کم‌کاری تیروئید در کودکان

کم کاری تیروئید یکی از اختلالات شایعی است، که در غده تیروئید بروز می‌کند. شاید تا پیش از این تصور می‌کردید این بیماری تنها بزرگسالان را درگیر می‌کند. اما باید بگوییم که کم کاری تیروئید گاهی از بدو تولد همراه نوزاد است. خوشبختانه روش‌های تشخیصی و درمانی امروز به ما کمک می‌کنند، در سریعترین زمان ممکن این اختلال را شناسایی کنیم و آن را تحت کنترل قرار دهیم.

حال اگر نوزاد تازه متولد شده ما مبتلا به کم کاری تیروئید بود، چه‌کار باید بکنیم؟ نوزادان و اطفال از چه سنینی مبتلا به کم کاری تیروئید می‌شوند؟ چگونه و با چه روش‌هایی می‌توانیم این بیماری را کنترل کنیم؟ آیا طب سنتی برای درمان کم کاری تیروئید راه حلی دارد؟ با هومکا همراه باشید تا اطلاعات کافی در این مورد بدست آورید.

علت ایجاد کم‌کاری تیروئید در کودکان چیست؟

مشکلات مرتبط با غده تیروئید شیوع بالایی در جمعیت دارد و تمامی گروه‌های سنی ازجمله کودکان و نوجوانان را درگیر می‌کند. وقتی‌که عملکرد این غده کوچک طبیعی نباشد اختلالات گسترده‌ای در بدن ایجاد می‌شود. یکی از این اختلالات کم‌کاری تیروئید است که در آن غده تیروئید قادر نیست به مقدار کافی هورمون‌های موردنیاز بدن را تأمین کند.

اصلی‌ترین علت کم‌کاری تیروئید در کودکان وجود زمینه ژنتیکی و ارثی بودن این بیماری است. کودکانی که در خانواده خود فرد مبتلا به کم‌کاری تیروئید دارند بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات تیروئیدی هستند. این موضوع در خصوص بیماری‌های خود ایمن غده تیروئید نیز صدق می‌کند.

بیماری‌های خود ایمن مانند بیماری گریوز و هاشیموتو اغلب در دوران بلوغ ظاهر شده و عملکرد غده تیروئید را با اختلال مواجه می‌کنند. اختلالات تیروئیدی با نسبت ۱۰ به ۱ بیشتر در دختران رخ می‌دهد. از علل دیگر کم‌کاری تیروئید در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کمبودید در وعده‌های غذایی کودک
• متولد شدن با غده تیروئید ناقص و یا فاقد عملکرد
• درمان نامناسب غده تیروئید مادر در بارداری
• اختلال در غده هیپوفیز

علائم کم‌کاری تیروئید در نوزادان

احتمال بروز کم‌کاری تیروئید در هر سنی وجود دارد. کم‌کاری تیروئید در نوزادان ممکن است در اولین هفته تولد و یا پس از چند ماه ظاهر گردد. معمولاً علائم کم‌کاری تیروئید در نوزادان خفیف بوده و از چشم والدین مخفی می‌ماند. این علائم عبارت‌اند از:

• زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم‌ها
• یبوست
• سردی بدن
• تنفس با صدای بلند
• گریه کمتر نسبت به هم سن و سالان خود
• کاهش تحرک و جنب‌وجوش
• خواب بیش‌ازحد
• زبان بزرگ

البته لازم است بگوییم که اگر این علائم را در نوزاد خود مشاهده کردید الزاماً به این معنا نیست که او مبتلا به کم کاری تیروئید است. بهترین راه اطلاع از شرایط سلامت کودک این است که به متخصص اطفال مراجعه کنید.

علائم کم‌کاری تیروئید در کودکان نوپا

علائم کم کاری تیروئید معمولاً بسیار آهسته، خفیف و تدریجی بروز می‌کنند. گاهی علائم تیروئید کم کار با علائم دیگر بیماری‌ها اشتباه گرفته می‌شود و پزشک بدون انجام آزمایش تیروئید نمی‌تواند آن را تشخیص دهد. علائم و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید تا حد زیادی به سن کودک بستگی دارد. علائم کم‌کاری تیروئید در نوزادان نوپا یعنی از سن ۱ تا ۳ سالگی به شرح زیر است:

• کوتاه‌تر بودن قد نسبت به کودکان هم سن و سال
• کوتاه بودن دست‌وپا
• تأخیر در رشد دندان‌ها
• کاهش هوش و تمرکز ذهنی
• ضربان قلب پایین
• موهای حساس و شکننده
• صورت پف‌کرده
• خشکی پوست
• یبوست

مجدداً یادآوری می‌کنیم که مشاهده یک یا چند مورد از علائم بالا حتماً به معنای ابتلای کودک به کم کاری تیروئید نیست. بنابراین با حفظ خونسردی کودک خود را جهت معاینه بهتر و تشخیص دقیق نزد پزشک متخصص اطفال ببرید.

علائم کم‌کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان

کم‌کاری تیروئید در نوجوانان اغلب به دلیل بیماری خود ایمن هاشیموتو بروز می‌کند و بیشتر دختران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کودکان و نوجوانانی که سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های خود ایمن هاشیموتو، گریوز و دیابت نوع یک دارند در معرض ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی هستند. کودکان مبتلا به سندرم داون نیز نسبت به سایرین بیشتر دچار اختلالات تیروئیدی می‌شوند. علائمی که در کم‌کاری تیروئید نوجوانان بروز می‌کند مشابه به علائم بزرگ‌سالان است اما علائم نوجوانان معمولاً خفیف بوده و تشخیص آن‌ها دشوار است. علائم کم‌کاری تیروئید در نوجوانان به‌صورت زیر است:

• اضافه‌وزن و چاقی
• رشد کمتر از نرمال
• کوتاه بودن قد
• جوان‌تر بودن چهره نسبت به سن
• کاهش رشد سینه‌ها
• شروع پریود در سنین بالاتر
• خونریزی‌های سنگین و نامنظم قاعدگی
• افزایش حجم بیضه در پسران
• بلوغ دیررس
• خشکی پوست
• مو و ناخن‌های شکننده
• یبوست
• صورت پف‌کرده، غده تیروئید بزرگ
• درد و سفتی عضلانی و مفصلی

البته به‌جز موارد بالا تغییراتی نیز در خلق و رخ می‌دهد که شاید چندان بارز و قابل‌توجه نباشند. این علائم شامل موارد زیر است:

• خستگی و بی‌حالی
• فراموش‌کار بودن
• اختلالات رفتاری و تغییر خلق‌وخو
• کاهش نمرات کلاسی
• کم جنب‌وجوش بودن و بی‌رمقی
• عدم تمرکز کافی

کم کاری تیروئید در کودکان ۳ و ۵ ساله

در کودکان ۳ ساله و کمتر از آن کم‌کاری تیروئید معمولاً با علائمی شایع همچون رشد فیزیکی کند، گرفتگی صدا، یبوست، احساس سرما، عدم تحمل سرما، عدم رشد دندان‌ها، خستگی، افتادگی پلک، ورم صورت و آهسته صحبت کردن بروز می‌کند.

کم کاری تیروئید در کودکان ۵ ساله و بیشتر از آن نیز با علائم تقریباً مشابه در گروه سنی ۳ سال و کمتر از آن خود را بروز می‌دهد. معمولاً با بروز علائم و انجام آزمایشات پزشک متخصص متوجه ابتلای کودک به بیماری کم کاری تیروئید می‌شود. دقت کنید که این بیماری باید تحت کنترل و درمان قرار بگیرد، چراکه عملکرد تیروئید در رشد و تکامل طبیعی فرزند شما تاثیرگذار خواهد بود.

تشخیص کم‌کاری تیروئید در کودکان

روش‌های تشخیص کم‌کاری تیروئید به سن کودک و شرایط جسمانی بستگی دارد. به‌طورمعمول پزشکان با یک معاینه بالینی و تأیید آن با آزمایش خون به وجود نقص تیروئیدی پی می‌برند. آزمایش خونی برای تشخیص کم‌کاری تیروئید شامل آزمایش TSH و تست T4 است. در کم‌کاری تیروئید اولیه سطح خونی هورمون T4 کمتر از حد نرمال و سطح هورمون TSH بالاتر از سطح نرمال است.

اما در کم‌کاری تیروئید ثانویه سطح هر دو هورمون T4 و TSH کمتر از حد طبیعی است که نشان‌دهنده نقص در غده هیپوفیز است. سی‌تی‌اسکن نیز یکی دیگر از راه‌های تشخیص کم‌کاری تیروئید است. در این روش تصاویر واضحی از غده تیروئید به دست می‌آید و پزشکان با استفاده از آن سلامت غده را ارزیابی می‌کنند. مشکلاتی نظیر نقص ساختاری غده تیروئید در این تصاویر قابل‌تشخیص است. معمولاً از هر ۴۰۰۰ نوزاد ۱ نفر با مشکل نقص تیروئید مادرزادی به دنیا می‌آید.

تغذیه کم کاری تیروئید در کودکان

اگر کودک شما مبتلا به کم کاری تیروئید است، لازم است علاوه‌بر دارودرمانی در تغذیه او نیز تغییراتی ایجاد کنید. جهت مبارزه با بیماری کم کاری تیروئید کودکان بین ۳ تا ۵ سال بهترین مواد غذایی آن‌هایی هستند، که غنی از ید، سلنیوم و روی باشند.

ید

یکی از مواد معدنی است که در بدن تولید نمی‌شود و کودک تنها با مصرف مواد غذایی غنی از ید می‌تواند نیاز تیروئید به ید را برطرف کند. هرچه سطح ید بدن متعادل‌تر باشد، علائم کم کاری تیروئید کم‌تر خواهند شد. برای برطرف کردن کمبود ید بدن کودک غذاهای دریایی همچون ماهی‌های آب شور و انواع لبنیات و تخم مرغ را به رژیم غذایی‌اش اضافه کنید.

روی

سبب فعال شدن هورمون‌های تیروئید می‌شود. جالب است بدانید که روی سطح TSH که توسط هیپوفیز تولید می‌شود را تنظیم می‌کند. اگر کودک کمبود روی دارد، حتماً غذاهای حاوی روی مانند گوشت گاو، گوشت مرغ و غذاهایی دریایی را به رژیم غذایی او اضافه کنید.

سلنیوم

محرک هورمون‌های تیروئیدی است. زمانیکه سلنیوم به میزان کافی در بدن وجود داشته باشد، بدن خیلی بهتر از هورمون‌های ترشح شده از غده تیروئید استفاده می‌کنند. سلنیوم خاصیت آنتی اکسیدانی دارد، بنابراین ضمن فعالسازی هورمون‌های تیروئید رادیکال‌های آزاد را از سلول‌های تیروئید دور می‌کند.

برای اینکه سطح سلنیوم بدن کودک را افزایش دهید، غذاهایی مانند تخم مرغ، حبوبات، ماهی تن و ماهی ساردین را به رژیم غذایی‌اش اضافه کنید. بخاطر داشته باشید که حق ندارید به کودک بدون تجویز پزشک مکمل سلنیوم بدهید، چراکه شناختی نسبت به دوز مجاز آن ندارید و مقدار زیاد سلنیوم واکنش‌های سمی در بدن کودک و همچنین بزرگسالان ایجاد می‌کند.

درمان کم‌کاری تیروئید در کودکان

فرقی نمی‌کند فرزند شما در چه سنی باشد، همانند دیگر گروه‌های سنی ناگزیر برای درمان قطعی کم کاری تیروئید باید داروهای خاص این اختلال را مصرف کند. البته پزشک پیش از آنکه دارو را تجویز کند، سن، وزن و شرایط بیمار را در نظر می‌گیرد، پس دوز دارویی که یک کودک مصرف می‌کند کاملاً با دوز مصرفی بزرگسالان تفاوت دارد.

برای درمان کم‌کاری تیروئید در کودکان روش‌های مختلفی در دسترس است. رایج‌ترین و مؤثرترین راه برای درمان کم‌کاری تیروئید استفاده از داروهای هورمونی نظیر لووتیروکسین است. این داروها ساختاری مشابه با هورمون تیروئید دارند و کمبود هورمون بدن را جبران می‌کنند. دوز داروهای هورمونی توسط پزشک و بر اساس جنسیت، سن، شرایط جسمانی و شدت بیماری تعیین می‌شود.

ضمن مصرف دارو لازم است، طبق توصیه پزشک هر چند وقت یکبار آزمایش تیروئید و ویزیت پزشک متخصص تکرار شود. به‌مرور زمان و با کاهش علائم بیماری احتمال اینکه پزشک دوز دارو را کاهش دهد قویست. مهم‌ترین نکته‌ای که شما باید درمورد دارو درمانی کم کاری تیروئید کودکتان بخاطر داشته باشید، مسئله مصرف به‌موقع دارو است.

همچنین وب‌سایت hopkinsmedicine در این باره می‌گوید:

معمولا برای درمان کم‌کاری تیروئید در کودکان از روش‌های جایگزین که هورمون‌ به شکل قرص است، استفاده می‌شود. هورمون تیروئید به رشد طبیعی مغز در نوزادان و کودکان کمک می‌کند.

درمان بیماری‌های تیروئیدی در ماه اول تولد با موفقیت بیشتری همراه است. اگر کم‌کاری تیروئید دیر تشخیص داده شود باعث بروز مشکلات عصبی و تکاملی در کودک خواهد شد. البته در بسیاری از کشورها سطح هورمون‌های تیروئیدی در ۴ هفته ابتدایی تولد چک شده و از بروز چنین مشکلاتی پیشگیری می‌شود.

برای خوراندن دارو به کودک می‌توانید از روش‌های مختلفی استفاده کنید. با توجه به سن کودک می توانید قرص را با شیر خشک، غذای کمکی بدون دما یا محلول در آب به او بخورانید. اگر سن کودک به اندازه‌‌ای است که توانایی بلعیدن یا جویدن قرص را دارد، به این روش به او دارو بدهید.

درمان کم‌کاری تیروئید با تغذیه و طب سنتی

در کنار داروهای تجویزشده، کنترل برنامه غذایی و انجام ورزش‌های هوازی نقش مؤثری در کاهش علائم کم‌کاری تیروئید دارد. برخی ترکیبات غذایی به‌ویژه در غذاهای گواتروژن منجر به اختلال در عملکرد غده تیروئید شده و علائم کم‌کاری تیروئید را تشدید می‌کنند و در مقابل، برخی غذاها با تأمین اسیدآمینه تیروزین سبب تقویت عملکرد غده تیروئید شده و در بهبودی علائم مؤثر هستند. البته لازم به ذکر است، که استفاده از هر نوع مکمل درمانی و برنامه غذایی برای کودکان بایستی تحت نظر پزشک باشد و هرگز بر اساس گفته‌ها و شنیده‌ها دست به خوددرمانی نزنید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.