پیش دیابت، زنگ خطر سلامتی

علائم پیش دیابت همان‌طور که از عنوانش برمی‌آید هشداری است برای اینکه شما از خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ و ۲ مطلع شوید. امروزه تقریباً همه افراد به‌خوبی بیماری قند خون را می‌شناسند، چراکه سبک زندگی مردم بسیار تغییر کرده و عمدتاً تغذیه غلط سبب می‌شود بسیاری از افراد درگیر این بیماری مزمن شوند. در این مقاله در هومکا به پیش دیابت و نکات مرتبط به تغذیه، تشخیص، علائم و سایر نکات مرتبط با آن اشاره خواهیم کرد. اگر قصد انجام آزمایش در منزل را دارید، برای ثبت درخواست آزمایش کلیک کنید.

پیش دیابت چیست؟

وقتی قند خون بیش‌ازحد مجاز یا نرمال باشد، در اصطلاح می‌گوییم فرد مبتلا به پیش دیابت است. هنوز فرد به هیچ‌یک از انواع آن مبتلا نشده و می‌تواند بدون دارو و درمان خاص تنها با رعایت مواردی این مشکل را برطرف کند. البته گاهی درمان دارویی نیز توصیه می‌شود.

بهترین کار برای اینکه از مرز دیابت اولیه عبور نکنید و قند خون را به حالت نرمال برگردانید، این است که سبک زندگی خود را تغییر دهید. معمولاً در چنین وضعیتی متخصص به شما توصیه می‌کند از رژیم غذایی به‌خصوصی پیروی کنید و برخی از مواد غذایی را دیگر مصرف نکنید. رعایت دستورالعمل‌های غذایی به نفع شماست و شما را از ابتلا به این بیماری در سنین بالا در امان نگه می‌دارد.

علت ابتلا به پیش دیابت

همان‌طور که می‌دانید هورمون انسولین میزان گلوکز را در خون تنظیم می‌کند. این هورمون توسط سلول‌های پانکراس تولید می‌شود. در پیش دیابت، انسولین وجود دارد اما سلول‌ها به آن پاسخ درستی نمی‌دهند. یعنی سلول‌ها مقاوم به انسولین هستند و به خوبی تحت تاثیر آن قرار نمی‌گیرند. با این حال هنوز علت دقیق این بیماری و مقاومت به انسولین مشخص نشده است. برخی عوامل در بروز این شرایط موثر هستند:

• چاقی و اضافه وزن
• کم تحرکی
• عوامل ژنتیکی
• عوامل محیطی

علائم پیش دیابت

با انجام آزمایشات مرتبط با انواع دیابت و تست قند خون، متخصص اطلاعات کافی درباره وضعیت قند خون شما به دست می‌آورد. فاکتورهایی که در این آزمایش موردبررسی قرار می‌گیرند، نشان می‌دهند که شما دچار بیماری قند خون و یکی از انواع آن هستید. البته درصورتی‌که شما مبتلا به بیماری قندخون نباشید هم در این آزمایشات مشخص خواهد شد.

اگر تفسیر آزمایش قند خون نشانه‌ای به معنای استعداد ابتلا به دیابت را نشان دهد، به این معناست که علامت‌هایی از پیش دیابت در نمونه آزمایشگاهی مشاهده شده است. این علائم  هشداری هستند برای اینکه فرد نسبت به‌ احتمال ابتلا به انواع ببماری قند خون هوشیار باشد. دقت داشته باشید که اگر میزان FBS در آزمایش خون بین عدد ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی لیتر باشد، شما مبتلا به پیش دیابت هستید.

زمانی‌که  به پیش دیابت مبتلا هستید، نیازی نیست که درمان دارویی یا دستورالعمل‌های پزشکی بخصوص را رعایت کنید، اما لازم است از چیزهایی که شما را به سمت دیابت نوع ۱ و نوع ۲ سوق می‌دهند دوری کنید. در صورتی پزشک دارو تجویز کند لازم است داروها را حتماً تا پایان دوره درمان مصرف کنید.

به‌گفته وب‌سایت Healthline بیماری پیش دیابت معمولا علائم خاصی ندارد اما برخی افراد علائمی را تجربه می‌کنند که درصورت تجربه آن‌ها باید حتما به پزشک مراجعه کرد. این علائم عبارت‌اند از:

• تشنگی زیاد
• تکرر ادرار به‌خصوص در شب
• خستگی
• تاری دید
• بهبود کند زخم‌ها

تشخیص پیش دیابت

تشخیص پیش‌دیابت با آزمایش خون انجام می‌شود. آزمایش‌های روتینی که برای تشخیص دیابت انجام می‌شوند، به تشخیص پیش دیابت نیز کمک می‌کنند:

• آزمایش تحمل گلوکز خوراکی یا GTT: در این آزمایش ۳ بار در زمان‌های مختلف از شما خون گرفته می‌شود. در مرحله اول باید ناشتا باشید. پس از خونگیری اول، یک محلول گلوکز خوراکی خاص به شما داده می‌شود که باید آن را بخورید. سپس یک ساعت و دو ساعت بعد از مصرف محلول، دوباره از شما خون گرفته می‌شود. اگر میزان گلوکز خون در مرحله سوم ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، نشان‌دهنده پیش‌دیابت است
• آزمایش FBS: برای این آزمایش باید به مدت ۱۰ ساعت و بیشتر، ناشتا باشید. میزان گلوکز خون در ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر در این آزمایش، نشانگر ابتلا به پیش‌دیابت است
• آزمایش HbA1C: این آزمایش مطمئن‌ترین راه برای تشخیص دیابت و پیگیری روند درمان است. برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتایی نیست. اگر مقدار هموگلوبین گلیکوزیله بین ۵.۱ تا ۶.۴ درصد باشد، نشان‌دهنده پیش دیابت است

پیش دیابتی‌ها چه بخورند؟

امروزه ما می‌دانیم که با تغییر سبک زندگی و حذف مواد غذایی مضر و بی‌ارزش می‌توانیم انواع دیابت را کنترل کنیم. بنابراین این خبر خوبی است برای آنان که مبتلا به دیابت اولیه هستند. چراکه با رعایت رژیم‌های غذایی درست می‌توانند قند خون را به حالت نرمال برگردانند و هرگز دچار دیابت نوع ۱ یا ۲ نشوند.

به افرادی که مبتلا به بیماری اولیه قندخون هستند توصیه می‌شود تحت نظر پزشک یک رژیم غذایی مناسب همراه با فعالیت بدنی را دنبال کنند تا سریع‌تر به نتیجه برسند. تکنیک‌ها رژیمی متفاوتی برای مبتلایان وجود دارد. به پیش‌دیابتی‌ها توصیه می‌شود که غذاهای حاوی چربی کم، کالری کم و فیبر زیاد مصرف کنند.

بهتر است بیشتر میوه، سبزیجات، گوشت‌های بدون چربی، حبوبات غنی از پروتئین و غلات کامل مصرف کنند. هر چه سهم سبزیجات و میوه‌ها بیشتر باشد پیشرفت شما در کنترل قند خون نیز سرعت می‌گیرد. برای اینکه شما بتوانید قند خون پیش‌دیابتی را کنترل کنید، توصیه می‌شود که از شاخص گلایسمیک یا GI استفاده کنید.

شاخص GI چیست؟

شاخص GI نشان می‌دهد که هر ماده غذایی چه تاثیری برای افزایش و کاهش قند خون می‌گذارد. طبق این شاخص گروهی از کربوهیدرات‌ها دیرهضم هستند و قند را به آهستگی در خون آزاد می‌کنند. هرچه مقدار GI کربوهیدرات کم‌تر باشد آن ماده غذایی بهتر است و به کنترل قند خون بیشتر کمک می‌کند.

• غذاهایی با GI کمتر از ۵۵ خیلی آهسته قند خون را افزایش می‌دهند
• مواد غذایی که GI بیش از ۷۰ دارند به سرعت سبب افزایش قند خون می‌شوند
• غذاهایی با GI بین ۵۶ تا ۶۹ مواد غذایی هستند که سرعت و تاثیرشان در افزایش قند خون متوسط است

غذاهای حاوی شکر تصفیه‌شده GI بالایی دارند، بنابراین بهتر است مصرف نشوند و یا اینکه در مقادیر بسیار ناچیز مصرف و شوند. غلات کامل جایگزین خوبی برای غلات صبحانه، برنج و نان سفید به‎‌شمار می‌روند. به‌جای سیب‌زمینی معمولی و سبزیجات نشاسته‌ای از میوه‌های کال، حبوبات و سیب‌زمینی شیرین که GI پایین‌تری دارند استفاده کنید.

دقت کنید هرچه میوه رسیده‌تر باشد GI آن بیشتر است و به همین علت توصیه می‌شود میوه‌های کال‌تر را میل کنید. این درمورد سبزیجات نیز صدق می‌کند. بیشتر انواع ماهی‌ها را می‌توانید مصرف کنید، چراکه نسبت به گوشت مرغ و گوساله GI پایین‌تری دارند. می‌توانید در وعده‌های غذایی اصلی خود پاستا و رشته‌فرنگی را جای دهید چراکه به دلیل نوع اتصالات نشاسته‌ای که دارند از GI کمتری برخوردار هستند. برنج باسماتی، برنج بخارپز شده و برنج قهوه‌ای جایگزین خوبی برای برنج سفید و برنج دانه کوتاه که GI بالایی دارند، به‌شمار می‌روند.

صبحانه افرادی که پیش دیابت دارند چیست؟

برای صبحانه سعی کنید لبنیات کم‌چرب میل کنید. شیر کامل و لبنیات پرچرب عدد GI بالایی دارند، بنابراین برای وعده صبحانه شما مناسب نیستند. نان سفید را حذف کنید یا مصرف آن را به یک‌سوم کاهش دهید، در مقابل غلات صبحانه کامل مصرف کنید. برای صبحانه می‌توانید اوت میل تهیه‌شده از جو پخته‌شده در شیر میل کنید. بهتر است اوت میل را خودتان تهیه کنید چراکه اوت میل‌های آماده حاوی شکر هستند و GI بسیار بالایی دارند.

درمان پیش دیابت

درمان پیش دیابت با توجه به تشخیص پزشک انجام می‌گیرد. در بسیاری از موارد که قند خون در سطح قابل‌کنترل است پزشک توصیه می‌کند فرد با رعایت رژیم غذایی و حذف عادت‌های غلط از سبک زندگی، قند خون بالا را کاهش دهد و به حالت نرمال بازگردد. اما اگر شرایط بیمار به‌گونه‌ای باشد که در مرز ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار بگیرد، پزشک متفورمین و دیگر داروها را تجویز می‌کند. البته چون هنوز بیمار در مرحله اولیه دیابت است دوز داروها نسبت به دوز مقابله با دیابت نوع ۲ بسیار پایین‌تر خواهد بود.

برای مطالعه بیشتر: ازدواج با افراد دیابتی

پیش دیابت و متفورمین

بیمارانی که علائم پیش دیابت را دارند با مراجعه به پزشک متخصص و انجام تست‌های لازم استعدادشان در مورد ابتلا به دیابت نوع ۲ مشخص می‌شود. در چنین حالتی پزشک متفورمین را با دوزهای مشخص تجویز می‌کند. متفورمین تنها دارویی است که می‌تواند از ابتلا به دیابت نوع ۲ جلوگیری کند.

این دارو که یکی از داروهای درمان دیابت است، تولید مازاد گلوکز توسط کبد را متوقف کرده و سطح گلوکز خون را در حد نرمال حفظ می‌کند. لازم است بیمار هم‌زمان با مصرف متفورمین هر چند وقت یک‌بار به پزشک مراجعه کند، تست قند خون را تکرار کند و آزمایش خون بدهد. ضمناً این افراد باید همراه با مصرف متفورمین رژیم غذایی و ورزشی بخصوصی را نیز رعایت کنند.

آیا پیش دیابت درمان قطعی دارد؟

نسبت به دیابت نوع ۱ و ۲ می‌توان گفت بله؛ اگر به‌موقع وارد عمل شوید می‌توانید دیابت اولیه را درمان کنید. با رعایت چند نکته شما می‌توانید این بیماری را درمان کنید. هرچند وقت یک‌بار تست قند خون و آزمایش خون انجام دهید و قند خون را کنترل کنید. سبک زندگی و به‌ویژه برنامه غذایی خود را تغییر دهید و مواد غذایی با شاخص Gi پایین را جایگزین مواد غذایی با شاخص GI بالا کنید.

از عوامل استرس‌زا دوری کنید، چراکه استرس مزمن سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند، نیاز بدن به انسولین را افزایش می‌دهد و شما را مستعد ابتلا به دیابت نوع ۲ می‌کند. بی‌تحرک نباشید و ورزش کنید. ورزش و دیابت ارتباط زیادی با هم دارند. ورزش سبب کنترل وزن می‌شود، چربی خون و فشارخون را کنترل می‌کند، استرس را کاهش می‌دهد و از افزایش قند خون جلوگیری می‌کند. داروهای تجویزشده را به‌موقع و مرتب مصرف کنید تا نتیجه درمان زودتر حاصل شود.

برای مطالعه بیشتر: غذاهای مفید برای دیابت

چه مدت طول می‌کشد پیش دیابت به دیابت تبدیل شود؟

این مدت زمان کاملاً بستگی به رفتار و سبک زندگی بیمار دارد که با چه سرعتی به سمت دیابت پیش برود یا اینکه روند را معکوس کرده و از دیابت نوع ۲ فاصله بگیرد. اگر شما علائمی مانند تشنگی مداوم، گرسنگی بیش‌ازحد، تکرر ادرار، خستگی زیاد و تاری دید را در خود مشاهده می‌کنید، لازم است بدانید که در مرحله پیش دیابت هستید. درصورتی‌که آزمایش قند خون و تست قند خون مقدار بالاتر از حد نرمال را نشان دهند و بیمار روش‌های جلوگیری را در پیش نگیرد خیلی زود مبتلا به دیابت خواهد شد.

پیشگیری از پیش دیابت

پیش دیابت با تغییر سبک زندگی قابل کنترل و پیشگیری است. توصیه‌های زیر در پیشگیری از دیابت مفید هستند:

• اصلاح رژیم غذایی
• افزایش مصرف ماهی‌های حاوی امگا ۳
• افزایش مصرف غذاهایی که فیبر بالایی دارند (میوه و سبزیجات)
• کاهش مصرف نمک و غذاهای شور
• اجتناب از مصرف مشروبات الکلی و دخانیات
• کاهش مصرف غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی شکر و چربی ناسالم هستند
• افزایش تحرک و فعالیت بدنی

کلام آخر از هومکا

باوجوداینکه بیشتر متخصصین به بیماران مستعد به دیابت توصیه می‌کنند، علائم پیش دیابت را با تغییر سبک زندگی، ورزش کردن، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و کاهش وزن برطرف کرده و سطح قند خون خود را به عدد نرمال برسانند اما گاهی دارو نیز تجویز می‌شود. درصورتی‌که پزشک تشخیص دهد بیمار در مرحله پیش از دیابت قرارگرفته، متفورمین را تجویز می‌کند. این دارو از تولید بیش‌ازحد گلوکز توسط کبد جلوگیری می‌کند، سطح قند خون را در حد نرمال حفظ می‌کند و بیمار را از خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در امان نگه می‌دارد. اگر قصد انجام آزمایش قند خون در منزل را دارید، برای ثبت درخواست کلیک کنید. برای تفسیر آزمایش خون نیز می‌توانید از خدمات هومکا استفاده کنید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.