حاملگی خارج رحم؛ از کجا بفهمیم بارداری خارج از رحم است؟
حاملگی خارج رحم زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارورشده در جایی خارج از رحم (مثل لوله فالوپ) مستقر شود. ازآنجایی‌که لوله فالوپ برای رشد و تکامل جنین کارایی ندارد این وضعیت می‌تواند منجر به عوارض متعدد ازجمله خونریزی شود. بارداری خارج رحم یک وضعیت جدی و مخاطره‌آمیز است که نیاز به مراقبت‌های اورژانسی دارد. برای آشنایی با علائم و روش‌های تشخیص حاملگی خارج رحم با مجله هومکا همراه باشید. همچنین اگر قصد انجام آزمایش بارداری و یا هر آزمایش دیگر را داشتید، برای ثبت درخواست آزمایش در منزل کلیک کنید.
حاملگی خارج رحم چیست؟
حاملگی خارج رحم همان‌طور که از نامش پیداست یک نوع بارداری ناقص است که در خارج از رحم اتفاق می‌افتد. درواقع زمانی که یک تخمک بارورشده در مکانی غیر از رحم لانه گزینی کند این عارضه رخ می‌دهد. حاملگی خارج رحم اغلب در لوله فالوپ (لوله متصل‌کننده تخمدان‌ها به رحم) دیده می‌شود اما احتمال بروز این اختلال در تخمدان، حفره شکمی و دهانه رحم نیز وجود دارد.
در بارداری خارج رحم رشد و تکامل طبیعی جنین متوقف می‌شود چراکه تنها رحم است که با ساختار تخصصی خود می‌تواند از رشد سالم و طبیعی جنین حمایت کند. حاملگی خارج رحم گاهی باعث پارگی لوله فالوپ شده و به خونریزی و عفونت شدید منتهی می‌شود؛ بنابراین، توصیه می‌شود علائم و نشانه‌های این اختلال را بدانید تا زودهنگام و به‌موقع به دنبال درمان و برطرف کردن عارضه باشید.
علائم حاملگی خارج رحم چیست؟
علائم اولیه بارداری خارج رحم بسیار شبیه به علائم بارداری معمولی است. بااین‌حال، ممکن است علائم متفاوتی نیز در طول حاملگی خارج رحم بروز کند، علائم بارداری خارج رحم به شرح زیر است.
خونریزی واژن
خونریزی واژینال ناشی از بارداری خارج از رحم و پریود متفاوت است. این خونریزی اغلب به صورت گسسته است و ممکن است آبکی و گاهی متمایل به قهوه‌ای تیره باشد. برخی زنان این خونریزی را با پریود اشتباه می‌گیرند و متوجه بارداری خود نمی‌شوند. البته خونریزی واژینال در دوره بارداری نسبتاً شایع است و لزوماً نشانه یک مشکل جدی نیست، اما در صورت بروز آن باید به پزشک مراجعه کنید تا از سلامتی شما اطمینان حاصل شود.
درد زیر شکم و لگن
به دردهای شکم به‌خصوص در نواحی زیر شکم توجه کنید. این درد ممکن است به طور ناگهانی یا تدریجی شروع شود و مداوم و یا حالت ناپیوسته داشته باشد. دردهای شکم معمولاً به دلایل مختلفی ازجمله مشکلات معده، نفخ و زخم‌های گوارشی رخ می‌دهند، بنابراین لزوماً به این معنی نیست که شما دچار حاملگی خارج رحم شده‌اید؛ اما اگر فکر می‌کنید که این دردها با بارداری شما همزمان شده‌اند، موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
مشکلات گوارشی و ادراری
ممکن است هنگام ادرار یا اجابت مزاج مشکلاتی مثل درد و اسهال را تجربه کنید. برخی از تغییرات در الگوی مثانه و روده در طول بارداری طبیعی است و همچنین این علائم می‌تواند ناشی از عفونت دستگاه ادراری، یا نفخ و ناراحتی معده باشد؛ اما توصیه می‌شود با مشاهده چنین علائمی در طول بارداری موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
درد شانه
درد شانه در محل اتصال کتف و بازو می‌تواند یکی از علائم حاملگی خارج رحم باشد. معمولاً در زمان بروز این درد احتمال خونریزی و پارگی لوله فالوپ وجود دارد؛ بنابراین با احساس چنین علائمی بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
اگر به دلیل حاملگی خارج رحم لوله فالوپ پاره شود، درد و خونریزی آن‌قدر شدید است که علائم دیگری نیز ایجاد خواهد کرد. این علائم شامل موارد زیر است:
- غش کردن
- سرگیجه و ضعف
- افت شدید فشار خون (هیپوتانسیون)
- درد شانه
- فشار رکتوم یا مشکلات گوارشی
در هنگام پارگی لوله فالوپ، درد ناگهانی و تیز در زیر شکم احساس می‌شود. این اتفاق یک وضعیت اورژانسی به شمار می‌رود و فرد مبتلا باید هرچه سریع‌تر به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کند.
حاملگی خارج رحم و سقط جنین
بارداری خارج رحم برای جنین کشنده است و بارداری بدین شکل نمی‌تواند ادامه یابد. هنگامی که تخمک در خارج از رحم مستقر می‌شود، نمی‌توان آن را به داخل رحم انتقال داد و تنها راه ممکن، سقط جنین و پایان دادن به بارداری است.
علت بارداری خارج رحم چیست؟
در بیشتر موارد، شرایط و اختلالاتی که حرکت تخمک در لوله فالوپ را کند یا مسدود می‌کنند، باعث حاملگی خارج رحم می‌شوند. در شرایط زیر احتمال رخ دادن چنین اتفاقی بیشتر است:
- وجود بافت اسکار (زخم) در لوله فالوپ یا ملتهب بودن بافت‌های لگن به دلیل جراحی لگن
- آسیب دیدن لوله فالوپ به دلیل عفونت‌های مقاربتی (STI)
- مشکلات مادرزادی لوله فالوپ
- وجود توده در لوله فالوپ
چگونه بفهمیم که در معرض بارداری خارج از رحم هستیم؟
وجود چندین عامل خطر در فرد، احتمال رخ دادن عارضه بارداری خارج رحم را افزایش می‌دهد:
- سابقه قبلی حاملگی خارج رحم
- داشتن سابقه بیماری التهابی لگن (PID)؛ التهابی که می‌تواند باعث ایجاد بافت اسکار در لوله‌های فالوپ، رحم، تخمدان‌ها و دهانه رحم شود
- سابقه جراحی لوله‌های فالوپ یا سایر اندام‌های ناحیه لگن
- انجام درمان ناباروری با لقاح آزمایشگاهی (IVF)
- مبتلا بودن به اندومتریوز
- ابتلا به عفونت‌های مقاربتی (STIs)
- وجود IUD در زمان لقاح
- مصرف دخانیات
اگر در زمان وجود IUD در رحم و یا پس از عمل بستن لوله‌های فالوپ باردار شده‌اید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید زیرا حاملگی خارج رحم در این مواقع شایع‌تر است. خطر رخ دادن بارداری خارج رحم با افزایش سن بیشتر می‌شود به‌طوری‌که زنان بالای ۳۵ سال بیشتر از زنان زیر ۳۵ سال در معرض خطر هستند. خاطر نشان می‌شود حدود ۵۰ درصد از افرادی که حاملگی خارج رحم را تجربه می‌کنند، هیچ یک از فاکتورهای خطر ذکرشده را ندارند.
حاملگی خارج رحم چه عوارضی دارد؟
بارداری خارج رحم یک وضعیت اورژانسی است زیرا لوله فالوپ خاصیت انعطاف‌پذیری ندارد و با بزرگ شدن تخمک دچار پارگی می‌شود. این اتفاق می‌تواند باعث خونریزی داخلی و عفونت‌های شدید باکتریایی گردد. قبل از رخ دادن چنین مشکلی و برای جلوگیری از آسیب به لوله فالوپ و سایر اندام‌های لگنی، بارداری خارج رحمی را باید زودهنگام تشخیص داد و به‌موقع درمان کرد.
تشخیص بارداری خارج از رحم
اکثر زنانی که دچار حاملگی خارج رحم می‌شوند تا زمان ویزیت‌های بارداری نمی‌دانند که حاملگی آنان از نوع خارج رحمی است. پزشک در معاینات بالینی می‌تواند به وجود این عارضه پی ببرد. حاملگی خارج رحم معمولاً در اوایل بارداری یعنی در سه ماهه اول (تا هفته ۱۲ بارداری) تشخیص داده می‌شود. برای تشخیص دقیق‌تر و تائید حاملگی خارج رحم، پزشک چندین آزمایش را تجویز می‌کند که شامل موارد زیر است:
آزمایش ادرار: این آزمایش ممکن است در آزمایشگاه با دریافت یک نمونه ادرار و یا در مطب پزشک با استفاده از یک نوار تست انجام شود. برای انجام آزمایش ادرار، می‌توانید از خدمات هومکا استفاده کنید.
آزمایش خون: این آزمایش به منظور ارزیابی مقدار هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) انجام می‌شود. بدن فقط در دوره بارداری hCG تولید می‌کند. مقدار کم این هورمون در زمان بارداری ممکن است نشان‌دهنده حاملگی خارج رحم باشد زیرا سطح hCG زمانی که تخمک بارورشده در رحم لانه گزینی کند به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. برای انجام آزمایش بارداری در منزل می‌توانید از خدمات هومکا استفاده کنید.
سونوگرافی: در سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر داخلی از اندام‌های لگن استفاده می‌شود. با روش از سونوگرافی پزشک می‌تواند محل دقیق قرارگیری تخمک بارورشده را تشخیص دهد.
درمان حاملگی خارج رحم
بارداری خارج رحمی می‌تواند غیرمنتظره و ترسناک باشد. احتمالاً احساسات زیادی ازجمله غم و اضطراب را احساس می‌کنید. اما خوشبختانه با کمک درمان‌های حال حاضر می‌توان به‌خوبی این اختلال را درمان کرد و برای بارداری‌های بعدی آماده شد. اگر پس از درمان حاملگی خارج رحم تصمیم به بارداری مجدد دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. روش‌های زیر رویکردهای درمانی متداول برای درمان حاملگی خارج رحم هستند.
متوترکسات برای درمان حاملگی خارج رحم
در برخی موارد، پزشک ممکن است استفاده از دارویی به نام متوترکسات برای جلوگیری از رشد تخمک بارورشده و پایان بارداری را مدنظر قرار دهد. اگر لوله فالوپ قبلاً دچار پارگی و آسیب شده است، نمی‌توان از این دارو استفاده کرد. متوترکسات به صورت آمپول تزریق می‌شود و نسبت به جراحی خاصیت تهاجمی کمتری دارد.
درمان کامل با متوترکسات مستلزم چندین ویزیت و انجام منظم آزمایشات خونی و ادراری به منظور ارزیابی سطوح hCG و عدم رشد مجدد تخمک بارورشده است. در مواردی که سطح hCG با یک دوز دارو به اندازه کافی کاهش نیابد، تزریق دوم متوترکسات ضروری است. در جلسات ویزیت، مزایا و معایب استفاده از متوترکسات نسبت به جراحی توسط پزشک معالج برای بیمار بیان خواهد شد.
جراحی برای درمان بارداری خارج رحم
درصورتی‌که لوله فالوپ پاره شود یا در خطر پارگی باشد، درمان فوری یعنی جراحی برای درمان باردرای خارج رحم انجام خواهد شد. درمان حاملگی خارج رحم با روش جراحی یک روش اورژانسی و نجات‌بخش است. جراحی معمولاً به روش لاپاراسکوپی از طریق ایجاد چند برش کوچک در شکم انجام می‌شود. این جراحی با روش بیهوشی عمومی صورت می‌گیرد. جراح ممکن است کل لوله فالوپ را با تخمک داخل آن و یا تنها تخمک را از لوله خارج کند.
آیا می‌توان از بارداری خارج رحم پیشگیری کرد؟ به گفته‌ی my.clevelandclinic به طور قطعی نمی‌توان از حاملگی خارج رحم جلوگیری کرد اما می‌توان با پیروی از عادت‌های مناسب و سبک زندگی سالم، خطر ابتلا را کاهش داد. از موارد مهم در سبک زندگی سالم می‌توان به ترک سیگار، رسیدن به وزن سالم و جلوگیری از ابتلا به هرگونه عفونت مقاربتی (STIs) اشاره کرد.
آیا می‌توان پس از باردرای خارج رحم دوباره باردار شد؟
بیشتر افرادی که در گذشته بارداری خارج از رحم داشته‌اند، قادرند در آینده بارداری موفقی را تجربه کنند. البته سابقه حاملگی خارج رحم ممکن است خطر برخی عوارض بارداری را افزایش دهد بنابراین قبل از باردارشدن در مورد علت زمینه‌ای حاملگی خارج رحم خود و عوامل خطر آن که ممکن است در آینده بارداری شما را تحت تأثیر قرار دهد، با پزشک صحبت کنید.
اگر لوله فالوپ برداشته شود آیا می‌توان باز هم باردار شد؟
در بیشتر موارد، اگر یکی از لوله‌های فالوپ برداشته شود همچنان امکان فرزندآوری وجود دارد زیرا یک لوله باقی مانده امکان حرکت تخمک به سمت رحم را فراهم می‌کند. علاوه بر این، روش‌های کمک باروری جدید مانند IVF مستقل از لوله‌های فالوپ عمل می‌کنند.
پس از حاملگی خارج رحم چه مدت باید برای بارداری مجدد صبر کرد؟
پس از درمان حاملگی خارج رحم، باید در خصوص بارداری‌های آینده با پزشک مشورت شود. اگرچه باردار شدن بلافاصله پس از درمان میسر است اما بهتر است حدود سه ماه صبر کنید. این فاصله زمانی به لوله فالوپ فرصت می‌دهد تا بهبود یافته و خطر حاملگی خارج رحم را کاهش دهد.
سخن آخر از هومکا
درصورتی‌که علائمی مشابه با علائم حاملگی خارج از رحم را تجربه کردید فورا به پزشک مراجعه کنید. اگر حاملگی خارج از رحم درمان نشود ممکن است منجر به خونریزی داخلی، عفونت و در برخی موارد مرگ شود. اگر قصد انجام آزمایش hCG را دارید، برای ثبت درخواست آزمایش در منزل کلیک کنید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
