میگرن چیست؟ + تفاوت علائم سردرد معمولی و Migrane

آیا شما هم گاهی دچار سردردهای میگرنی می‌شوید؟ آیا دردهای شدید و طولانی‌مدت میگرنی شما را نگران کرده؟ احتمالاً شما هم در دوره‌هایی دچار این دردها به‌صورت تپنده یا سردرد خوشه‌ای شده‌اید به‌طوری‌که روال زندگی‌تان از حالت عادی خارج‌ شده. در این مقاله ما در خصوص انواع دردهای میگرنی و درمان‌های آن صحبت خواهیم کرد و هر آنچه لازم باشد برای پیشگیری از این درد انجام بدهید را با شما در میان خواهیم گذاشت. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

علائم میگرن چیست؟

میگرن یکی از انواع سردرد است که باعث دردهای شدید ضربان دار در یک طرف سر می‌شود. علائم میگرن عبارت است از: حالت تهوع، استفراغ و حساسیت شدید به نور و صدا. حملات میگرنی ممکن است ساعت‌ها یا حتی روزها به طول بینجامد و گاهی سردرد آن‌قدر شدید شود که در فعالیت‌های روزانه شما اختلال ایجاد کند.

برای برخی از افراد یک علامت هشداردهنده که به‌عنوان، «هاله» شناخته می‌شود، قبل یا همراه با سردرد رخ می‌دهد. هاله‌ها علائم قابل تعدیل با منشأ سیستم عصبی هستند. این علائم به‌تدریج شروع شده و طی چند دقیقه به بالاترین شدت خود می‌رسند و ممکن است تا ۶۰ دقیقه طول بکشد.

هاله می‌تواند شامل اختلالاتی نظیر تاری دید، جرقه‌هایی در یک طرف سر، حالت سوزن سوزن شدن در پیشانی یا در بازو و پاها و مشکلاتی در صحبت کردن باشد که بعد از این علائم است که باید منتظر شروع سردرد باشید! جالب است که بدانید، منشأ این نوع سردرد همه افراد شبیه هم نیست و منشأ درد شما ممکن است، با شخص دیگری متفاوت باشد.  درد سردرد میگرنی ممکن است در یک طرف یا هر دوطرف سر حس شود.

اگر موضوع سردرد را در مقیاس جهانی بررسی کنیم خواهیم دید که شیوع این اختلال عصبی بسیار بالاست به‌طوری‌که حداقل ۵۰ درصد از بزرگ‌سالان به‌صورت سالانه انواعی از سردرد را تجربه می‌کنند. اگر به‌صورت اختصاصی‌تر به میگرن بپردازیم حدود ۲٫۹۸ درصد زنان و ۱٫۹۳ درصد مردان ۱۸ تا ۶۵ سال به این اختلال مبتلا هستند. همان‌طور که ملاحظه می‌فرمایید سردرد یکی از مشکلات فراگیر جهانی است که تمامی گروه‌های سنی، نژادها و تمامی مناطق جغرافیایی را در برمی‌گیرد.

سردرد میگرنی چند روز طول می‌کشد؟

اغلب سردردهای میگرنی حدود ۴ ساعت به طول می‌انجامند اما انواع شدید آن حتی تا ۳ روز نیز ادامه دارند. معمولاً در مبتلایان به میگرن ماهانه سه یا چهار حمله رخ می‌دهد. البته دفعات حمله میگرنی در افراد متفاوت است به‌طوری‌که در برخی‌ها هر چند روز یک‌بار سردردها احساس می‌شوند درحالی‌که در برخی افراد سالانه حداکثر دو الی چهار حمله میگرنی بروز می‌کند.

سردردهای میگرنی در ابتدا با دردهای مبهمی در اطراف سر شروع‌شده و به‌تدریج به دردهای متمرکز و ضربان دار تبدیل می‌شوند. دردها ممکن است ازیک‌طرف سر به سمت دیگر جابجا شوند. این دردها گاهی به‌صورت منتشر و گاهی متمرکز در ناحیه پیشانی (سردرد پیشانی) هستند.

بیشتر بخوانید: علت سردرد سمت چپ و سردرد سمت راست

علت میگرن چیست؟

در ایجاد سردردهای میگرنی و ابتلای یک فرد به این اختلال عصبی چندین فاکتور نقش دارند. عمده‌ترین دلیل میگرن بر اساس تحقیقات علمی، زمینه‌های ارثی و ژنتیکی است. تفاوت‌های ژنتیکی باعث بروز تغییراتی در ساقه مغز و برخی رشته‌های عصبی می‌شود که نتیجه آن حساس شدن سیستم عصبی به یک‌سری محرک‌های محیطی و متعاقباً شروع سردرد است. همچنین در برخی افراد عدم تعادل هورمون سروتونین که به‌عنوان تسکین‌دهنده درد در سیستم عصبی عمل می‌کند نیز یکی دیگر از فاکتورهای بروز میگرن است.

محرک‌های میگرن

عوامل زیر مهم‌ترین محرک‌های میگرن به شمار می‌روند:

• تغییرات هورمونی در زنان: نوسانات هورمونی در زنان به‌ویژه هورمون استروژن قبل و بعد از سیکل قاعدگی به‌عنوان یکی از محرک‌های شایع سردردهای میگرنی به شمار می‌رود (علت سردرد در زنان)
• بعضی از نوشیدنی‌ها: الکل و قهوه پر کافئین نظیر قهوه روبوستا
• استرس
• محرک‌های حسی: نورهای قوی و بعضی بوها مثل ادکلن، دود سیگار و تینر رنگ
• کم‌خوابی و پرخوابی
• تغییرات اقلیمی: تغییر ناگهانی آب‌وهوا و یا مسافرت به مناطق مرتفع
• غذاها و میگرن: پنیر کهنه و غذاهای فرآوری شده صنعتی از محرک‌های میگرنی به‌حساب می‌آیند. همچنین حذف یک وعده غذایی به‌ویژه وعده صبحانه به دلیل ایجاد نوسان در قند خون
• بعضی از داروها: قرص‌های ضدبارداری و داروهای وازودیلاتور (داروهای گشاد کننده عروق) نظیر نیترو گلی سرین موجب تشدید سردرد می‌شوند

برای مطالعه بیشتر: چه غذاهایی باعث سردرد می‌شود؟

مراحل میگرن

گاهی سردردهای میگرنی پیچیده هستند و علائم آن با گذر زمان تغییر می‌کند. اغلب علائم میگرن در چهار فاز مختلف قابل ‌تقسیم‌بندی است:

• پرودروم یا فاز هشدار دهنده
• آئورا
• حمله
• ریکاوری

پرودروم یا فاز هشداردهنده

چند ساعت قبل از اینکه یک حمله میگرنی رخ دهد در برخی مبتلایان علائم زیر بروز می‌کند:

• به‌صورت غیرمعمول خیلی پرانرژی و یا خیلی کم انرژی و افسرده
• ویار غذایی
• زودرنجی و عصبانیت
• تشنگی بیش‌ازحد معمول
• خواب‌آلودگی با خمیازه‌های مکرر
• نیاز به دفع ادرار بیشتر از حد معمول

آئورا

به‌طور میانگین یک نفر از هر ۳ نفر مبتلا به میگرن فاز آئورا را تجربه می‌کند. قبل از اینکه سردرد شروع شود علائم زیر در فاز آئورا ظاهر می‌شوند:

• نور جرقه مانند در گوشه سمت راست یا چپ محدوده بینایی دیده می‌شود و تا چند دقیقه نیز ادامه پیدا می‌کند.
• یک نقطه تاریک در محدوده بینایی پدیدار می‌شود. در چنین شرایطی باید از رانندگی کردن و یا کار با تجهیزات نیاز به ایمنی بالا خودداری کرد.
• احساس گزگز و یا سوزن سوزن شدن پوست
• دشوار شدن بیان افکار و احساسات خود
• مشکل در درک سخنان دیگران
• گیجی و عدم تمرکز

حمله میگرنی

این فاز زمانی است که سردرد شروع‌شده و احتمال دارد تا چند ساعت به طول انجامد. در این فاز بهتر است در یک اتاق تاریک و آرام و به‌دوراز نور و صدای محیطی به استراحت بپردازید.

ریکاوری

بعد از سردرد ممکن است کسالت و بی‌رمقی در فرد دیده شود. مهم‌ترین علائم این مرحله به‌صورت زیر است:

• خستگی و بی‌حوصلگی زیاد
• سردرگمی و گیجی
• سردردی که با حرکت کردن و یا خم شدن تشدید گردد.

انواع میگرن

غالباً وقتی مردم عبارت «میگرن» را می‌شنوند، اغلب به یک سردرد شدید فکر می‌کنند. آنچه آن‌ها نمی‌دانند این است که میگرن، یک بیماری عصبی است که منشأ مختلفی دارد. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع مختلف این نوع سردرد، آشنا کنیم.

میگرن همراه با علامت هاله (میگرن پیچیده)

حدود یک‌چهارم از افرادی که میگرن را تجربه می‌کنند، علائم هاله را نیز نشان می‌دهند. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، هاله مجموعه‌ای از تغییرات حسی و بینایی است که می‌تواند از دیدن نقاط سیاه و زیگزاگ گرفته تا بی‌حسی و گزگز در یک طرف بدن یا ناتوانی در تکلم، متغیر باشد.

هاله در مدت کوتاهی، قبل یا در طول میگرن بروز می‌کند و می‌تواند بین ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول بکشد. بروز هاله دومین مرحله از چهار مرحله میگرن است و تقریباً هرکسی آن را تجربه کرده، تأیید می‌کند که یک علامت هشداردهنده بی‌تردید است که نشان می‌دهد درد شدید در راه است!

میگرن بدون هاله

تشخیص این نوع سردرد بدون علائم مربوط به هاله می‌تواند کمی مشکل باشد زیرا علائم آن مشابه چندین نوع دیگر از میگرن است. درد تپنده یا ضربان دار در یک طرف سر، حساسیت به نور، فونوفوبیا، دردی که با فعالیت بدنی بدتر می‌شود و حالت تهوع و استفراغ همگی از علائم کلاسیک میگرن بدون هاله هستند.

میگرن بدون درد سر

این نوع میگرن که میگرن خاموش یا آسفالژیک نیز نامیده می‌شود، می‌تواند بسیار هشداردهنده باشد؛ زیرا در آن علائم هاله که شامل سرگیجه ، اختلالات بینایی، حالت تهوع و سایر مراحل میگرن هست را بدون هیچ‌گونه سردردی تجربه می‌کنید. این نوع سردرد می‌تواند توسط محرک‌های مختلفی در فرد ایجاد شود و کسانی که به آن‌ها مبتلا می‌شوند احتمالاً انواع دیگری از این نوع سردرد را نیز تجربه می‌کنند.

برای مطالعه بیشتر: علت سردرد و سرگیجه چیست؟

میگرن همی‌پلژی

اگر تابه‌حال میگرنی داشته‌اید که علائم آن شبیه علائم سکته مغزی بوده، احتمالاً دچار بیماری میگرن همی‌پلژی هستید. افرادی که این نوع از سردردها را تجربه می‌کنند، ضعف در یک طرف بدن دارند و اغلب علائمی مثل کاهش بینایی، احساس «سوزن سوزن شدن» یا از دست دادن حس، در یک طرف بدن که ممکن است چند ساعت تا چند روز طول بیانجامد را تجربه می‌کنند. توجه داشته باشید که مشابه علائم میگرن معمولی بدون سردرد، میگرن همی­پلژی نیز همیشه شامل سردرد شدید نمی‌شود.

میگرن شبکیه (چشمی)

هنگامی‌که سردرد باعث می‌شود بینایی یک چشم شما به‌طور موقت کاهش پیدا کند یا از بین برود، این میگرن از نوع شبکیه است. کاهش بینایی که در زنان در دوران باروری شایع است، می‌تواند از یک دقیقه تا چند ماه طول بکشد، اما معمولاً بعد از زایمان به‌طور کامل رفع می‌شود. این علامت حالت شدیدی از علائم مربوط به هاله است که با میگرن همراه است. آنچه تا به امروز در مورد این بیماری اطلاع داریم این است که میگرن چشمی ممکن است، علامت یک مشکل جدی باشد و کسانی که آن را تجربه می‌کنند، باید حتماً به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند.

میگرن مزمن

اگر بیش از ۱۵ روز در ماه سردرد دارید، احتمالاً از میگرن مزمن رنج می‌برید. این نوع از سردردها در بسیاری از روزها اغلب شبیه میگرن معمولی هستند، اما ممکن است تغییرات شدیدی در شدت علائم و سردرد در هرروز وجود داشته باشد. در برخی از روزها، اگر درد کمتر باشد، ممکن است با سردرد عصبی یا سردرد سینوسی اشتباه گرفته شود. بسیاری از بیماران مبتلا به این نوع سردرد مزمن باید به‌طور متوسط در ۱۰ تا ۱۵ روز از ماه، از داروهای مخصوص سردرد حاد استفاده کنند تا منجر به سردردهای حاد نشود.

میگرن در بارداری

یکی از علت‌های بروز میگرن وجود زمینه ژنتیکی است به این معنا که این بیماری به‌صورت ارثی و خانوادگی منتقل می‌شود. افرادی که دارای ژن‌های میگرنی در ژنوم خود هستند براثر محرک‌های مشخصی دچار سردرد می‌شوند. یکی از این محرک‌ها، نوسان کردن هورمون‌های بدن به‌ویژه استروژن در زنان است.

چنین تغییرات هورمونی که معمولاً در سه‌ماهه اول بارداری رخ می‌دهند یکی از عوامل مهم بروز میگرن است. در سه‌ماهه اول بارداری هورمون استروژن هنوز به تثبیت کامل نرسیده است و در هفته‌های مختلف سطح خونی آن متغیر است. علاوه بر این افزایش حجم خون در رگ‌ها نیز یکی دیگر از عوامل بروز میگرن در سه‌ماهه اول بارداری است. معمولاً در سه ماه پایانی بارداری میزان سردردها به میزان قابل‌توجهی کمتر شده و یا کاملاً برطرف می‌شوند.

تشخیص میگرن

تاکنون آزمایش خون و ادرار خاصی برای تشخیص میگرن ابداع نشده است. تشخیص با معاینه بالینی و بررسی علائم فرد انجام می‌شود. پزشک با ارزیابی نوع سردرد، زمان شروع آن، دفعات بروز و مدت سردرد قادر به تشخیص میگرن است.

در جلسه معاینه، پزشک با سنجش عملکرد بینایی، هماهنگی‌های عضلانی، رفلاکس‌های عضلانی و حواس پنج‌گانه همه علت‌های احتمالی سردرد را بررسی می‌کند. گاهی سردردها ناشی از اختلالات زمینه‌ای مثل مشکلات عضلانی، عیوب انکساری و تنش‌های عصبی هستند. برای تشخیص نوع سردرد احتمالاً سؤالات زیر نیز از شما پرسیده شود:

• سردرد یک‌طرفه است یا در هر دو سمت سر احساس می‌شود؟
• درد مبهم است یا متمرکز و ضربان دار؟
• آیا سردرد به حدی است که در انجام امور روزانه اختلال ایجاد کند؟
• آیا سردرد با انجام فعالیت فیزیکی تشدید می‌شود؟

گاهی اوقات پزشک آزمایش MRI و آزمایش سی‌تی‌اسکن را نیز تجویز می‌کند.

چگونه می‌توان از بروز حملات میگرنی پیشگیری کرد؟

به‌موازات مصرف داروهای تجویزشده، رعایت اصول خود مراقبتی نیز تأثیر بسزایی در پیشگیری از سردردهای میگرنی دارند. در ادامه مطلب به مهم‌ترین اصول خود مراقبتی برای افزایش کیفیت زندگی اشاره می‌کنیم.

 تنظیم برنامه خواب ‌و بیداری

همواره انجام نکاتی ساده اما پیوسته تغییرات شگرفی در زندگی ما رقم می‌زنند. یکی از این کارها سر وقت از خواب بیدار شدن و به‌موقع به رخت‌خواب رفتن است. همین اقدام ساده برای پیشگیری از بروز بسیاری از کسالت‌ها و ناخوش‌احوالی‌ها ازجمله میگرن مؤثر است.

ورزش منظم

اگرچه فعالیت‌های شدید بدنی برای مبتلایان به این نوع سردرد توصیه نمی‌شود اما ورزش‌های سبک و هوازی ازجمله بهترین کارهایی است که می‌توانید برای بهبود سلامت عصبی و پیشگیری از بروز سردرد انجام دهید. ورزش میزان سروتونین مغز را افزایش می‌دهد و همین موضوع کافی است تا شاهد تغییرات خوشایندی در کاهش علائم باشید.

تهیه برنامه غذایی

یک برنامه غذایی متعادل و مغذی برای خود تهیه کنید و به خاطر داشته باشید که در ساعات مشخصی وعده‌های غذایی خود را میل نمایید. از بی‌نظمی در غذا خوردن مثل به تأخیر انداختن وعده ناهار یا حذف وعده صبحانه جدا خودداری کنید. این‌گونه بی‌نظمی‌های غذایی باعث نوسانی شدن قند خون می‌شود که خود یکی از محرک‌های سردرد است.

کنترل استرس

همه ما به فراخور زندگی خود با مسائل مختلفی دست‌وپنجه نرم می‌کنیم اما چه زیباست که بتوانیم در شرایط سخت، روحیه و انرژی روانی خود را در سطح بالا حفظ کنیم. برای اینکه در چنین شرایطی از ورود احساسات منفی به ذهن جلوگیری کنید تکنیک‌ها و مهارت‌های کنترل استرس را فرا بگیرید. چند اقدام ساده اما مؤثر برای کنترل استرس:

• دور کردن احساس گناه از خود و افزایش عزت‌نفس
• گوش دادن به موزیک آرام و گوش‌نواز
• هم‌نشینی با طبیعت
• پیاده‌روی کوتاه
• مراقبه
• یوگا

در چه صورت برای سردرد به اورژانس مراجعه کنیم؟ وب‌سایت mayoclinic این‌گونه به این سوال پاسخ می‌دهد:

اگر مبتلا به میگرن هستید و معمولا زیاد دچار سردرد می‌شوید در صورتی که شرایط زیر را تجربه کردید فورا به پزشک مراجعه کنید و آن را با درد میگرنی اشتباه نگیرید:

• دردی دارید که تابه‌حال تجربه نکرده‌اید
• سردرد و حالت تهوع همراه هم رخ می‌دهند
• سردرد با افت هوشیاری و ناتوانی در حفظ تعادل همراه است
• اگر سردرد بر اثر برخورد جسم خارجی با سر ایجاد شد
• سردرد همراه با سفتی گردن و ناتوانی در حرکت دادن گردن (سردرد گردنی) و تب باشد

چگونه سردردهای میگرنی را مدیریت کنیم؟

بررسی‌های بلندمدت نشان می‌دهند که در برخی مبتلایان، به‌مرورزمان با مصرف داروها و انجام اقدامات خود مراقبتی از شدت سردرد و دفعات بروز آن کاسته می‌شود و حتی ممکن است سردردها کاملاً برطرف شوند. در برخی دیگر، شدت بیماری کاهش یافته اما حملات میگرنی همچنان با فرکانس کمتر رخ می‌دهند.

در گروه سوم، ممکن است شدت و تکرار حملات در طول زمان ثابت باشد و از شدت آن‌ها کاسته نشود. البته باید خاطر نشان کرد در هر سه گروه، مصرف داروهای تجویزشده و ارتقای سلامت روانی تأثیر بسزایی در کاهش شدت علائم دارند.

مصرف به‌موقع داروهای تجویزشده اولین راهکار مناسب برای کنترل و مدیریت سردرد است. البته داروها تنها یک بخش از داستان هستند و بخش دیگر آن خود مراقبتی و یادگرفتن مهارت‌هایی است که بتوانیم با کمترین تأثیرپذیری، سردردهای میگرنی را سپری کنیم. به این منظور انجام اقداماتی ساده می‌تواند گام مهمی برای کاهش دفعات سردرد و شدت آن‌ها باشد.

هنگامی‌که اولین علائم بروز کرد لامپ‌ها را خاموش کنید. ازآنجایی‌که نور از محرک‌های میگرن است با حذف آن می‌توان شدت سردرد را تا حدودی کاهش داد. همچنین سعی کنید در اتاقی آرام و بدون سروصدای محیط به استراحت بپردازید. کیسه کمپرس یخ باعث ایجاد بی‌حسی در عضلات سر و گردن می‌شوند و تا حدودی از شدت سردرد می‌کاهند. از سوی دیگر کیسه‌های آب گرم نیز با آرام‌سازی عضلات، تنش‌ها و گرفتگی‌های عضلانی را بهبود می‌دهند.

قرص نورتریپتیلین و درمان میگرن

یکی از انواع درمان‌هایی که برای دردهای میگرنی تقریباً معمول است، مصرف قرص نورتریپتیلین (Nortriptyline) است. نورتریپتیلین یکی از انواع داروهای ضدافسردگی است. این دسته از داروها با افزایش سطح سروتونین در مغز شما روی سیستم عصبی مرکزی، مؤثر هستند؛ زیرا هنگام حمله میگرن، سروتونین کاهش می‌یابد.

به هیچ وجه این دارو را بدون دستور پزشک مصرف نکنید.

داروهای ضدافسردگی به‌اصطلاح، سه حلقه‌ای مانند نورتریپتیلین معمولاً برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد در درمان سردرد میگرنی نیز مفید هستند. نظریه‌های زیادی در مورد علت ایجاد میگرن وجود دارد. یکی از این موارد عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین است. چندین نوع دارو وجود دارد که می‌تواند به تعادل این انتقال‌دهنده‌های عصبی کمک کند؛ که قرص نورتریپتیلین یکی از آن‌هاست.

درحالی‌که سایر داروهای مصرفی ممکن است برای درمان بسیاری از علائم این سردرد استفاده شوند، داروهای ضدافسردگی مانند نورتریپتیلین، بیشتر در پیشگیری از سردرد مفید است. این دارو اگرچه ممکن است در کاهش حملات مفید باشند، اما عوارض جدی نیز به همراه دارد که ازجمله عوارض آن شامل حالت تهوع، خواب‌آلودگی، ضعف و خستگی، اضطراب، کابوس یا مشکل در خواب، خشکی دهان، تغییر در اشتها یا وزن و یبوست است.

آیا میگرن ارثی است؟

وجود زمینه ژنتیکی و ارثی یکی از علت‌های مهم ابتلا به سردردهای میگرنی است. تخمین زده می‌شود که ژنتیک عامل ۶۰ درصد این سردردها باشد. این ژن‌ها در شجره فامیلی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند و زمینه را برای بروز آن مهیا می‌کنند. ژن‌های عامل این نوع سردرد باعث حساس شدن فرد به محرک‌های محیطی شده که نتیجه آن عدم تعادل سیستم عصبی و بروز سردرد است. بنابراین افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این نوع سردرد دارند بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال عصبی هستند.

سردرد و تاثیر آن بر زندگی

در این مقاله به بررسی مفهوم و منشأهای مختلف سردردهای میگرنی پرداختیم و متوجه شدیم که این نوع سردرد تا چه حد می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد و شما را از انجام فعالیت‌های عادی روزانه باز دارد. برخی از افراد مجبورند که ساعت‌ها و شاید روزها در رختخواب بمانند تا کمی از علائم سردردشان کاسته شود.

حملات سردرد گاهی اوقات با گذشت زمان بدتر می‌شوند، اما اغلب طی سال‌ها به‌تدریج، بهبود می‌یابند. مصرف قرص نورتریپتیلین علی‌رغم مزایایی که برای درمان به همراه دارد، مصرف آن به صورت بیش‌ازحد و بدون تجویز پزشک، باعث عوارض جبران‌ناپذیری مانند اضطراب و مشکلات معده برای شما می‌شود. به همین علت هرگز بدون دستور پزشک آن را مصرف نکنید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.