افسردگی بعد از زایمان؛ از علائم تا درمان

در برخی زنان شور و شوق تولد فرزند بعد از زایمان جای خود را به افسردگی می‌دهد که به افسردگی بعد از زایمان معروف است. این حالت در ۱۵ درصد از مادران مشاهده می‌شود. در افسردگی بعد از زایمان احساس بی‌حوصلگی و ناامیدی محسوس است و شدت علائم ممکن است امور مراقبت از خود و نوزاد را با مشکل مواجه کند. در صورت بروز این اختلال پس از زایمان نباید سهل‌انگارانه از آن عبور کرد چراکه عوارض آن می‌تواند وخیم‌تر شود. خوشبختانه می‌توان با درمان مشکل را کاملاً برطرف کرد.

علائم افسردگی بعد از زایمان چیست؟

اگرچه تغییرات خلق‌وخو پس از به دنیا آمدن نوزاد طبیعی است اما علائمی که در افسردگی بعد از زایمان بروز می‌کند فراتر از حالت گذرای خلقی است چراکه شدت علائم مانع از انجام امور روزمره می‌شود. علائم افسردگی بعد از زایمان از شخصی به شخص دیگر و حتی از روزی به روز دیگر نیز متغیر است. موارد زیر شایع‌ترین علائم افسردگی بعد از زایمان هستند:

• احساس غم و اندوه و گریه بی‌دلیل
• ناتوانی در به خواب رفتن با وجود خستگی زیاد
• خوابیدن زیاد
• از دست دادن علاقه به غذا خوردن
• بروز درد و کسالت
• خشم، اضطراب و زودرنجی
• تغییرات خلقی ناگهانی
• احساس از دست دادن کنترل
• سخت شدن به یادآوری اتفاقات
• عدم تمرکز و کاهش توانایی تصمیم‌گیری
• از دست دادن علاقه برای انجام امور عادی و امور موردعلاقه
• احساس جدایی از نوزاد و از دست دادن شور و شوق اوایل زایمان
• احساس گناه و بی‌ارزشی در ارتباط با احساسات خود
• حس نالایق بودن
• دوری کردن از افراد
• ظاهر شدن افکار منفی و آزاردهنده برای آسیب به خود و نوزاد

اطرافیان می‌توانند فاصله گرفتن شما از آنان و فعال نبودن در امور اجتماعی را متوجه شوند. این علائم معمولاً در چند هفته ابتدایی زایمان شروع می‌شوند. البته ممکن است علائم پیوسته نباشند برای مثل دو روز علائم برطرف شده اما دوباره ظاهر گردد. در بیشتر موارد اگر دوره درمانی سپری نشود علائم رو به وخامت می‌رود.

درمان افسردگی بعد از زایمان

اگر علائم ذکر شده در این مقاله را در خود می‌بینید در اسرع وقت به پزشک خود اطلاع دهید. دو روش درمانی برای افسردگی بعد از زایمان وجود دارد؛ دارو و روش‌های روانشناسی. بسته به تشخیص پزشک یکی از روش‌ها و یا برای درمان مؤثرتر هر دو روش باهم مورداستفاده قرار می‌گیرند. علاوه بر این، پزشک با گوش‌زد کردن نکاتی از شما خواهد خواست که تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید.

داروهای مورداستفاده برای درمان افسردگی بعد از زایمان

داروهای ضدافسردگی اثر مستقیم بر مغز دارند. این داروها بر شیمی و ساختار احساسی مغز تأثیرگذار هستند. داروهای ضدافسردگی سریع‌الاثر نیستند و ازاین‌رو باید تا چند هفته مصرف آن‌ها را ادامه داد تا تغییرات محسوسی در وضعیت خلقی مشاهده شود. در برخی از افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند احتمال بروز عوارض جانبی وجود دارد.

از علائم داروهای ضدافسردگی می‌توان به بی‌حوصلگی مفرط، کاهش میل جنسی و سرگیجه اشاره نمود. اگر با مصرف داروها احساس کردید که علائم تشدید شده‌اند موضوع را سریع به پزشک خود اطلاع دهید. در زمان شیردهی بعضی از داروهای ضدافسردگی ایمن هستند اما تعدادی دیگر ممکن است برای این دوره مناسب نباشند. اگر سطح استروژن خون پایین باش احتمال دارد که پزشک هورمون درمانی را نیز در دستور کار قرار دهد.

روان‌درمانی برای درمان افسردگی بعد از زایمان

در این روش، روانشناس با تکنیک‌های خاص درمانی به بهبود شرایط احساسی کمک می‌کند. روان‌درمانی در کاهش احساسات منفی و همچنین افکار آزاردهنده مؤثر است.

نکات مراقبت از خود در افسردگی بعد از زایمان

از کارهای مهم در این زمان شرکت در جلسات و گروه‌های حمایتی است که با حضور سایر مادران در مراکز مشاوره‌ای یا در کلینیک‌های روانشناسی برگزار می‌شوند. این کار باعث بالا رفتن روحیه و کاهش تنش‌های عصبی می‌شود. در امور روزانه مسئولیت خود را بر اساس توان خود انتخاب کنید و این نکته را نیز به اطرافیان گوشزد کنید.

تنظیم کردن یک برنامه غذایی مغذی و سالم از دیگر نکاتی است که می‌تواند باعث بالا رفتن انرژی جسمی و ذهنی شود. حتماً یک برنامه ورزشی حتی در حد قدم زدن مختصر برای خود در نظر بگیرید. در اغلب موارد، با مصرف منظم داروهای تجویزشده می‌توان در کمتر از ۶ ماه به بهبودی چشمگیر دست یافت.

به گفته وب‌سایت healthline افسردگی بعد از زایمان حتماً باید تحت نظر پزشک درمان شود و چیزی نیست که بتوان با خوددرمانی آن را برطرف کرد. در کنار روند درمانی و مصرف منظم داروها می‌توان اصلاح سبک زندگی خود مثل پیروی از برنامه خواب‌وبیداری منظم و ورزش روزانه شرایط خود را بهبود بخشید.

ماساژ درمانی، مراقبه و تمرینات ذهنی نیز در بهبود عملکرد ذهن و آرامش بیشتر مفید و مؤثر هستند. طراحی یک برنامه غذایی مغذی، سالم و فاقد مواد غذایی فرآوری شده عملکرد بدن ازجمله مغز را بهبود می‌بخشد.

چه مکمل‌هایی برای درمان افسردگی پس از زایمان وجود دارد؟

بعضی از مکمل‌ها برای بهبود افسردگی پس از زایمان مؤثر هستند. پزشک احتمالاً در کنار داروها مکمل‌های موردنیاز را مطابق با علائم بالینی تجویز خواهد کرد. باید خاطرنشان کرد که از مصرف خودسرانه هرگونه مکمل خودداری کنید چراکه بعضی مکمل‌ها با داروهای تجویزشده تداخل دارند و موجب بروز عوارض جانبی می‌شوند.

علاوه بر این، مکمل‌ها و سایر داروها ممکن است به شیر راه پیدا کنند و تأثیر منفی بر سلامت نوزاد داشته باشند. برای جلوگیری از این موضوع پزشکان داروهایی را تجویز و یا دوزهایی را تعیین می‌کنند که در دوره شیردهی اثر منفی بر سلامت نوزاد نداشته باشند. یکی از مکمل‌های مفید برای درمان افسردگی بعد از زایمان مکمل امگا۳  است. یافته‌های علمی حاکی از آن است که کمبود چربی‌های امگا-۳ عملکرد مغز را کاهش و ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهد.

چه عواملی در ابتلا به افسردگی بعد از زایمان نقش دارند؟

این اختلال شایع است و از هر ۶ زن یک نفر را درگیر می‌کند. این آمار در مادرانی که اولین زایمان خود را تجربه می‌کنند ۱ به ۵ است. علت ۲۰ درصد از مرگ‌های افسردگی بعد از زایمان خودکشی است. در واقع خودکشی دومین عامل مرگ‌ومیر در زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان است. اگرچه علت دقیق این اختلال تاکنون مشخص نشده است اما بعضی از فاکتورهای فیزیکی و احساسی که در بروز این بیماری مشارکت دارند شناسایی شده‌اند.

فاکتورهای فیزیکی

یکی از مهم‌ترین عوامل فیزیکی در ابتلا به افسردگی بعد از زایمان تغییرات هورمونی است که در بارداری و پس از زایمان رخ می‌دهد. در زمان بارداری مقدار هورمون‌های استروژن و پروژسترون بیشتر از حد نرمال هستند. اما پس از زایمان مقدار هورمون‌های به‌سرعت به سطح اولیه قبل از بارداری برمی‌گردند. این تغییر سریع هورمونی یکی از عوامل سهیم در بروز افسردگی بعد از زایمان محسوب می‌شود. از دیگر عوامل فیزیکی تأثیرگذار در بروز افسردگی بعد از زایمان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کم بودن سطح هورمون‌های تیروئیدی
• کم‌خوابی
• برنامه غذایی ناسالم و یا فاقد مواد مغذی
• وجود بیماری‌های زمینه‌ای
• مصرف الکل و مواد مخدر

فاکتورهای احساسی

افرادی که سابقه ابتلا به اختلالات ذهنی دارند و یا اینکه در خانواده خود شخص مبتلا به اختلالات روان دارند بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی بعد از زایمان هستند. محرک‌های احساسی دخیل در ابتلا به افسردگی بعد از زایمان به‌صورت زیر است:

• طلاق و یا مرگ یکی از عزیزان
• مشکلات جدی سلامتی خود و یا فرزند
• منزوی بودن
• وضعیت نامطلوب اقتصادی
• نبود حمایت عاطفی

زمان شروع افسردگی بعد از زایمان

در یک مطالعه دانشگاهی ۹۷۳ زن مبتلا به افسردگی بعد از زایمان با هدف مشخص شدن زمان شروع علائم افسردگی ارزیابی شدند. نتایج این مطالعه به شرح زیر است:

• در ۲۶٫۵ درصد موارد علائم اولیه افسردگی قبل از بارداری شروع می‌شود
• در ۳۳٫۴ درصد موارد علائم اولیه افسردگی در زمان بارداری ظاهر می‌شود
• ۴۰٫۱ درصد موارد علائم اولیه افسردگی بعد از زایمان را دارند

تحقیقات نشان می‌دهد که تنها ۱۵ درصد از زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان به دنبال درمان می‌روند و این آمار تنها شامل زنانی است که فرزند خود را سالم به دنیا آورده‌اند و زنانی که دچار سقط‌جنین شده‌اند را شامل نمی‌شود. این مطلب بیانگر این است که آمار افسردگی بیش از آن چیزی است که در تحقیقات به دست آمده است.

برای افسردگی بعد از زایمان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

به محض مشاهده اولین علائم افسردگی به پزشک زنان و زایمان مراجعه کنید تا معاینات بالینی انجام شود. اگر علائم بیانگر افسردگی باشد به پزشک متخصص ارجاع می‌شوید. معمولاً ارتباط با افرادی که چنین مشکلی دارند و به اشتراک گذاشتن تجربیات می‌تواند کمک زیادی به کاهش افسردگی و تسریع روند درمان کند.

نکات مهم در تسریع روند درمان افسردگی پس از زایمان

بیان کردن احساسات

اگر فرد درون‌گرایی هستید شاید تمایل چندانی به بیان احساسات خود نداشته باشید اما لازم به ذکر است بیان کردن احساسات نقش به سزایی در بیرون‌ریختن افکار و احساسات منفی دارد.

دوری از انزوا

به یاد داشته باشید که تنهایی می‌تواند افکار منفی را تقویت کند. همواره با دوستان نزدیک و صمیمی خود در ارتباط باشید چراکه معاشرت اجتماعی برای بهبود مشکلات ذهنی مفید است.

اختصاص زمان و انرژی بیشتر برای مراقبت از خود

سعی کنید انرژی خود را برای مراقبت از خود و نوزاد صرف کنید. برخی از کارهایی که فکر می‌کنید انرژی زیادی از شما می‌گیرند را لیست کرده و از اعضای خانواده بخواهید که به شما کمک کنند.

خواب مناسب

برای رسیدن جسم و ذهن به آرامش بیشتر داشتن خواب کافی و باکیفیت ضروری است. اگر فرزندتان خواب مناسبی ندارد و شما هم اخیراً خواب کافی نداشته‌اید از اعضای خانواده بخواهید که برای ساعاتی از نوزاد مراقبت کنند تا بتوانید به مقدار کافی استراحت کنید. مراقبه و ماساژ درمانی در برطرف شدن تنش عصبی و کاهش گرفتگی عضلانی تأثیر مفیدی دارد و شما را برای رسیدن به خواب بهتر یاری می‌دهد.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.