رسیده و شروع به رشد کرده است.

کیست تخمدان

یکی از شایع‌ترین انواع کیست شکمی کیست تخمدان است. کیست تخمدان و همچنین کیست رحم بیماری مختص بانوان است و در دستگاه تولیدمثل آن‌ها رشد می‌کند. کیست‌های تخمدان و رحم می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند. برخی از کیست‌های تخمدان در داخل آن و برخی نیز بر روی دیواره آن رشد می‌کنند.

کیست روده بزرگ

کیست‌ روده بزرگ یا سرطان روده بزرگ و رکتوم یکی از شایع‌ترین توده‌های شکمی است. سرطان روده بزرگ معمولاً در مراحل اولیه تشخیص داده نمی‌شود و زمانی که تومور رشد کند بیمار علائم بیماری را تجربه می‌کند. علائم تومور روده بزرگ به محل رشد سرطان وابسته است. مشاهده خون در مدفوع و خونریزی از رکتوم که رنگی روشن دارد ازجمله علائم رشد توده در روده بزرگ و رکتوم است.

کیست مویی شکم

کیست مویی یکی از شایع‌ترین مشکلاتی پوست و مو است که شاید در هر نقطه‌ای از بدن بروز کند. اغلب کیست مویی در ناحیه تحتانی بدن به وجود می‌آید، ولی برخی در ناحیه شکم نیز دچار کیست مویی می‌شوند. کیست مویی زمانی ایجاد می‌شود، که موها بجای رشد عمودی به دلایل گوناگون به سمت داخل رشد کرده و در آنجا انباشته شوند. کیست مویی می‌تواند آبسه کند، عفونت کند و سبب بروز علائم همچون درد در ناحیه رشد کیست شود.

تشخیص کیست شکم

اغلب برای تشخیص کیست شکم پزشک بیمار را معاینه کرده و سوابق پزشکی او را نیز بررسی می‌کند. پزشک با استفاده از معاینه فیزیکی می‌تواند محل رشد توده شکمی را پیدا کند. همچنین معاینه به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد کدام بافت‌ها و اندام‌ها درگیر توده هستند و از آن تأثیر می‌پذیرند. این معاینه ممکن است شامل فشار روی شکم باشد، تا مشخص شود بیمار در کدام نقطه احساس درد دارد. اعمال فشار به‌نوبت در نواحی زیر انجام می‌گیرد:

• ربع سمت راست بالا
• بالا سمت چپ
• ربع پایین سمت راست
• ربع پایین سمت چپ

همچنین پزشک ممکن است به نقاط دیگری از شکم نیز فشار وارد کند. اعمال فشار در این نواحی می‌تواند به متخصص در تشخیص دلیل رشد توده در شکم کمک کند. اپی‌گاستر یا مرکز شکم دقیقاً زیر قفسه سینه و پریومبیلیکال یا اطراف ناف ازجمله این مناطق موثر در تشخیص دلیل رشد توده هستند.

بعد از معاینه فیزیکی پزشک آزمایشات تصویربرداری تجویز می‌کند. این آزمایشات به پزشک در اندازه‌گیری جرم توده و محل دقیق آن کمک می‌کند. ازجمله تست‌های تصویربرداری که جهت تشخیص و بررسی توده شکمی انجام می‌گیرند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• سی تی اسکن
• اشعه ایکس
• سونوگرافی

درمان کیست شکم

نوع درمان کیست یا توده شکمی بستگی به نوع بیماری، پیشرفت آن و علت بروز آن دارد. هرچه تشخیص زودتر انجام بگیرد، مسلماً درمان و نابود کردن توده شکمی نیز زحمت کمتری خواهد داشت. معمولاً متخصصین برای درمان توده‌های شکمی از روش‌های رایج همچون جراحی، مراقبت‌های پزشکی و داروها استفاده می‌کنند. رایج‌ترین روش‌های درمان توده‌های شکمی بسته به نوع و علت بروز آن‌ها عبارت‌اند از:

• شیمی‌درمانی
• جراحی و برداشتن توده
• هورمون تراپی
• پرتودرمانی

اگر توده سرطانی باشد اغلب پزشک برای مهار و کنترل سرطان از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی کمک می‌گیرد. شیمی‌درمانی و پرتودرمانی به کوچک شدن توده سرطانی منجر می‌شوند. پس از کنترل و کوچک‌سازی توده، پزشک با جراحی اقدام به خارج کردن توده از بدن بیمار می‌کند. اگر توده یک کیست خوش‌خیم باشد، جراحی بهترین گزینه درمان عارضه خواهد بود. درصورتی‌که کیست از نوع تخمدانی باشد، پزشک تلاش می‌کند با هورمون تراپی، کیست‌های تخمدانی را مهار کند یا درصورتی‌که کیست‌ها با قرص‌های بارداری از بین نرفتند از تکنیک‌های جراحی کمک می‌گیرد.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.