آکاربوز چیست؟ + موارد مصرف و عوارض جانبی آکاربوز
آکاربوز (acarbose) یکی از داروهایی است که برای درمان دیابت نوع دو تجویز می‌شود. با نظر به گسترش دیابت و افزایش روزافزون مصرف داروهای ضد دیابت، این مقاله به‌طور کامل به داروی آکاربوز اختصاص یافته است. برای انجام آزمایشات دیابت می‌توانید از خدمات آزمایش در منزل هومکا استفاده کنید. برای ثبت درخواست آزمایش کلیک کنید.
هدف از این مقاله این است که مرتبط‌ترین و جدیدترین اطلاعات داروی آکاربوز را در اختیار شما قرار دهیم. بااین‌حال، اطلاعات این مقاله نمی‌تواند جایگزین توصیه‌های پزشکی شود. دوز دارو و نحوه مصرف آن باید کاملاً مطابق با دستور پزشک معالج باشد.
علت تجویز آکاربوز چیست؟
آکاربوز با مهار کردن عملکرد برخی از آنزیم‌های گوارشی، تجزیه و هضم مواد غذایی و درنهایت جذب گلوکز را کاهش می‌دهد. با گذشت زمان و در صورت عدم درمان، افراد مبتلا به دیابت دچار عوارض جدی و تهدیدکننده زندگی ازجمله بیماری قلبی، سکته مغزی، مشکلات کلیوی، آسیب عصبی و مشکلات چشمی خواهند شد. مصرف داروهای تجویزشده مانند آکاربوز، اصلاح شیوه زندگی (مانند رژیم غذایی، ورزش، ترک سیگار) و بررسی منظم قند خون به مدیریت دیابت و بهبود سلامت کمک می‌کند. مصرف داروهای دیابت نظیر آکاربوز احتمال ابتلا به حمله قلبی، سکته مغزی یا سایر عوارض مرتبط با دیابت مانند نارسایی کلیه و آسیب عصبی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
عوارض آکاربوز
هیپوگلیسمی (کاهش ناگهانی قند خونی)
اگر آکاربوز همراه با انسولین یا سایر داروهای دیابت تجویزشده باشد، ممکن است هم‌افزایی آن‌ها باعث کاهش بیش‌ازحد قند خون شود. در صورت تکرار این عارضه، موضوع را به پزشک اطلاع دهید. علائم هیپوگلیسمی شامل موارد زیر است:
- لرزش و رعشه بدن
- سرگیجه یا سبکی سر
- تعریق
- عصبی بودن و تحریک‌پذیری
- تغییرات ناگهانی در رفتار و خلق‌وخو
- سردرد
- بی‌حسی و سوزن سوزن شدن اطراف دهان
- ضعف
- پوست رنگ‌پریده
- گرسنگی
اگر هیپوگلیسمی درمان نشود، ممکن است علائم جدی ایجاد کند. باید در مورد شرایط خود با اطرافیانتان صحبت کنید تا در صورت بروز علائم زیر به شما کنند:
- کاهش هوشیاری
- تشنج
نشانه‌های هیپرگلیسمی یا قند خون بالا نیز به‌صورت زیر است که موضوع را باید در اسرع وقت به پزشک اطلاع دهید:
- تشنگی شدید
- تکرر ادرار
- گرسنگی شدید
- ضعف
- تاری دید
اگر قند خون بالا درمان نشود، به یک مشکل جدی به نام کتواسیدوز دیابتی منجر می‌شود. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- خشکی دهان
- ناراحتی معده و استفراغ
- تنگی نفس
- نفسی که بوی میوه می‌دهد
- کاهش هوشیاری
آکاربوز و تداخل دارویی
احتمال تداخل قرص آکاربوز با سایر داروها، گیاهان یا مکمل‌ها وجود دارد. بعضی از داروها بر نحوه عملکرد این قرص تأثیر منفی دارند. برای جلوگیری از بروز هرگونه تداخل، پزشک تمام داروهای شما را با دقت مدیریت می‌کند. حتماً پزشک را در جریان تمام داروهای مصرفی خود ازجمله مولتی‌ویتامین‌ها، مکمل‌ها و گیاهان دارویی قرار دهید. نمونه‌هایی از داروهایی که با آکاربوز تداخل ایجاد می‌کنند در زیر فهرست شده‌اند.
داروهای دیابت
مصرف آکاربوز با برخی از داروهای دیابت می‌تواند سطح قند خون را به‌طور چشمگیری کاهش دهد و باعث هیپوگلیسمی شود. علائم هیپوگلیسمی ممکن است شامل تپش قلب، گرسنگی زیاد، تعریق، لرزش، یا احساس ضعف و سرگیجه باشد. نمونه‌هایی از این داروها عبارت‌اند از:
- گلیبورید و گلیمپراید
- انسولین
توجه: از قرص‌های گلوکز یا گلوکز مایع برای برطرف کردن افت ناگهانی قند خون استفاده شود چراکه آکاربوز مانع از جذب قند نیشکر یا همان ساکارز از روده می‌شود. به همین دلیل استفاده از نوشیدنی و یا خوراکی‌های شیرین در برطرف کردن هیپوگلیسمی بی‌تأثیر است.
داروهای تیروئید
مصرف لووتیروکسین با آکاربوز ممکن است بر سطح قند خون تأثیر بگذارد. اگر این داروها را با هم مصرف می‌کنید، پزشک دوز داروهای دیابت را بر این اساس تنظیم می‌کند.
استروژن‌ها و داروهای ضدبارداری
مصرف برخی داروهای هورمونی همراه با آکاربوز بر سطح قند خون تأثیرگذار است. نمونه‌هایی از این داروها شامل موارد زیر است:
- اتینیل استرادیول / نورژستیمات
- اتینیل استرادیول/لوونورژسترل
دیورتیک‌ها (قرص‌های مدر)
مصرف آکاربوز با داروهای خاصی که باعث تخلیه آب بدن می‌شود ممکن است منجر به بالا رفتن بیش‌ازحد قند خون شود و درنتیجه هیپرگلیسمی ایجاد شود. نمونه‌هایی از این داروها به صورت زیر است:
- هیدروکلروتیازید
- کلرتالیدون
- فوروزماید
کورتیکواستروئیدها
مصرف آکاربوز همراه با داروهای کورتونی ممکن است باعث بالا رفتن بیش‌ازحد قند خون شود و درنتیجه هیپرگلیسمی ایجاد شود. نمونه‌هایی از این داروها به قرار زیر است:
- هیدروکورتیزون
- پردنیزون
- پردنیزولون
داروهای ضد تشنج
مصرف برخی از داروهای ضد تشنج با آکاربوز بر سطح قند خون تأثیر می‌گذارد. نمونه‌هایی از این داروها شامل موارد زیر است:
- فنی‌توئین
- فسفنی‌توئین
- اسید نیکوتینیک
مصرف نیاسین با آکاربوز می‌تواند باعث افزایش بیش‌ازحد قند خون شده و درنتیجه قند خون افزایش یابد.
داروهای فشار خون
مصرف بعضی از داروهای فشار خون به نام بلوکرهای بتا همراه با آکاربوز ممکن است باعث بالا رفتن بیش‌ازحد سطح قند خون و درنتیجه منجر به هیپرگلیسمی گردد. همچنین این داروها بر مدت زمان تثبیت قند خون تأثیر منفی دارند. بتا بلوکرها همچنین می‌توانند علائم قند خون پایین مانند تپش قلب و لرزش بدن را بپوشانند. نمونه‌هایی از این داروها عبارت‌اند از:
- ایزوپرولول
- آتنولول
- پروپرانولول
داروی سل
مصرف ایزونیازید همراه با آکاربوز ممکن است باعث بالا رفتن بیش‌ازحد قند خون شود و درنتیجه هیپرگلیسمی ایجاد شود.
داروهای قلبی
مصرف دیگوکسین با آکاربوز باعث تغییر سطح دیگوکسین در بدن می‌شود. اگر این داروها را با هم مصرف کنید، احتمال تنظیم مجدد دوز دیگوکسین از سوی پزشک وجود دارد.
منع مصرف آکاربوز
آلرژی دارویی
احتمال بروز آلرژی شدید دارویی در موارد نادر با مصرف آکاربوز وجود دارد. علائم آلرژی دارویی شامل موارد زیر است:
- تورم و قرمزی پوست
- کهیر زدن
- خارش
- تب
- مشکلات تنفسی یا تنگی نفس
- تاول زدن یا لایه‌لایه شدن پوست
- تورم دهان، صورت، لب‌ها، زبان و گلو
در صورت بروز این علائم با ۱۱۵ تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کنید.
اگر تابه‌حال به آکاربوز یا هر داروی دیگری واکنش آلرژیک داشته‌اید، موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
تداخل با الکل
مصرف هرگونه مشروبات الکلی در زمان مصرف آکاربوز می‌تواند بر سطح قند خون تأثیر منفی بگذارد. الکل خطر افت قند خون ناگهانی (هیپوگلیسمی) را افزایش داده و از طرفی باعث نوسانات شدید در سطح قند خون می‌شود.
افراد مبتلا به کتواسیدوز دیابتی
درصورتی‌که مبتلا به کتواسیدوز دیابتی هستید این دارو را مصرف نکنید. کتواسیدوز دیابتی یک بیماری جدی است که می‌تواند منجر به بیهوشی و مشکلات مخاطره‌آمیز شود. علائم کتواسیدوز شامل خشکی دهان و تشنگی شدید، سطح قند خون بالا و تکرر ادرار است. اگر پس از مصرف آکاربوز دچار حالت تهوع و استفراغ شده‌اید موضوع را فوراً به پزشک اطلاع دهید.
افراد مبتلا به سیروز یا بیماری‌های کبدی
اگر مبتلا به سیروز یا بیماری کبدی هستید، مصرف آکاربوز می‌تواند خطرناک باشد و وضعیت را وخیم‌تر کند.
افراد مبتلا به بیماری‌های روده
اگر مبتلا به بیماری‌های روده‌ای مانند بیماری التهابی روده، زخم کولون، یا انسداد نسبی روده هستید، نباید آکاربوز مصرف کنید. مصرف آن می‌تواند وضعیت شما را بدتر کند.
افرادی که انسولین یا داروهای سولفونیل اوره مصرف می‌کنند
هنگامی‌که آکاربوز با این داروها مصرف می‌شود، احتمال پایین آمدن بیش‌ازحد قند خون وجود دارد. در این صورت علائم هیپوگلیسمی شامل تپش قلب، گیجی، گرسنگی، تعریق، لرزش، یا احساس ضعف و سرگیجه بروز می‌کند.
آکاربوز و بارداری
آکاربوز در دسته B داروهای بارداری قرار دارد به این معنی که مطالعات این دارو در حیوانات خطری را برای جنین نشان نداده است، اما مطالعات انسانی آن در زنان باردار انجام نشده است و ایمن بودن آن کاملاً مشخص نیست. اگر باردار هستید یا تصمیم به بارداری دارید، موضوع را به پزشک معالج اطلاع دهید. آکاربوز در بارداری فقط در صورتی تجویز می‌شود که فواید آن، خطر بالقوه دارو برای جنین را توجیه کند.
آکاربوز و شیردهی
در این مورد نیز بیشتر مطالعات جنبه حیوانی دارند و تحقیقات انسانی و کلینیکی آن بسیار محدود است. نتایج مطالعات حیوانی در موش‌ها بیانگر ورود مقادیر بسیار کم دارو به شیر است؛ اما مشخص نیست که در انسان آیا آکاربوز به شیر مادر وارد می‌شود یا خیر. ازاین‌رو، تجویز آکاربوز در دوره شیردهی به تشخیص پزشک معالج بستگی دارد.
نحوه مصرف آکاربوز
دوز، شکل دارویی و تعداد دفعات مصرف دارو به موارد زیر بستگی دارد:
- سن بیمار
- وضعیت عمومی فرد
- شدت دیابت
- نحوه واکنش بیمار به اولین دوز دارو
فرم: قرص خوراکی
انواع دوز: ۲۵ میلی‌گرم، ۵۰ میلی‌گرم و ۱۰۰ میلی‌گرم
مقدار مصرف آکاربوز برای بزرگ‌سالان (سنین ۱۸ سال و بالاتر):
- دوز اولیه: ۲۵ میلی‌گرم سه بار در روز با اولین لقمه هر وعده غذایی (صبحانه، ناهار و شام) مصرف می‌شود
- دوز ثانویه: این دوز تا ۱۰۰ میلی‌گرم و سه بار در روز با اولین لقمه هر وعده غذایی اصلی افزایش می‌یابد
ملاحظات دوز مصرفی
اگر مصرف آکاربوز را قطع کنید یا اصلاً آن را مصرف نکنید
ازآنجایی‌که مصرف آکاربوز برای درمان طولانی‌مدت تجویز می‌شود، مصرف نکردن آن طبق دستور با خطرات جدی همراه است. بالا رفتن سطح قند خون و بروز عوارض ناشی از دیابت ازجمله آسیب عصبی، بیماری قلبی، حمله قلبی، سکته مغزی و آسیب به کلیه‌ها از پیامدهای قطع مصرف خودسرانه آکاربوز است.
اگر آکاربوز را بیش‌ازحد مصرف کرده باشید
علائم مصرف بیش‌ازحد این دارو شامل موارد زیر است:
- گاز و نفخ
- اسهال
- دل‌درد
اگر فکر می‌کنید بیش‌ازحد از این دارو مصرف کرده‌اید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
اگر دوزها را فراموش می‌کنید و یا دارو را طبق برنامه مصرف نمی‌کنید
ممکن است تأثیر دارو کاهش یابد و یا به‌طور کامل خنثی شود. برای اینکه دارو به‌خوبی عمل کند، باید همواره مقدار مشخصی از آن طبق دستور پزشک مصرف گردد.
یه گقته‌ی medlineplus اگر مصرف آکاربوز را با اولین لقمه غذا فراموش کردید و به هنگام متوجه شدن همچنان در حال غذا خوردن هستید، آن را مصرف کنید. درصورتی‌که بعد از غذا خوردن دوز فراموش‌شده خود را به خاطر آوردید، نوبت فراموش‌شده را نادیده بگیرید چراکه مصرف آن تأثیری نخواهد داشت.
در زمان مصرف نوبت بعدی، فقط یک دوز مصرف کنید. هرگز سعی نکنید با مصرف دو قرص به‌طور همزمان مشکل دوز ازدست‌رفته را جبران کنید. این کار منجر به عوارض جانبی خواهد شد.
ملاحظات مهم برای آکاربوز
اگر پزشک آکاربوز را برای شما تجویز کرد، این ملاحظات را در نظر داشته باشید.
- این دارو را باید همراه غذا مصرف کنید. آکاربوز فقط زمانی عمل می‌کند که آن را با غذا مصرف کنید. همواره آن را با اولین لقمه هر وعده غذایی میل نمائید
- قرص آکاربوز را خرد و له نکنید زیرا مشکلات معده مانند نفخ، گاز یا درد معده ایجاد می‌کند
- دارو در دمای زیر ۲۵ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود
- درب ظرف دارو را بسته نگه دارید و از نگهداری آن در محیط مرطوب مانند آشپزخانه یا حمام خودداری کنید
افرادی که کمتر از ۶۰ کیلوگرم وزن دارند: این افراد در معرض خطر افزایش آنزیم‌های کبدی ناشی از مصرف آکاربوز هستند. برای این گروه، حداکثر دوز مصرفی ۵۰ میلی‌گرم، سه بار در روز با اولین لقمه هر وعده غذایی است.
برای افراد مبتلا به ضعف کلیه: اگر عملکرد کلیه کمتر از حد معینی باشد، پزشک ممکن است مصرف آکاربوز را متوقف کند و شما را به داروی جایگزین سوق دهد.
ملاحظات دارویی هنگام سفر
- همیشه این قرص را با خود همراه داشته باشید. هنگام پرواز، هرگز آکاربوز را در چمدان قرار ندهید بلکه آن را در کیف دستی خود نگه دارید
- نگران اشعه ایکس فرودگاه نباشید. این اشعه به داروهای شما آسیب نمی‌زند
- ممکن است لازم باشد برچسب دارو را به کارکنان فرودگاه نشان دهید. ازاین‌رو همیشه ظرف اصلی دارو را با خود حمل کنید
- آکاربوز را در داخل داشبورد یا بر روی داشبورد ماشین قرار ندهید. گرما یا سرمای خیلی زیاد تأثیر منفی بر عملکرد دارو دارد
آزمایشات بعد از مصرف دوره‌ای آکاربوز
آزمایشات سطح قند خون: پزشک به طور مرتب سطح قند خون را بررسی می‌کند تا مطمئن شود آکاربوز برای کنترل قند شما موثر است. این کار ممکن است با تجویز آزمایش خون به صورت دوره‌ای و یا با کمک دستگاه قند خون خانگی انجام شود.
آزمایش کبد: قبل از مصرف آکاربوز و همچنین در طول درمان، عملکرد کبد با تجویز آزمایش خون بررسی می‌شود. آزمایش اولیه عملکرد کبد با آزمایش‌های بعدی مقایسه می‌شوند تا تغییرات احتمالی کبد در طول زمان تحت کنترل باشد. اگر عملکرد کبد در طول درمان بدتر شود، آکاربوز ممکن است برای شما مناسب نباشد.
با استفاده از خدمات هومکا می‌توانید این آزمایشات را بدون مراجعه به آزمایشگاه، در منزل انجام دهید. برای ثبت درخواست آزمایش در منزل کلیک کنید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
