بهترین رژیم درمان تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از اختلالات سیستم باروری است که با پریود نامنظم و یا توقف کامل سیکل قاعدگی همراه است. در زنان مبتلا به این بیماری، به دلیل ترشح بیش‌ازحد هورمون‌های آندروژنی، چندین کیست در تخمدان‌ها تشکیل می‌شود. در یکی از تحقیقات سال ۲۰۱۹ مشخص شد که بین ۳۳ تا ۸۳ درصد افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) مبتلا به اضافه‌وزن و چاقی هستند. بسیاری از علائم مرتبط با تخمدان پلی کیستیک را می‌توان تحت نظر پزشک و با اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی درمان کرد. در این مقاله فصد داریم به معرفی رژیم برای درمان تخمدان پلی کیستیک بپردازیم.
علائم شایع سندرم تخمدان پلی کیستیک
علائم شایع سندرم تخمدان پلی کیستیک عبارت‌اند از:
- آکنه
- اختلالات قاعدگی
- افزایش موهای زائد بدن
- ریزش موی سر
افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک در صورت طی نکردن روند درمانی ممکن است در بلندمدت با عوارض زیر نیز مواجه شوند:
- بیماری‌های قلبی
- سرطان آندومتر
- دیابت
- افزایش فشار خون
تأثیر رژیم غذایی در کاهش علائم تخمدان پلی کیستیک
مقدار انسولین خون افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک غالباً بالاتر از میزان نرمال است. انسولین هورمونی است که در پانکراس تولید می‌شود و به سلول‌ها کمک می‌کند تا قند خون را تبدیل به انرژی کنند. اگر بدن شما به مقدار کافی انسولین تولید نکند قند خون به‌مرورزمان بالا می‌رود. این حالت در اختلال “مقاومت به انسولین” که در آن سلول‌های بدن به انسولین موجود در خون پاسخ نمی‌دهند نیز دیده می‌شود.
فردی که مبتلا به مقاومت انسولین است پانکراس او باید مقدار بیشتری انسولین به خون آزاد کند تا قادر به کاهش گلوکز خون شود. متعاقباً بالا رفتن سطح انسولین خون منجر به تولید بیشتر هورمون‌های آندروژنی نظیر تستسترون در تخمدان‌ها می‌شود. مقاومت به انسولین به دلیل بالا بودن شاخص توده بدنی (BMI) نیز رخ می‌دهد.
مقاومت به انسولین یکی از موانع مهم در کاهش وزن است و به همین علت است که افراد مبتلا به سندرم پلی کیستیک PCOS اغلب دچار اضافه‌وزن و چاقی هستند. رژیم‌های غذایی پرکربوهیدرات نظیر مواد غذایی و خوراکی‌های شیرین تأثیر زیادی در بروز مقاومت به انسولین دارند.
طبق گفته وب‌سایت mayoclinic درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک با مدیریت استرس، درمان هیرسوتیسم، تنظیم قاعدگی و درمان چاقی با یک رژیم مناسب و کم‌کالری ممکن است. تغییر سبک زندگی و درمان دارویی هم ممکن است به بهبود این بیماری کمک کند. داروهای هورمونی و داروهای ضدبارداری ترکیبی می‌تواند جزئی از گزینه‌های درمانی باید.
هشت اصل غذایی مهم در رژیم برای درمان تخمدان پلی کیستیک
- از غذایی که می‌خورید لذت ببرید
- برنامه غذایی متعادل باشد یعنی تمام گروه‌های غذایی در رژیم غذایی بگنجانید
- به مقدار مصرف غذا و کالری دقت داشته باشید
- نسبت به مصرف کربوهیدرات حساس باشید و آن را به کمترین میزان ممکن برسانید
- میوه و سبزیجات بیشتر میل نمائید
- از خوردن مواد غذایی پرچرب و قندی خودداری کنید
- مایعات فراوان بنوشید
- وعده‌های غذایی را حذف نکنید
لازم به یادآوری است که بدون دستور پزشک اقدام به پیروی از هیچ رژیمی نکنید.
تنظیم بشقاب غذا برای درمان تخمدان پلی کیستیک
در اینجا به گروه‌های غذایی مختلف و میزان مناسب آن‌ها در وعده‌های غذایی به‌منظور درمان تخمدان پلی کیستیک می‌پردازیم:
نان، برنج، سیب‌زمینی، ماکارونی در رژیم برای تخمدان پلی کیستیک
این گروه غذایی غنی از کربوهیدرات است و کالری زیادی به بدن وارد می‌کند. برای افراد مبتلا به چاقی و تخمدان پلی کیستیک بهتر است مصرف این گروه غذایی به حداقل برسد. اگرچه در هر وعده مصرف مقداری کربوهیدرات نشاسته‌ای برای بدن ضروری است اما باید مصرف آن از اندازه مشخصی فراتر نرود.
در ادامه مطلب به مقدار مصرف متعادل و مطلوب این گروه در رژیم غذایی اشاره شده است. البته با مشاوره پزشک تغذیه می‌توان بر اساس شاخص توده بدنی خود رژیم متناسب با شرایط جسمانی خود دریافت نمائید. مقدار مناسب از این گروه غذایی در یک وعده می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
- ۲ تا ۳ سیب‌زمینی کوچک هم‌اندازه تخم‌مرغ
- یک سیب‌زمینی متوسط کبابی
- ۳۰ گرم غلات صبحانه
- یک کف دست نان
میوه و سبزیجات در رژیم برای تخمدان پلی کیستیک
توصیه می‌شود روزانه حداقل ۵ نوبت میوه و سبزیجات چه به‌صورت تازه، خشک‌شده و یا آب‌میوه مصرف گردد. سعی کنید میوه و سبزیجات متنوع و از رنگ‌های مختلف انتخاب کنید چراکه هر میوه ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و ریزمغذی‌های مخصوص به خود را دارد. میوه و سبزیجات برای میان وعده‌ها ایده‌آل هستند. در هر وعده می‌توان یکی از موارد زیر را انتخاب کرد:
- یک لیوان آب‌میوه تازه (۱۵۰ میلی‌لیتر)
- یک عدد میوه متوسط مثل موز، سیب، پرتقال و گلابی
- ۲ عدد میوه کوچک مثل کیوی، آلو و زردآلو
- یک خوشه انگور و یا یک مشت گیلاس
- ۳ قاشق غذاخوری سبزیجات پخته
- یک کاسه سالاد
- یک قاچ بزرگ هندوانه و یا یک برش آناناس
آب‌میوه فقط در یک وعده از ۵ وعده میوه و سبزیجات مصرف شود و سیب‌زمینی نباید جزئی از ۵ وعده میوه و سبزیجات باشد.
شیر و فرآورده‌های لبنی
این گروه غذایی منبع خوبی برای کلسیم و مواد معدنی هستند. توصیه می‌شود روزانه ۲ تا ۳ وعده لبنیات مصرف شود. در هر وعده می‌توان یکی از موارد زیر را انتخاب کرد:
- ۲۰۰ میلی‌لیتر شیر
- ۱۵۰ گرم ماست
- ۴۰ گرم پنیر (هم‌اندازه یکی قوطی کبریت)
- ۲۰۰ گرم پنیر کاتیج
گوشت، مرغ، ماهی و لوبیا در رژیم برای درمان تخمدان پلی کیستیک
این گروه غذایی، پروتئین‌های موردنیاز بدن را فراهم می‌کنند. روزانه ۲ تا ۳ وعده مصرف پروتئین توصیه می‌شود. در هر کدام از وعده‌ها مجازید یکی از موارد زیر را انتخاب کنید:
- ۱۱۲ گرم ماهی
- ۸۴ گرم گوشت قرمز
- ۳ برش نازک گوشت کم‌چرب
- ۲ عدد تخم‌مرغ
- ۲ قاشق غذاخوری انواع آجیل
- ۴ یا ۵ قاشق غذاخوری لوبیا یا عدس پخته
از سرخ کردن پروتئین در روغن زیاد خودداری کنید. از روش‌های سالم پخت‌وپز غذا مثل کبابی کردن، آب پز و یا بخارپز کردن استفاده کنید. برش‌های کم‌چرب گوشت را انتخاب کنید و مرغ نیز بدون پوست باشد. علاوه بر این توصیه می‌شود هر هفته یک وعده ماهی در برنامه غذایی خود قرار دهید.
نوشیدنی‌ها و غذاهای پرچرب و شیرین
غذاهای پرچرب و پرکربوهیدرات سرشار از کالری هستند و قادرند به‌سرعت سطوح قند خون را افزایش دهند. بنابراین مصرف هر دو گروه غذایی بایستی محدود گردد. نکات مهم در مصرف این گروه‌های غذایی:
- از لبنیات کم‌چرب استفاده کنید
- از روش‌های پخت‌وپز سالم‌تر برای تهیه غذا بهره بگیرید
- نوشیدنی‌های شیرین و پرکالری مصرف نکنید
- از مصرف مشروبات الکلی خودداری کنید. الکل بسیار پرکالری است و سبب تجمع بیشتر چربی در بدن می‌شود
چه مواد غذایی درمان تخمدان پلی کیستیک توصیه می‌شود؟
از مفیدترین مواد غذایی برای مقابله با مقاومت انسولین و کاهش اثر قند بر سلول‌ها، غذاهای غنی از فیبر است. این مواد غذایی برای افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک مفید و مؤثر هستند. موارد زیر از مهم‌ترین مواد غذایی غنی از فیبر به شمار می‌آیند:
- انواع کلم و کاهو مثل کلم بروکلی، گل کلم و کلم بروکسل
- فلفل دلمه‌ای سبز و قرمز
- عدس و لوبیا
- بادام
- بری‌ها مثل رزبری، بلوبری و توت‌فرنگی
- سیب‌زمینی شیرین
- کدوحلوایی و کدوتنبل
اگرچه برش‌های کم‌چرب گوشت گوساله و گوسفندی، مرغ و ماهی فاقد فیبر هستند اما به دلیل خاصیت سیرکنندگی و ضد گرسنگی از مواد غذایی مفید برای افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک محسوب می‌شوند. غذاهایی که به کاهش التهاب کمک می‌کنند نیز گزینه‌های خوبی برای افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک است. مهم‌ترین غذاهای کاهش‌دهنده التهاب عبارت‌اند از:
- گوجه‌فرنگی
- کلم کیل
- اسفناج
- بادام و گردو
- روغن زیتون
- میوه‌ها به‌ویژه بلوبری و توت‌فرنگی
- ماهی‌های غنی از امگا ۳ نظیر سالمون و ساردین
در رژیم برای تخمدان پلی کیستیک از مصرف چه غذاهایی پرهیز کنیم؟
کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده مثل قند و شکر از عوامل اصلی بروز التهاب و مقاومت به انسولین هستند و بایستی مصرف آن‌ها به حداقل ممکن برسد. از کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- آرد سفید
- انواع شیرینی و شکلات
- دسرهای شیرین
- هر خوراکی، نان و غذایی که با آرد سفید تهیه شود
ماکارونی و نودل‌های تولیدشده با آرد سمولینا و آرد دوروم نیز از مواد غذایی مضر در رژیم برای درمان بیماری تخمدان پلی کیستیک به شمار می‌روند چراکه پرکربوهیدرات و کم فیبر هستند. همان‌طور که بیان شد قند و شکر از مواد غذایی زیان‌آور برای بیماری تخمدان پلی کیستیک هستند بنابراین در هنگام مواد غذایی به برچسب محصولات دقت کنید و اگر در ترکیب آن‌ها شکر، ساکارز، فروکتوز و یا دکستروز قید شده است خریداری نکنید. همه ترکیبات ذکرشده از خانواده قند و شکر هستند و باعث تشدید التهاب می‌شوند. علاوه بر موارد ذکرشده، مواد غذایی زیر نیز تشدیدکننده بیماری هستند:
- انواع نوشابه
- آب‌میوه‌های صنعتی
- فرآورده‌های گوشتی صنعتی
- غذاهای سرخ‌کردنی
- انواع فست فودها
البته توصیه می‌شود قبل از هرگونه تغییر و یا حذف ماده غذایی از رژیم غذایی با پزشک خود مشورت نمائید. پزشک با معاینه شما و در نظر گرفتن فاکتورهای تعیین‌کننده، برنامه غذایی موثرتری را تنظیم می‌کند.
سایر تغییرات سبک زندگی برای بهبود بیماری تخمدان پلی کیستیک
بعضی تغییرات در سبک زندگی در بهبود نسبی علائم تخمدان پلی کیستیک مؤثر است. برای مثال ورزش کردن و افزایش تحرک روزانه یکی از این موارد است که اگر با یک برنامه غذایی مناسب و کم کربوهیدرات همراه باشد در کاهش مقاومت به انسولین تأثیر چشمگیری دارد. بسیاری از متخصصین سلامت حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته را ایده‌آل می‌دانند. هر اقدام مناسبی مثل افزایش فعالیت روزانه، کاهش مصرف شیرینی و شکلات و اصلاح برنامه غذایی که در راستای کاهش وزن صورت گیرد در بهبود علائم بیماری مؤثر است.
علائم مرتبط با بیماری تخمدان پلی کیستیک ممکن است بر افزایش استرس تأثیر داشته باشند بنابراین یادگیری تکنیک‌های آرام‌سازی ذهن مثل یوگا و مراقبه در بهبود شرایط جسمانی و روانی نقش مفیدی دارند. برای اینکه تغییرات پایدار در سبک زندگی خود ایجاد کنید باید یکسری فاکتورهای بیرونی و تعدادی از فاکتورهای درونی را اصلاح کنید.
نکات مهمی برای اصلاح فاکتورهای بیرونی
- باید در هنگام خرید مواد غذایی خود را به انتخاب مواد غذایی سالم عادت دهید
- میوه و سبزیجات بیشتری در یخچال نگهداری کنید تا همیشه برای میل کردن در دسترس باشند
- از خریدن خوراکی‌های کم‌ارزش غذایی مثل انواع کیک و کلوچه و یا چیپس و پفک اجتناب کنید
نکات مهمی برای اصلاح فاکتورهای داخلی
- افراد مبتلا به چاقی باید پیش از میل کردن غذا از خود سؤال کنند که هدف از صرف این وعده یا میان وعده چیست؟ آیا تمایل به غذا ناشی از گرسنگی است یا خستگی، استرس و یا احساس افسردگی؟ با پاسخ دادن به این سؤال قبل از هر وعده غذایی، ضمیر خودآگاه با حساسیت بیشتری رفتار غذایی را ارزیابی می‌کند
- تحقیقات علمی نشان داده‌اند که هوس غذایی تنها ۱۵ تا ۳۰ دقیقه شعله‌ور است و پس‌ازآن فروکش می‌کند. بنابراین در هر بار که وسوسه غذا به ذهن خطور کرد سعی کنید ۳۰ دقیقه بر کار دیگری تمرکز کنید (مثل تماس با یک دوست و پیاده‌روی) و به هر طریقی ذهن خود را از غذا منحرف کنید
- با رسیدن به کاهش وزن، در پایان هر هفته به خود پاداش دهید. این پاداش می‌تواند یک لباس و یا مجله جدید باشد که انگیزه شما را برای ادامه مسیر تقویت کند
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
ممنون خیلی خوب و مفید بود
ممنون از لطف شما دوست عزیز
سلام من سندرم تخمدان دارم. خوردن قهوه برام ضرری نداره؟ بدون قهوه نمیتونم زندگی کنم.
سلام یگانه‌ی عزیز
بعضی مطالعات نشون دادن مصرف دو فنجان یا بیشتر قهوه در روز ممکنه باعث اختلال در تعادل هورمون‌ها بشه.
سلام، منم مبتلا به این بیماریم و فک میکردم نمیتونم بدون شیرینی زندگی بکنم ولی امتحانش سخت نیس فقط باید انگیزه داشته باشی و بجنگی، واسه قهوه هم کم کم کمش کن، یعنی اگه روزی دو فنجون میخوری بکنش یه فنجون ولی در کنارش ورزش هم بکن، و بعدش کم کم از یه فنجون هم کم کن تا وقتی دیگه بتونی بیماریتو کنترل بکنی و بعدش هم قهوه رو کنار بزار
ممنون از اینکه نظرتون رو به اشتراک گذاشتین.
سلام
من تخمدان پلیکیستیک دارم ولی هیچ درمانی انجام نمیدم،. اگر برای رفع موهای زائد صورت و بدن اقدام به لیزر کنم،موها از بین میرن یا بخاطر هورمون مردانه بالام مو ها از بین نمیرن؟
سلام به شما
خیر. شما ابتدا باید سطح هورمون‌هاتون تنظیم بشه.
یکی از علل جواب ندادن به لیزر همین اختلال هورمونی در تخمدان پلی‌کیستیکه.
سلام من تنبلی تخمدان دارم وزنم کمه باید از این رژیم ها استفاده کنم
سلام به شما
علاوه بر رعایت رژیم غذایی، نیاز به دارودرمانی کمکی هست. پزشک متخصص زنان می‌تونن به شما کمک کنن.
سلام من سندرم تخمدان پلی کستیک دارم بجزپرهیزغذایی چ دارویی بخورم
سلام به شما
هرگز بدون دستور پزشک دارو مصرف نکنین
برای استفاده از دارو به پزشک متخصص زنان مراجعه کنین.
سلام من ۲۳ سالمه و حدود دو ساله که
روی سینه ام و زیر چانه ام و در شکمم موهای زائد دارم
ولی نه اختلال در قاعدگی دارم و نه اضافه وزن دارم
برای از بین بردن این مو ها چه کاری باید انجام بدم
سلام دوست عزیز
در صورتیکه اختلال هورمونی با بررسی آزمایشگاهی رد شده، بهترین راه استفاده از روش لیزر هست.
سلام ممنون از مطالبتون ، من پلی کیستیک دارم اما خیلی خیلی لاغرم ، بازهم نباید کربوهیدرات و چربی مصرف کنم؟
سلام به شما
ممنون از توجهتون
چاقی الزاما با مصرف چربی و کربوهیدرات رخ نمی‌ده. به متخصص تغذیه مراجعه کنین تا با در نظر گرفتن شرایط فردی و بیماری زمینه‌ای، برنامه هدفمندی رو در اختیار شما قرار بدن.
ممنون از توضیحات جامع و خوبتون من که خیلی لذت بردم
ممنون از توجه شما
سلام من تخمدان پلی کیستیک هستم. و چندین ساله دارم رژیم غذایی رو رعایت میکنم .میل به شیربنی خیلی زیاده ولی سعی میکنم هرجیزی که شکر و قند داره نخورم خداروشکر با رعایت کردن رژیم مشکلم حل شده .مواقعی که رعایت نکنم علائم مریضی برمیگرده.مطالب مفید بود
سلام به شما
ممنون از اینکه نظر و تجربه خودتون رو با ما در میون گذاشتین. سالم باشین.