سونوگرافی آنومالی چیست؟ + علت انجام سونوگرافی آنومالی

سونوگرافی آنومالی جنین یک آزمایش روتین قبل از زایمان است که معمولاً در هفته‌های ۱۸ تا هفته ۲۰ بارداری به منظور بررسی اندازه و عملکرد اندام‌های جنین انجام می‌شود. تجویز آزمایش آنومالی بستگی به تشخیص پزشک دارد و معمولاً این سونوگرافی جهت چکاپ جنین توصیه می‌شود. این سونوگرافی یکی از راه‌های مهم برای پی بردن به هرگونه نقص و ناهنجاری مادرزادی و ژنتیکی در جنین است.

اسکن آنومالی

سونوگرافی آنومالی یکی از مهم‌ترین اسکن‌های بارداری است زیرا هم می‌تواند ناهنجاری‌ها را غربال کند و هم با تجزیه و تحلیل دقیق جنین، از سلامت فرزند اطمینان حاصل کرد. در این اسکن آناتومی جنین به‌خوبی بررسی و موارد زیر در نظر گرفته می‌شوند:

• اندازه‌گیری رشد جنین ازجمله سر و مغز و ارگان‌های داخلی
• بررسی جفت و مایع آمنیوتیک
• تشخیص جنسیت جنین

در اسکن آناتومی و آنومالی هفته ۲۰ دست‌ها، پاها، انگشتان دست، انگشتان پا و ویژگی‌های صورت جنین را می‌توان با جزئیات بالا مشاهده کرد. متخصص سونوگرافی اندام‌های داخلی جنین را در زمانی که تصاویر بر روی مانیتور نقش بسته‌اند، ارزیابی می‌کند. اکثر بارداری‌ها سالم هستند و این اسکن صرفاً اطمینان خاطر را فراهم می‌کند و اگر در موارد نادری نقصی در جنین تشخیص داده شود اقدامات و مراقبت‌های لازم در این خصوص مثل درمان پس از زایمان انجام می‌شود.

سونوگرافی آنومالی چه اطلاعاتی در اختیار پزشک قرار می‌دهد؟

سونوگرافی آنومالی یک اسکن اولتراسوند مبتنی بر امواج صوتی است که تمام اندام‌ها و بافت‌های جنین را بررسی می‌کند، ازجمله:

• سر و مغز
• ستون فقرات
• حفره شکمی
• قلب
• معده
• کلیه و مثانه
• دست و پا
• جفت
• بند ناف
• مایع آمنیوتیک

تکنسین سونوگرافی، با استفاده از اطلاعات ثبت‌شده در دستگاه سونوگرافی سن جنین را تخمین می‌زند. در این آزمایش ضربان و ریتم قلب نیز بررسی می‌شود و همچنین خواهید فهمید که آیا چندقلو باردار هستید یا خیر. مطلع شدن از جنسیت جنین نیز یکی دیگر از مزایای سونوگرافی آنومالی است. سونوگرافی آنومالی  یک روش ایمن و آسان برای ارائه اطلاعات در مورد جنین است. اطلاعات حاصل از این آزمایش می‌تواند به شما اطمینان دهد که فرزند شما در وضعیت سلامتی مطلوبی قرار دارد و از عوارض و نقایص احتمالی به دور است.

چه بیماری‌هایی در سونوگرافی آنومالی مشخص می‌شوند؟

خاطر نشان می‌شود که اغلب، جواب سونوگرافی آنومالی طبیعی است و جنین مشکلی ندارد اما در درصد کمی از موارد ممکن است نقص اندام دیده شود. در این بخش از مقاله فهرستی از نقایص احتمالی که بیشترین شیوع را در سونوگرافی دارند آماده شده است، ازجمله:

• شکل و ساختار سر و مغز جنین چک می‌شود. در این مرحله مشکلات مغزی مثل آنانسفالی (عدم تشکیل مغز) که به‌ندرت رخ می‌دهند، قابل‌مشاهده است
• صورت جنین برای بررسی شکاف کام یا لب بررسی می‌شود. البته شکاف کام در داخل دهان نوزاد قرار دارد و به‌سختی دیده می‌شود
• ستون فقرات جنین هم به‌صورت طولی و هم مقطعی ارزیابی می‌شود تا اطمینان حاصل گردد که تمام استخوان‌ها در یک راستا قرار دارند. انواع مشکلات ستون فقرات مثل اسپینا بیفیدا در این مرحله قابل‌تشخیص است
• قلب جنین ازنظر دهلیز و بطن بررسی می‌شود تا ناهنجاری‌های احتمال آشکار گردد. دریچه‌ها باید با هر ضربان قلب باز و بسته شوند. در سونوگرافی همچنین سیاهرگ‌ها و شریان‌های اصلی که خون را به قلب جنین می‌برند و از آن خارج می‌کنند، چک می‌شوند
• کودک همواره مقداری از مایع آمنیوتیک را می‌بلعد که در معده او به‌صورت حباب‌های سیاه است. البته این حالت طبیعی است و ناهنجاری محسوب نمی‌شود
• کلیه‌های جنین بررسی می‌شوند تا جریان آزادانه ادرار به مثانه سنجیده شود. اگر مثانه جنین خالی باشد در طول اسکن پر می‌شود و به‌راحتی می‌توان در سونوگرافی آن‌ را مشاهده کرد
• مشکلات مادرزادی قلب  با دقت ۶۰ درصدی بررسی می‌شود
• فتق دیافراگم (نقص دیافراگم بین ریه و شکم) با دقت ۶۰ درصدی بررسی می‌شود

علاوه بر موارد بالا، در سونوگرافی آنومالی قسمت‌هایی از بدن جنین اندازه‌گیری می‌شود تا میزان رشد آن‌ها سنجیده شود، ازجمله:

• اندازه دور سر (HC)
• اندازه دور شکم (AC)
• طول استخوان ران (FL)

بهترین زمان انجام سونوگرافی آنومالی

سونوگرافی آنومالی که به اسکن اواسط بارداری نیز معروف است معمولاً در هفته‌های ۱۸ تا ۲۱ بارداری انجام می‌شود. این اسکن درواقع یک روش غربالگری برای تشخیص هر نوع نقص و ناهنجاری در جنین است. سونوگرافی آنومالی همانند اسکن هفته ۱۲ انجام می‌شود و تصاویر سیاه‌وسفید دوبعدی از جنین ارائه می‌دهد.

چند بار باید سونوگرافی آنومالی انجام داد؟

تا ۸۵ درصد موارد جلسه اول سونوگرافی آنومالی برای غربالگری جنین کفایت می‌کند اما در ۱۵ درصد موارد به دلایلی اسکن دوباره انجام می‌شود. شایع‌ترین دلیل تکرار سونوگرافی این است که پزشک در طی سونوگرافی قادر به ارزیابی و مشاهده کل بافت جنین نبوده است. علت چنین مشکلی ممکن است به دلیل وضعیت قرارگیری جنین یا اضافه‌وزن مادر باشد. در این شرایط، اسکن باید پس از یک یا دو هفته تکرار شود.

آیا بیماری‌های ژنتیکی نیز با سونوگرافی آنومالی قابل‌تشخیص هستند؟

خیر. سونوگرافی آنومالی اطلاعاتی در مورد مشکلات ژنتیکی مانند سندرم داون ارائه نمی‌دهد. بنابراین اگر دغدغه شما بیماری‌های ژنتیکی است، توصیه می‌شود در این مورد با پزشک صحبت کنید تا آزمایشات غربالگری تجویز شوند.

سونوگرافی آنومالی توسط چه کسی انجام می‌شود؟

معمولاً توسط یک تکنسین سونوگرافی (سونوگرافیست) سونوگرافی را انجام می‌دهد. گاهی اوقات از پزشکان متخصص نیز در کلینیک حضور دارند و تصاویر حاصل‌شده را بررسی می‌کنند تا به شما اطلاعات بیشتری از جنین ارائه دهند.

شرایط قبل از انجام سونوگرافی آنومالی چیست؟

بعضی از کلینیک‌ها از شما می‌خواهند که یک ساعت قبل از آزمایش ۳ لیوان آب بنوشید و از ادرار کردن خودداری کنید. علت این قوانین قبل از سونوگرافی این است که پربودن مثانه موجب به‌دست‌آمدن تصاویر واضح‌تر از جنین می‌شود. هنگام رزرو نوبت از کلینیک‌ها شرایط قبل از آزمایش را از آن‌ها سوال کنید.قبل از اسکن آنومالی می‌توانید به‌طورمعمول غذا و نوشیدنی‌های معمول روزانه خود را میل نمائید و نیازی به ناشتا بودن نیست.

Nf در سونوگرافی آنومالی چیست؟

چین نوکال (Nf) یک چین طبیعی پوست است که در پشت گردن جنین در سه‌ماهه دوم بارداری دیده می‌شود. افزایش ضخامت غیرطبیعی Nf یک معیار برای پی بردن به ناهنجاری‌های تکاملی در جنین است و در سونوگرافی‌های معمول در سه‌ماهه دوم بارداری اندازه‌گیری می‌شود. اگر ضخامت Nf در سونوگرافی آنومالی بالای ۶ میلی‌متر باشد، غیرطبیعی محسوب می‌شود. از مشکلاتی که از طریق سنجش چین نوکال (Nf) در سونوگرافی قابل‌تشخیص است می‌توان به سندرم ترنر، بیماری قلبی مادرزادی، سندرم نونان، سندرم کلیپل فایل (کوتاهی گردن)، سندرم زلوگر، سندرم کامینگ و سندرم رابرت اشاره کرد.

سونوگرافی آنومالی چگونه انجام می‌شود؟

قبل از اینکه پروب سونوگرافی بر روی شکم حرکت داده شود مقداری ژل بر روی پوست مالیده می‌شود تا تصاویر به‌درستی به مانیتور ارسال شود. سپس پالس‌های صوتی از طریق پروب ارسال‌شده و تصاویر واضحی از جنین بر روی صفحه مانیتور نقش می‌ببندد و شما قادر خواهید از نزدیک چهره فرزند خود را برای اولین بار مشاهده کنید. جواب آزمایش در همان روز سونوگرافی آماده می‌شود و یک نسخه از آن در اختیار پزشک قرار می‌گیرد.

گاهی از مادر خواسته می‌شود که مجدد سونوگرافی آنومالی را انجام دهد. به گفته وب‌سایت babycentre اگر از شما خواسته‌شده که سونوگرافی آنومالی را تکرار کنید، نگران نباشید. حدود ۱۵ درصد از سونوگرافی‌ها به دلایلی دوباره تکرار می‌شود و اکثر مشکلاتی که نیاز به بررسی مجدد دارند جدی نیستند.

شایع‌ترین دلیل انجام مجدد، دیده نشدن بعضی از اندام‌ها و یا تصاویر ناواضح از جنین است. چنین حالتی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که مادر دچار اضافه وزن و یا فیبروم رحمی باشد که باعث اختلال در تصاویر سونوگرافی می‌شود. ممکن است از شما خواسته شود که آزمایش را در هفته ۲۳ بارداری تکرار کنید تا با رشد جنین تصاویر واضح‌تری ایجاد شوند.

آیا اشعه سونوگرافی برای جنین خطر دارد؟

لازم به ذکر است که در سونوگرافی هیچ‌گونه اشعه‌ای وجود ندارد بلکه سازوکار سونوگرافی بر اساس امواج صوتی با فرکانس پایین است و هیچ‌گونه ضرری برای فرزند شما ندارد.

آیا می‌توانم فرزندم را در سونوگرافی ببینم؟

سونوگرافی تقریباً ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و در این مدت می‌توانید تصاویر مختلف فرزندتان از صورت تا دست‌وپا را روی مانیتوری که در کنار شما قرار دارد، ببنید. اگر پیش‌ازاین آزمایش سونوگرافی نداشته‌اید اطلاعاتی مثل جنسیت، سن دقیق بارداری و تعداد جنین موجود در رحم در اختیار شما قرار می‌گیرد. حتی می‌توانید از تکنسین بخواهید که چند تصویر از جنین را برای شما چاپ کند که نزد خود نگه دارید.

آیا انجام سونوگرافی آنومالی اجباری است؟

سونوگرافی آنومالی درواقع یک آزمایش غربالگری است تا هرگونه بیماری و نقص زودهنگام تشخیص‌داده شود، بنابراین انجام آن به تصمیم شما و همسرتان بستگی دارد. در اوایل بارداری، متخصص زنان و زایمان اطلاعاتی در خصوص آزمایش‌ها و غربالگری را به‌صورت مکتوب در اختیار شما قرار می‌دهد که سونوگرافی آنومالی هم در آن قرار دارد و هدف از انجام آزمایش ذکرشده است.

آیا می‌توانم با گوشی خودم از مانیتور فیلم بگیرم؟

بعید است که تکنسین سونوگرافی اجازه فیلم‌گرفتن را به شما بدهد چراکه این قوانین به دستورالعمل‌های بیمارستان برمی‌گردد و دلایلی برای این ممنوعیت وجود دارد. فیلم‌گرفتن ممکن است باعث عدم تمرکز تکنسین و ایجاد خطا در انجام سونوگرافی شود. در آزمایش آنومالی، سونوگرافیست باید بتواند بدون هیچ مزاحمتی بر ارزیابی جنین تمرکز کند. البته بعضی از بیمارستان‌ها یا کلینیک‌ها ممکن است در پایان آزمایش یک ویدئوی کوتاه از سونوگرافی را در اختیار شما قرار دهند.

اگر نتیجه اسکن آنومالی نرمال نبود چه کنیم؟

اگر در سونوگرافی آنومالی مشکلی دیده شود و یا پزشک به موارد غیرطبیعی مشکوک شود موضوع بلافاصله با شما در میان گذاشته می‌شود. درصورتی‌که پزشک به مشکلات قلبی مشکوک شود اکوی جنین تجویز خواهد شد. در اسکن اکو با نگاهی دقیق‌تر می‌توان ساختار قلب جنین را ارزیابی کرد. در صورت وجود هرگونه نقص در جنین، پزشک اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری درست را در اختیار زوجین قرار می‌دهد تا بتوانند بهترین تصمیم را برای آینده فرزند آوری خود بگیرند.

بعضی از مشکلات را می‌توان پس از تولد نوزاد با جراحی یا دارو درمان کرد. در بعضی موارد حتی می‌توان نقص جنین را با جراحی درون رحمی نیز درمان کرد. اگرچه مشکلات جدی در رشد جنین نادر است اما برخی خانواده‌ها با تصمیمات سختی همچون پایان دادن به بارداری و انجام سقط‌جنین روبرو می‌شوند.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.