تکرر ادرار چیست؟ + علائم و علت دفع بیش از حد ادرار
زمانی که نیاز به تخلیه ادرار از حد معمول فراتر رود به آن تکرر ادرار می‌گویند. این حالت ممکن است به طور ناگهانی بروز کرده و باعث شود که کنترل مثانه را از دست بدهید و یا اینکه به دلیل پر بودن مثانه دچار درد و ناراحتی شوید. برای آشنایی با علت و علائم این عارضه با هومکا همراه باشید. همچنین برای ثبت درخواست آزمایش در محل کلیک کنید.
علت تکرر ادرار چیست؟
تکرر ادرار اولین علامت مثانه بیش‌فعال (OAB) است. طبق انجمن اورولوژی، تکرر ادرار به این معنی است که شما حداقل ۸ بار در یک دوره ۲۴ ساعته نیاز به تخلیه ادرار داشته باشید. سایر دلایل تکرر ادرار عبارت‌اند از:
- آسیب به مثانه، ستون فقرات و لگن
- مشکلات عصبی
- سکته مغزی و بیماری ام اس (MS)
- اضافه وزن و افزایش فشار بر مثانه
- مصرف دیورتیک‌ها (داروهای مدرر)
- مصرف بیش‌ازحد آب و نوشیدنی‌ها
- اضطراب
- دیابت
- مصرف بیش‌ازحد کافئین، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و نیکوتین که باعث تحریک دیواره مثانه می‌شوند
- بیماری‌های کلیوی مانند عفونت کلیه و سنگ کلیه (بیشتر بدانید: علائم سنگ کلیه)
- ضعیف شدن عضلات کف لگن
- بیماری سیستیت بینابینی
- سنگ مثانه
- سرطان مثانه
عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) یکی دیگر از علت‌های افزایش ادرار هستند. عفونت ادراری زمانی رخ می‌دهد که باکتری از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌شود. عوامل خطر افزایش‌دهنده عفونت‌های ادراری شامل موارد زیر است:
- افزایش سن
- کم‌آبی بدن
- نگه‌داشتن ادرار برای مدت طولانی یا تخلیه نشدن کامل مثانه
- نقص مادرزادی در سیستم ادراری
- ابتلا به بیماری‌های تضعیف‌کننده سیستم ایمنی
- روابط جنسی پرخطر و محافظت نشده
تکرر ادرار در زنان
عفونت‌های ادراری در زنان شایع‌تر از مردان است زیرا مجرای ادرار زنان کوتاه‌تر است و باکتری‌ها زودتر به مثانه راه می‌یابند. عوامل خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری در زنان به شرح زیر است:
- التهاب واژن
- آلوده شدن مجرای ادرار به علت عدم شستشوی مناسب پس از توالت
- روابط جنسی و انتشار باکتری به مجرای ادراری
سایر شرایطی که ممکن است منجر به تکرر ادرار شوند عبارت‌اند از:
- بارداری
- فیبروم رحم
- سطوح پایین استروژن به علت یائسگی
- سرطان تخمدان
تکرر ادرار در بارداری
تکرر ادرار یکی از علائم بارداری است که بیشتر در اوایل بارداری مشاهده می‌شود اما ممکن است با رشد رحم و جنین مجددا ظاهر شود و به مثانه فشار وارد کند. افزایش مقدار خون در بدن معمولا باعث افزایش ادرار می‌شود. افزایش ادرار بارداری در هفته ششم بارداری تا هفته هشتم بارداری افزایش می‌یابد و ممکن است با ورود به سه ماهه دوم بارداری کاهش یابد. در سه‌ماهه سوم و همزمان با رشد جنین و فشار بر روی لگن و مثانه ممکن است مقدار ادرار افزایش یابد. باید توجه داشته باشید که نباید به مدت طولانی ادرار خود را نگه دارید. تکررادرار بارداری یک موضوع طبیعی است و نیازی به درمان ندارد.
تکرر ادرار در مردان
مشکلات پروستات از مهم‌ترین دلایل ابتلای مردان به تکررادرار است که شامل موارد زیر است:
- هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH) که باعث تورم پروستات می‌شود
- پروستاتیت یا التهاب پروستات که اغلب در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود
- سرطان پروستات که باعث تشکیل تومور در غده پروستات می‌شود (بیشتر بخوانید: علائم سرطان پروستات)
علائم تکرر ادرار چیست؟
آنچه به‌عنوان تکرر ادرار در نظر گرفته می‌شود علائم آن در افراد متفاوت است چراکه برخی افراد به‌طور طبیعی نیاز بیشتری به تخلیه ادرار دارند. اما به‌طورکلی، پزشکان حداقل ۸ بار تخلیه ادرار در یک شبانه‌روز را تکرر ادرار می‌دانند. سایر علائم تکرر ادرار به‌قرار زیر است:
- فوریت ادرار و ناتوانی نگه داشتن آن
- بی‌اختیاری و نشت ادرار
- شب‌ادراری و چندین بار بیدار شدن شبانه برای تخلیه ادرار
اگر مبتلا به مثانه بیش‌فعال هستید، در زمان ادرار نباید احساس درد و ناخوشی داشته باشید زیرا درد و ناراحتی در زمان تخلیه ادرار نشان از مشکلات دیگری مثل عفونت ادراری دارد. علائم تکرر ادرار که به دلیل عفونت سیستم ادراری (UTI) رخ می‌دهد عبارت‌اند از:
- بی‌اختیاری و نشت ادرار
- درد و سوزش در هنگام ادرار
- ادرار با بوی تند
- وجود خون در ادرار
- درد زیر شکم
- تب و لرز
- حالت تهوع
مشکلاتی که مثانه و پروستات را تحت تأثیر قرار می‌دهند از دیگر عواملی هستند که منجر به تکرر ادرار دردناک و خونی می‌شوند. اختلال و ضعف عضلات کف لگن نیز می‌تواند باعث ایجاد ادرار دردناک شود. افزون بر موارد بالا، در مراحل اولیه و مراحل پایانی سرطان تخمدان نیز فوریت ادرار رخ می‌دهد. در دیابت نیز ادرار ممکن است کدر باشد و یا بوی آن نسبت به حالت نرمال تغییر کند.
تشخیص تکرر ادرار
پزشکان معمولاً برای تعیین علت زمینه‌ای تکرر ادرار، آزمایش ادرار و آزمایش خون را تجویز می‌کنند. همچنین سؤالاتی نیز به‌منظور تشخیص اولیه از بیمار می‌پرسند که به‌صورت زیر است:
- علائم شما از چه زمانی شروع شده‌اند؟
- شبانه‌روز چند بار نیاز به تخلیه ادرار دارید؟
- چه علائم دیگری را تجربه می‌کنید؟
- آیا نشت ادرار دارید؟ اگر چنین است در چه شرایطی؟
در آزمایش ادرار موارد زیر بررسی می‌شوند:
- انواع عفونت‌های ادراری
- وجود خون در ادرار
- بررسی پروتئین و قند در ادرار
علاوه بر آزمایشات، معاینات بالینی نیز به منظور یافتن علت زمینه‌ای در دستور کار قرار دارد:
- معاینه لگنی
- ارزیابی مجرای ادرار و واژن
- معاینه پروستات
به گفته‌ی healthline سایر آزمایشات احتمالی به منظور تشخیص عامل زمینه‌ای تکرر ادرار به شرح زیر است:
- سونوگرافی مثانه: بلافاصله پس از تخلیه ادرار سونوگرافی انجام می‌شود تا میزان ادرار باقی‌مانده در مثانه ارزیابی شود
- تست سیستوسکوپی: در این روش تشخیصی، پزشک با استفاده از یک ابزار لوله مانند داخل مثانه را بررسی کرده و در صورت لزوم نمونه‌برداری از بافت مثانه انجام می‌شود
- آزمایشات تکمیلی: آزمایشاتی نظیر تست نوار مثانه (آزمایش اورودینامیک) و آزمایش یوروفلومتری برای سنجش عملکرد سیستم ادراری تجویز می‌شوند
چگونه می‌توان تکرر ادرار را متوقف کرد؟
درمان تکرر ادرار به علت آن بستگی دارد. پزشک در ابتدا سعی می‌کند بیماری زمینه‌ای عامل تکرر ادرار را درمان کند. اگر عفونت باکتریایی موجب تکرر ادرار شده باشد جهت از بین رفتن باکتری‌ها، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. داروهای مهارکننده اسپاسم ماهیچه‌های مثانه به کاهش بی‌اختیاری ادرار کمک می‌کنند. همچنین انجام تمرینات لگنی مانند تمرینات کگل یا تمرینات تقویت مثانه تحت نظر پزشک برای کمک به تقویت مثانه و نگه داشتن ادرار موثر است.
طب سوزنی برای درمان تکرر ادرار
طب سوزنی یک روش باستانی است که قرن‌ها برای درمان انواع بیماری‌ها استفاده شده است. از طب سوزنی معمولاً برای درمان بیماری‌های ادراری مانند مثانه بیش‌فعال و بی‌اختیاری ادراری استفاده می‌شود. البته در حال حاضر، مطالعاتی که نشان‌دهنده مفید بودن این روش برای درمان تکرر ادرار باشند، منتشر نشده است.
یکی از مطالعات بالینی در سال ۲۰۱۳ در مورد طب سوزنی و بی‌اختیاری ادراری نشان داد که این طب اثربخشی لازم برای درمان مشکلات ادراری را ندارد. همچنین در سال ۲۰۱۸ و بر اساس نتایج یکی از مطالعات تحقیقاتی، طب سوزنی در درمان بیش فعالی مثانه تأثیر قابل‌توجهی نداشته است.
پیشگیری از تکرر ادرار
رعایت نکات زیر در کاهش تکرر ادرار و همچنین در پیشگیری از آن مفید است:
رژیم غذایی: در ساعات پایانی شب و هرچه به زمان خواب نزدیک‌تر می‌شوید، سعی کنید از مصرف نوشیدنی‌ها ازجمله چای و قهوه که ادرار شبانه را افزایش می‌دهند، پرهیز کنید. علاوه بر این، ابتلا به یبوست نیز می‌تواند باعث فشار بر مثانه و تشدید تکرر ادرار شود بنابراین سعی کنید در برنامه غذایی خود همواره غذاهای غنی از فیبر خوراکی را بگنجانید.
فعالیت بدنی: در مورد روش صحیح انجام تمرینات کگل برای تقویت عضلات کف لگن با پزشک مشورت کنید. همچنین در صورت ضعیف بودن عضلات لگنی، فیزیوتراپی و تقویت عضلات لگن را مدنظر داشته باشید.
درد شکم و تکرر ادرار
احتمال بروز همزمان درد شکم و تکرر ادرار در بعضی از بیماری‌های دستگاه ادراری، مشکلات قلبی و عروقی و نیز مشکلات تناسلی وجود دارد. از سایر دلایل شایع درد شکم و تکررادرار می‌توان موارد زیر را نام برد:
- اضطراب
- نوشیدن الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار
- شب‌ادراری
- پرکاری پاراتیروئید
- فیبروم‌ها
- سنگ کلیه
- دیابت
- بارداری
- عفونت‌های مقاربتی (STI)
- عفونت دستگاه ادراری (UTI)
- عفونت واژن
کمردرد و تکرر ادرار
مشکلات زیر از دلایل شایع بروز همزمان کمردرد و تکرر ادرار به حساب می‌آیند:
مشکلات کلیوی
کلیه‌ها اندام‌های لوبیایی شکلی هستند که در قسمت پایین کمر قرار دارند و کار تصفیه خون و دفع مواد زائد از طریق ادرار را بر عهده دارند. کمردردی که در نزدیکی پهلو احساس می‌شود ممکن است مربوط به کلیه‌ها باشد. گاهی این درد به مرکز شکم نیز سرایت می‌کند. سنگ کلیه و سنگ حالب (مجرایی که کلیه را به مثانه متصل می‌کند) می‌توانند باعث درد در ناحیه کمر شوند. این درد گاهی به کشاله ران نیز سرایت می‌کند و اغلب با تکرر و درد در زمان تخلیه ادرار همراه است. عفونت کلیه نیز از دیگر دلایل کمردرد و تکرر ادرار است.
بیماری‌های مرتبط با غده پروستات
پروستاتیت یا التهاب غده پروستات زمانی رخ می‌دهد که عفونت باعث درد و تورم پروستات شود. درد ناشی از پروستاتیت باعث کمردرد و گاهی درد ناحیه مقعد می‌شود. افزون بر این، احتمال بروز علائم زیر در زمان ابتلا به التهاب پروستات وجود دارد:
- درد در هنگام تخلیه ادرار
- انزال دردناک
- درد در اطراف بیضه و آلت تناسلی
- تب و لرز
- دردهای عضلانی
- خستگی غیرطبیعی
آیا تکرر ادرار از علائم دیابت است؟
تکرر ادرار یکی از نشانه‌های هایپرگلیسمی یا قند خون بالا است اما به خاطر بسپارید که دیابت تنها یکی از دلایل احتمالی تکرر ادرار به حساب می‌آید و عوامل متعدد دیگری مثل عفونت مجرای ادرار می‌توانند در ایجاد این عارضه دخیل باشند.
چه غذاهایی باعث بیش فعالی مثانه می‌شوند؟
مثانه بیش‌فعال که به‌عنوان بی‌اختیاری و فوریت ادراری نیز شناخته می‌شود، مشکلی است که منجر به احساس ناگهانی تخلیه ادرار و گاهی از دست دادن کنترل مثانه می‌شود. عوامل مختلفی در ابتلا به این اختلال تأثیر دارند که یکی از آن‌ها حجم زیاد مایعات مصرفی است. هر چه مایعات بیشتری بنوشید، نیاز به تخلیه ادرار بیشتر می‌شود.
سیگارکشیدن نیز یکی از عوامل محرک است. سموم موجود در سیگار عضله مثانه را تحریک می‌کنند و همچنین فشار ناشی از سرفه سیگاری می‌تواند منجر به نشت ادرار شود. بعلاوه، برخی غذاها نیز به عنوان محرک مثانه عمل می‌کنند و در تشدید علائم تکرر ادرار تأثیر دارند. اثرات غذاها بر بیش فعالی مثانه از فردی به فرد دیگر متفاوت است. هر شخصی می‌تواند با یادداشت اثرات غذاهایی که مصرف می‌کند به محرک‌های غذایی خود پی ببرد؛ اما درمجموع، شایع‌ترین محرک‌های غذایی به شرح زیر است.
گوجه‌فرنگی و محصولات مرتبط با آن
طبق مقالات علمی، گوجه‌فرنگی به دلیل اسیدی بودن به‌طور بالقوه می‌تواند مثانه را تحریک کرده و علائم بیش فعالی را تشدید کند. علاوه بر گوجه‌فرنگی، محصولات مرتبط با گوجه‌فرنگی نیز چنین خاصیتی دارند ازجمله:
- پاستا
- سس پیتزا
- سس کچاپ
قهوه و چای
این نوشیدنی‌ها به دلیل کافئین زیاد فعالیت مثانه را افزایش می‌دهند و منجر به فوریت و تکررادرار می‌شوند. کاهش یا حذف نوشیدنی‌های کافئینی در تسکین دادن تکرر و سایر علائم مرتبط با آن موثر است. همانند قهوه و چای، شکلات نیز حاوی کافئین زیاد است که به تحریک ماهیچه‌های مثانه منجر می‌شود.
خانواده مرکبات
مانند گوجه‌فرنگی، مرکبات حاوی مقادیر زیادی اسید سیتریک هستند که به عنوان یک محرک قوی برای فعال شدن مثانه عمل می‌کنند. مرکباتی که باید مراقب آن‌ها باشید عبارت‌اند از:
- پرتقال
- لیموترش
- گریپ فروت
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
