رینیت آلرژیک چیست؟ + روش‌های درمان تب یونجه
تب یونجه یا رینیت یکی از انواع آلرژی است، که شیوع بالایی در دنیا دارد. هرساله میلیون‌ها نفر در دنیا با شروع فصل بهار، تابستان و پاییز علائم و عوارض ناشی از رینیت آلرژیک را تجربه می‌کنند. رینیت آلرژیک واکنشی است که سیستم ایمنی بدن در مقابل آلرژن‌های رایج همچون شوره پوست حیوانات، گرده گل و گیاهان از خود نشان می‌دهد. تب یونجه یا رینیت آلرژیک همراه با خارش گلو و بینی، گرفتگی بینی، عطسه و چندین علامت دیگر ظاهر می‌شود.
رینیت چیست؟
تب یونجه یا رینیت آلرژیک یکی از واکنش‌های حساسیت‌زا به‌شمار می‌رود. رینیت در واکنش به ذرات ریزی که در هوا معلق هستند، بروز می‌کند. به این ذرات حساسیت‌زا و عامل رینیت آلرژیک، آلرژن گفته می‌شود. ما نمی‌توانیم جلوی ورود این ذرات به مجاری تنفسی را بگیریم، چراکه دائماً در حال تنفس و دم گرفتن از هوای موجود در محیط اطراف خود هستیم. بنابراین ناخواسته ذرات ریز گرد وارد راه‌های تنفسی‌مان خواهند شد.
درصورتی‌که سیستم ایمنی بدن یکی از این ریزگردها را مهاجم یا مضر برای سلامت بدن شناسایی کند، نسبت به آن واکنش سریع و شدید نشان می‌دهد. سیستم ایمنی جهت دفع آلرژن هیستامین که ماده شیمیایی طبیعی است تولید می‌کند و آنتی‌بادی آن آلرژن در بدن تولید می‌شود. درصورتی‌که یک‌بار یا چندبار دیگر در معرض همان آلرژن قرار بگیریم، آنتی‌بادی‌ها به سیستم ایمنی سیگنال داده و این بار واکنش سیستم ایمنی شدید‌تر خواهد بود. به این واکنش فوری سیستم ایمنی، آلرژی یا رینیت آلرژیک گفته می‌شود.
علل شایع بروز رینیت آلرژیک
عاملین بروز تب یونجه یا رینیت آلرژیک متعدد هستند و می‌توانند داخلی یا خارجی باشند. اما به‌طورکلی شایع‌ترین علل ابتلای افراد به رینیت آلرژیک شامل موارد زیر می‌شود:
- کپک و هاگ‌های معلق کپک در هوا
- شوره یا پوست مرده بدن حیوانات خانگی
- گرده و گل درختان
- گرده و گل گیاهان هرز و زینتی
- کنه یا مایت‌هایی که در گردوغبار زندگی می‌کنند
- فضولات سوسک
- دود و بو
- غذاها
- سرما و گرمای شدید
- تغییرات هورمونی
- استفاده از داروها بدون تجویز پزشک
- ادویه‌ها
علائم رینیت آلرژیک
اکثر مبتلایان به تب یونجه یا رینیت آلرژیک یک یا چند علامت زیر را تجربه می‌کنند:
- عطسه
- گرفتگی یا احتقان بینی
- احساس سوزش در گلو و بینی
- احساس سوزش چشم و دهان
به جز این موارد چندین علامت دیگر نیز وجود دارد، که بروزشان شک ابتلا به رینیت آلرژیک را افزایش می‌دهد. این علائم عبارت‌اند از:
- خستگی و کوفتگی بدن
- خرناس کشیدن در خواب
- پرشدن بینی در فواصل زمانی کوتاه
- خونریزی از بینی
- خارش گلو
- خارش گوش
- تنفس از طریق دهان در خواب و بیداری
- بروز عفونت گوش که مدام عود می‌کند
رینیت آلرژیک مسری است؟
یکی از باورهای غلط افراد در مورد رینیت آلرژیک این است، که فرد مبتلا می‌تواند بیماری یا حساسیت را به دیگر افراد سالم منتقل کند. در حقیقت رینیت یک بیماری عفونی نیست، بنابراین ناقل بودن فرد مبتلا کاملاً رد می‌شود. رینیت عفونی که به آن سرماخوردگی می‌گوییم قابلیت انتقال دارد، اما با این نوع آلرژی هیچ تشابهی مگر در چند علامت ندارد.
تب یونجه بیشتر چه زمانی شیوع دارد؟
یکی از سؤالات متداول افراد این است که معمولاً تب یونجه یا رینیت آلرژیک چه زمانی بیشترین شیوع را دارد و افراد اغلب چه زمانی دچار این آلرژی می‌شوند؟ پاسخ این سوال قطعیت ندارد، چرا که هر کسی ممکن است در هر بازه زمانی از سال دچار رینیت یا تب یونجه شود. اما شیوع آن در سه فصل بهار، تابستان و پاییز بیشتر است. آمار ابتلا به حساسیت فصلی همچون تب یونجه در بهار، تابستان و نیمه اول پاییز بالاتر است، چراکه در این بازه زمانی درختان، گل‌ها و گیاهان علفی گل می‌دهند و در حال گرده‌افشانی هستند.
به دلیل افزایش حجم گرده‌ها در فصل بهار، تابستان و پاییز طبیعی است که آمار ابتلا به رینیت آلرژیک در این سه فصل به‌شدت افزایش پیدا کند. برخی مبتلا به آلرژی طولانی‌مدت هستند. این افراد تقریباً در تمام ماه‌های سال درگیر آلرژی و علائم ناخوشایند آن خواهند بود.
آیا رینیت آلرژیک گروه خاصی را درگیر می‌کند؟
همه افراد تا حدودی شانس ابتلا به رینیت آلرژیک را دارند و هیچ‌کسی نمی‌تواند صد درصد خود را از ابتلا به این حساسیت مصون بداند. اگر بخواهیم گروهی را بیشتر در معرض رینیت آلرژیک بدانیم، آن گروه مبتلایان به آسم هستند. افرادی که از آسم و اثرات ناخوشایند تنفسی آن رنج می‌برند، تا حدود زیادی بیش از سایرین در معرض رینیت آلرژیک قرار دارند. ازآنجایی‌که رینیت آلرژیک نیز علائم تنفسی دارد، بنابراین رینیت و آسم می‌توانند در پیوند و ارتباط با یکدیگر باشند، اما این نظر کاملاً توسط متخصصین تائید نشده است.
متخصصین بر این باورند زمانی که رینیت آلرژیک تنفس از بینی را دشوار می‌کند (به دلیل احتقان بینی)، انجام دم و بازدم نرمال برای بینی سخت‌تر می‌شود و بیمار به اندازه کافی اکسیژن دریافت نمی‌کند. حال فرد مبتلا به حساسیت برای اینکه بتواند کمبود اکسیژن را جبران کند از طریق دهان هوا را به ریه‌ها می‌فرستد.
مشکلی که در اینجا وجود دارد، این است که هوای تنفس شده از طریق دهان قبل از اینکه به ریه برسد مرطوب و گرم نمی‌شود. زمانی که شما در حالت طبیعی از بینی نفس می‌کشید، اکسیژن پیش از اینکه به ریه برسد از فیلترهای هوایی عبور کرده و گرم می‌شود. به همین دلیل است که متخصصین همیشه توصیه می‌کنند از طریق بینی تنفس کنید. در بسیاری از موارد کنترل رینیت آلرژیک به کنترل علائم و اثرات آسم نیز کمک می‌کند.
درمان رینیت آلرژیک
برای درمان رینیت آلرژیک چندین دارو حساسیت وجود دارد، که می‌توانند علائم را تسکین دهند و در کنترل رینیت آلرژیک به فرد مبتلا کمک کنند. درمان‌های دارویی رینیت آلرژیک متفاوت هستند. برای درمان و کنترل این حساسیت با تجویز پزشک بیمار می‌تواند از انواع قرص، قطره‌های چشمی، اسپری بینی و آمپول استفاده کند. پزشک با توجه به شرح حال شما و نوع آلرژی ممکن است روش‌های درمانی زیر را پیشنهاد کند:
هرگز نباید بدون تجویز و توصیه پزشک اقدام به مصرف داروهای درمان و کنترل رینیت آلرژیک کنید، به‌ویژه اگر حامله هستید و یا اینکه دچار شرایط پزشکی دیگری نیز هستید.
آنتی‌هیستامین‌ها
داروهایی که در گروه آنتی هیستامین‌ها قرار می‌گیرند، با نسخه و بدون نسخه عرضه می‌شوند. همان‌طور که اشاره کردیم بدن در واکنش به آلرژن هیستامین تولید می‌کند، بنابراین با مصرف آنتی هیستامین‌ها، تأثیر هیستامین‌ها خنثی می‌شود. داروهای آنتی هیستامین در اشکال مختلف به صورت قطره چشمی، شربت، قرص، اسپری بینی و استنشاقی در دسترس هستند. از جمله آنتی‌هیستامین‌های موثر در کنترل رینیت آلرژیک می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- لوراتادین
- فکسوفنادین
- ستیریزین
- لووستیریزین
آنتی‌هیستامین‌ها خاصیت خواب‌آور دارند، بنابراین اگر رانندگی می‌کنید و کارتان به صورتی است که باید هوشیاری کامل داشته باشید حتماً پیش از مصرف چنین داروهایی موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
اسپری‌های بینی کورتیکواستروئیدی
اسپری‌های بینی از نوع کورتیکواستروئیدی سبب کاهش التهاب و سایر علائم شایع رینیت آلرژیک می‌شوند. از جمله پراستفاده‌ترین اسپری‌های بینی کورتیکواستروئیدی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ناساکورت
- رینوکورت
- فلوناز
برخی از افراد در اثر مصرف این اسپری‌ها دچار عوارضی همچون سرفه، خونریزی از بینی، سوزش بینی و سردرد می‌شوند. دقت کنید که این داروها حتماً باید تحت نظر پزشک جهت کنترل و درمان رینیت آلرژیک مصرف شوند.
داروهای ضد احتقان
داروهای ضد احتقان گرفتگی سینوس‌ها و بینی را رفع می‌کنند و به صورت شربت، اسپری بینی و قرص در دسترس هستند. از جمله داروهای ضد احتقان موثر در تسکین علائم گرفتگی بینی و سینوس‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسپری بینی اکسی متازولین
- اسپری بینی فنیل افرین
- سودوافدرین
داروهای ضداحتقان ضمن اینکه در برطرف کردن گرفتگی بینی و سینوس تأثیر دارند، اما در برخی از افراد عوارضی را ایجاد کنند. از جمله عوارض شایع داروهای ضداحتقان می‌توان به افزایش فشار خون، سردرد، تحریک‌پذیری و اختلال خواب اشاره نمود. لازم است در مورد مصرف داروهای ضد احتقان به شما هشدار دهیم، چراکه این گروه از داروها اعتیادآور هستند و مصرفشان بیش از ۵ روز توصیه نمی‌شود. این داروها را بدون تجویز پزشک هرگز مصرف نکنید.
مهارکننده‌های لکوترین
بعدازاینکه واکنش آلرژیک در بدن فرد رخ می‌دهد، ضمن هیستامین ترکیبات شیمیایی دیگری همچون لکوترین نیز ترشح و آزاد می‌شود. لکوترین در بدن فرد مبتلا به تب یونجه سبب بروز التهاب و دیگر علائم می‌شود. داروهای مهار کننده لکوترین کمک می‌کند که تولید این ماده در بدن متوقف شود. داروهایی که در گروه مهارکننده‌های لکوترین قرار دارند، تنها با نسخه پزشک تجویز می‌شوند. مونته لوکاست رایج‌ترین نوع این دارو است. داروهای مهار کننده لکوترین می‌تواند عوارض جانبی نیز ایجاد کند. برخی از مصرف‌کننده این گروه از داروها دچار حرکات غیرارادی عضلات، تغییر خلق و خو، رویاهای واضح و بثورات پوستی می‌شوند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
ایمونوتراپی
در این روش درمانی از آلرژن‌ها برای ایجاد ایمنی در بدن استفاده می‌کنند. پزشک دوزهای بسیار کمی از آلرژن‌ها را به بدن بیمار تزریق می‌کند و به‌تدریج دوز آلرژن را افزایش می‌دهد. با گذشت زمان، سیستم ایمنی بدن شما نسبت به آلرژن مصونیت پیدا می‌کند و واکنش شدید نسبت به آن را متوقف می‌کند. ایمونوتراپی علاوه بر تزریق به روش خوراکی نیز انجام می‌گیرد. در روش دوم به فرد مبتلا به آلرژی قرص زیر زبانی داده می‌شود.
به گفته‌ی وب‌سایت my.clevelandclinic هیچ راهی برای جلوگیری از رینیت آلرژیک وجود ندارد، اما تغییر سبک زندگی می‌تواند به شما کمک کند تا با آلرژی راحت‌تر به زندگی‌تان ادامه دهید. شما می‌توانید با دوری کردن از آلرژن‌ها از تشدید و بروز علائم رینیت آلرژیک جلوگیری کنید. جهت کاهش علائم رینیت آلرژیک لازم است موارد زیر را رعایت کنید:
- در فصول بهار، تابستان و اوایل پاییز از باز کردن پنجره‌های منزل و خودرو خودداری کنید
- اجازه ندهید حیوان خانگی روی کاناپه یا تخت خواب بشیند
- از دست زدن به صورت و مالیدن چشم یا بینی خودداری کنید
- از روکش‌های ضد حساسیت برای پوشاندن بالش‌ها و تشک‌ها استفاده کنید
- در جارو برقی و کولر گازی از فیلتر استفاده کنید، تا سطح آلرژن‌های موجود در هوا کاهش پیدا کند
- هنگامی که در محیط بیرون از خانه هستید از عینک و کلاه استفاده کنید تا پوست و چشمانتان در تماس با گرده‌ها و دیگر آلرژن‌ها قرار نگیرند
- بعد از هرکاری بخصوص دست زدن به حیوانات حتماً دستانتان را بشویید
تشخیص رینیت آلرژیک
بهترین اقدام برای تشخیص رینیت مراجعه به پزشک متخصص آلرژی است. پزشک با معاینه فیزیکی و دریافت شرح حال از شما می‌تواند آلرژی را تشخیص دهد. پزشک در مورد علائم و سایر شرایط سلامتی همچون آسم و رینیت عفونی از بیمار سوال می‌پرسد. برای اینکه سطح آنتی‌بادی‌های بدن بیمار در برابر آلرژن‌ها بررسی شود، آزمایش ایمونوگلوبولین انجام می‌گیرد. ممکن است پزشک برای تشخیص و تعیین دقیق آلرژن‌ها، تست پوستی را انجام دهد.
علاوه بر این لازم است به علائم خود توجه کنید. علائم رینیت آلرژیک ممکن است در طول سال به تدریج ظاهر شوند، بنابراین نباید تصور کنید که علائم آلرژی همیشه یک شبه یا یک ساعته بروز می‌کنند. آلرژی که ناشی از فضای باز باشد، در فصول بهار، تابستان و پاییز بدتر می‌شود.
علت اصلی ابتلا به رینیت آلرژیک در تابستان گرمای شدید هوا، شکوفا شدن گل‌های علف‌های هرز و گرده‌افشانی علف‌ها است. اگر آلرژی ناشی از شوره یا پوست مرده بدن حیوانات خانگی، کنه گردوغبار و خود گرد و خاک باشد، احتمالاً در زمستان تشدید می‌شود. چون در طول زمستان افراد بیشتر در خانه می‌مانند، پس بیشتر در تماس با آلرژن‌های داخل خانه خواهند بود و علائم را با شدت بیشتری تجربه خواهند کرد. به علائم زیر دقت کنید، اگر چنین علامت‌هایی را در خود می‌بینید مشکوک به بروز رینیت آلرژیک شوید:
- عطسه و آبریزش بینی دارید
- بینی گرفته و پر از مخاط غلیظ
- سردرد و درد در ناحیه سینوس
- خارش گلو، چشم و بینی
- افزایش مخاط در گلو و بینی
- سیاهی زیر چشم
- خستگی و بی‌حالی
- گلودرد
- سرفه
- خس‌خس سینه
تب یونجه چقدر شایع است؟
تب یونجه یا رینیت آلرژیک یکی از شایع‌ترین انواع آلرژی بشمار می‌رود. تنها در آمریکا هرساله حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از افراد دچار رینیت آلرژیک می‌شوند. این میزان یک جامعه میلیونی شکل می‌دهد، که عدد قابل‌توجهی است. کودکان نیز از این حساسیت در امان نیستند و در همین گروه قرار می‌گیرند.
آیا ژنتیک در ابتلا به رینیت آلرژیک موثر است؟
نه تنها رینیت آلرژیک که سایر انواع آلرژی‌ها نیز می‌توانند به صورتی ارثی از والدین به فرزندان برسند. چنانچه پدر یا مادر مبتلا به رینیت آلرژیک باشد، احتمال اینکه فرزند نیز دچار آلرژی شود زیاد است. همچنین کودکان و بزرگ‌سالانی که از اگزما، درماتیت و آسم رنج می‌برند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
تست پوست برای تشخیص آلرژن
تست خراش پوست یکی از روش‌های مورد اعتماد برای تشخیص و تعیین آلرژن‌هایی است که بدن فرد نسبت به آن‌ها حساسیت نشان می‌دهد. این تست درد ندارد و تنها ممکن است فرد به دلیل خراش جزئی پوست کمی احساس ناراحتی داشته باشد. در این روش پزشک مقدار بسیار کمی از هر آلرژن را روی بخشی از پوست که خراش داده شده قرار می‌دهد، تا وارد پوست شود.
اگر پس از مالیدن آلرژن روی پوست به فاصله ۱۵ تا ۳۰ دقیقه، پوست خارش‌دار، قرمز و ملتهب شود به این معناست که فرد نسبت به آن آلرژن خاص حساسیت دارد و دچار علائم مختلف می‌شود. این تست نسبت به آزمایش خون مورد اعتمادتر است.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
