آزمایش کتون ادرار

گاهی ممکن است به دلایل مختلفی سمت و سوی سوخت و ساز در بدن تغییر کند و گلوکز که به طور طبیعی به عنوان سوخت اصلی سلول ها محسوب می شود از دور خارج شده و جای آن را چربی ها بگیرند. در چنین شرایطی یک ماده اسیدی به نام کتون که حاصل تجزیه چربی ها است در خون ظاهر میشود. برای تشخیص چنین وضعیتی پزشکان آزمایش کتون ادرار را برای اندازه گیری مقدار کتون ادرار تجویز می کنند. در این مقاله از هومکا پاسخ سوالات متداول در زمینه تست کتون ادرار با استناد به مقالات معتبر پزشکی در اختیار همراهان گرامی قرار گرفته است.

کتون (Ketone) چیست؟

احتمالا سوالی در ذهن شما شکل گرفته است که وجود کتون در ادرار نشانه چیست؟ پیش از اینکه به این سوال بپردازیم بهتر است با کتون‌ها بیشتر آشنا شویم. کتون‌ها ترکیبات شیمیایی هستند که در فرآیند تجزیه چربی‌ها در کبد ایجاد می‌شوند. بدن از کتون‌ها به عنوان سوخت در شرایط سخت یعنی در زمان روزه، گرسنگی طولانی مدت و ورزش‌های استقامتی مثل ماراتن استفاده می‌کند. نبودن و یا اندک بودن کتون در خون مشکل خاصی نیست، اما زیاد بودن آن بیانگر پیدایش مشکل در یکی از ارگان‌های بدن است. اگر علائم بالا بودن کتون در شما دیده شود پزشک آزمایش اندازه‌گیری کتون را تجویز خواهد کرد.

آزمایش کتون ادرار چیست؟

در تست keton ادرار میزان کتون در ادرار اندازه‌گیری می‌شود. به طور نرمال سلول‌های بدن از گلوکز به عنوان سوخت استفاده می‌کنند اما اگر گلوکز در دسترس نباشد و یا بدن به دلایلی قادر نباشد که از کربوهیدرات‌ها استفاده کند به ناچار به سمت تجزیه و استفاده از چربی‌ها روی می‌آورد‌. یکی از ترکیبات جانبی که از شکستن چربی‌ها حاصل می‌شود، کتون‌ها هستند که اگر مقدار آن‌ها در خون زیاد شود ممکن است منجر به عوارض جدی از جمله کتواسیدوز خونی (Blood ketoacidosis) شوند. یکی از راه‌های تشخیص میزان کتون در بدن انجام آزمایش کتون ادرار است.

چه زمانی آزمایش کتون ادرار تجویز می‌شود؟

آزمایش کتون غالبا برای افرادی تجویز می‌شود که مبتلا به دیابت نوع یک هستند و علائم زیر را بروز داده‌اند:

* قند خون بالاتر از ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است

* دچار حالت تهوع و استفراغ هستند

* دردهای شکمی آزار دهنده بروز کرده است

علاوه‌بر موارد بالا آزمایش کتون ادرار ممکن است در شرایط زیر نیز تجویز گردد:

* فرد به بیماری‌هایی نظیر پنومونی، حمله قلبی و یا سکته مغزی دچار شده است

* حالت تهوع و استفراغی که ادامه‌دار است

* بارداری

شرایط انجام آزمایش Ketone

در بعضی موارد لازم است که پیش از آزمایش نکات غذایی را رعایت کرده و برای مدتی از رژیم غذایی خاص پیروی کنید. بعلاوه، پزشک از شما خواهد خواست که مصرف بعضی از داروها که ممکن است بر نتیجه آزمایش تاثیر داشته باشند را متوقف کنید.

نوار کتون ادرار چیست؟

یکی از راه‌های ساده و سریع برای انجام تست ketone انجام تست با کیت‌های مخصوص نواری در خانه است. این نوارهای خانگی در ابتدا برای افراد مبتلا به کتواسیدوز دیابتی طراحی شده بودند اما با گذشت زمان کاربرد بیشتری پیدا کردند. کیت‌های تست کتونی را می‌توان بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه کرد. هر کیت حاوی چندین نوار کتون است و هر نوار را می‌توان برای یک آزمایش کتون ادرار استفاده کرد. به خاطر داشته باشید که در عرض سه تا شش ماه پس از باز شدن کیت تاریخ انقضای نوارها به پایان می‌رسد.

تفسیر آزمایش کتون ادرار

در جواب آزمایش کتون، نتیجه منفی به معنای میزان نرمال کتون در ادرار است اما مثبت شدن کتون ادرار طبیعی نیست و میزان کتون ادرار در یکی از دسته‌های کم، متوسط و یا زیاد جای می‌گیرد که محدوده آن به ترتیب زیر است:

* کم: در تفسیر ketone در ادرار، عدد کمتر از ۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است

* متوسط: مقدار کتون در ادار ۳۰ تا ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است

* زیاد: مقدار کتون در ادار بیش از ۸۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است

زمانی که مقادیر کافی کربوهیدرات در رژیم غذایی موجود نباشد و یا بدن قادر به استفاده از گلوکز نباشد، مقدار کتون ادرار بالا می‌رود. یکی از عوارض جدی بالا بودن کتون‌ها در خون به‌ویژه در افراد دیابتی، بروز پدیده کتواسیدوز دیابتی است که در آن بدن قادر نیست از کربوهیدرات‌های موجود در خون به عنوان سوخت استفاده کند.

در بعضی موارد نیز جواب به صورت Ketone trace در آزمایش ادرار گزارش می‌شود به این معنی که کتون‌ها در حال تجمع در بدن هستند و باید با مصرف مایعات بیشتر، اصلاح رژیم غذایی و سایر نکات مراقبتی از ادامه چنین روند جلوگیری کرد.

علائم کتون بالا در ادرار

یکی از اولین علائم بالا رفتن کتوز در بدن بوی بد دهان است. در واقع این نشانه در رژیم‌هایی غذایی مانند رژیم کتوژنیک (Ketogenic diet )و رژیم اتکینز (Atkins diet) که مصرف کربوهدرات در آن‌ها بسیار محدود است و ممکن است به اسیدوز منتهی شود، گزارش شده است. سایر علائم کتون در ادرار به قرار زیر است:

* خستگی مفرط و ضعف

* کاهش وزن غیر منتظره

* گرفتگی و درد عضلانی

* تکرر ادرار

* نفس تنگی

* تشنگی زیاد

* حالت تهوع و استفراغ

* دردهای شکمی

در موارد شدید و درمان نشده عوارض زیر محتمل است:

* نارسایی کلیه

* کما

* مشکلات قلبی

* ادم مغزی

در صورت بروز هر یک از علائم ذکر شده به‌ویژه در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید بلافاصله به مراکز درمانی مراجعه نمود.

وبسایت medlineplus در ارتباط با آزمایش کتون ادرار اینگونه بیان می‌کند:

در صورت ابتلا به دیابت یا عواملی که خطر ابتلا به سطوح بالای کتون را افزایش می‌دهد، پزشک ممکن است آزمایش کتون در ادرار را تجویز کند. همچنین در صورت داشتن علائم کتواسیدوز، از جمله موارد زیر کتون در ادرار افزایش پیدا می‌کند.

•     حالت تهوع یا استفراغ
•     درد در شکم (شکم)
•     گیجی
•     مشکل در تنفس
•     احساس خستگی یا خواب آلودگی بسیار

کتون در ادرار کودکان نشانه چیست؟

زمانی که بدن مجبور است به جای سوزاندن قند از چربی‌ها به عنوان سوخت استفاده کند به تدریج کتون‌ها در ادرار ظاهر می‌شوند. اگر این وضعیت تداوم یابد و کربوهیدرات به چرخه سوخت و ساز برنگردد عارضه‌ای به نام کتواسیدوز رخ می‌دهد و ممکن است خطرناک باشد. هرگاه آزمایش کتون‌ فرزند شما مثبت شد، به مراقبت‌های بیشتری از نظر دیابتی نیاز دارد. در زمان مثبت شدن آزمایش، کودک بهتر است استراحت بیشتری داشته باشد و از ورزش اجتناب کند. همچنین جهت پاکسازی کتون‌ها و جلوگیری از کتواسیدوز دیابتی (DKA) به تنظیم دوز انسولین، مصرف بیشتر مایعات و خوردن کربوهیدرات‌ها نیاز خواهد داشت. وجود کتون در ادرار چه در افراد بالغ و چه در کودکان می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

* عدم دریافت کافی انسولین

* گرسنگی طولانی

* رژیم غذایی با پروتئین بالا و کم کربوهیدرات

* استفراغ مکرر

* ابتلا به بیماری‌های حاد یا شدید مثل سپسیس (sepsis)

* پرکاری تیروئید

کنترل و درمان کتون بالا در ادرار چگونه انجام می‌شود؟

برای درمان کتون در ادرار چندین راهکار درمانی از جمله انسولین درمانی، مصرف مایعات و تنظیم الکترولیت‌ها در دسترس است که بسته به شرایط و نیاز بیمار از آن‌ها استفاده می‌شود. برای افراد مبتلا به دیابت نوع یک جهت جلوگیری از تجمع کتون در بدن نکات زیر اهمیت دارد:

* کنترل دقیق سطح قند خون و انسولین تزریقی به صورت روزانه

* تنظیم برنامه غذایی به منظور دریافت مقادیر کافی گلوکز

* هیدراته شدن بدن به منظور دفع کتون‌ها

* ورزش روزانه به طوری‌که در هفته حداقل از ۱۵۰ دقیقه ورزش برخوردار شوید

* انجام چکاپ‌ کامل و دوره‌ای کتون ادراری به منظور پایش شرایط

آزمایش کتون در بارداری

یکی از مهمترین دلایل وجود کتون در ادرار بارداری، بیماری دیابت بارداری است. تغییرات هورمونی در طی بارداری توانایی سلول‌ها در استفاده از انسولین را تحت تاثیر قرار می‌دهند. انسولین هورمونی است که امکان ورود گلوکز به سلول‌ها را میسر می‌کند و زمانی که انسولین در بدن بی‌تاثیر شود به‌تدریج گلوکز از دور خارج شده و چربی‌ها به عنوان سوخت جایگزین می‌شوند. وجود کتون در ادرار زن باردار یکی از نشانه‌های اختلال در قند خون است که ممکن است ناشی از کم مصرف کردن کربوهیدرات و یا به دلیل دیابت بارداری باشد. در صورت درمان نشدن کتون در ادرار، خون اسیدی شده و عوارض متعدد آن یکی پس از دیگری ظاهر خواهد شد.

آیا بررسی کتون ادرار در دیابت بارداری ضروری است؟

کتو اسیدوز دیابتی DKA یکی از عوارضی نادر و مخاطره‌آمیز بارداری است که غالبا در زنان مبتلا به دیابت رخ می‌دهد. زنانی که پیش از بارداری مبتلا به دیابت نوع ۱ بوده‌اند باید در طول بارداری به طور منظم انسولین را دریافت کنند تا از بالا رفتن قند خون و اسیدی شدن بدن جلوگیری شود. کافی نبودن انسولین در چنین شرایطی منجر به کتواسیدوز می‌شود که باید به صورت فوری و اورژانسی درمان گردد.

کتواسیدوز در حدود ۰.۵ تا ۳ درصد از بارداری‌های دیابتی رخ می‌دهد. عوامل مختلفی در بروز کتواسیدوز بارداری تاثیر دارند که شامل استفراغ مکرر، کمبود کالری غذایی، عفونت‌های مزمن و عدم توجه به کنترل قند خون است. افزایش کتون در دوره بارداری ناشی از استفاده بدن از چربی‌ها به عنوان سوخت اصلی است و این حالت زمانی رخ می‌دهد که فرد قادر نیست از گلوکز موجود در خون استفاده کند. وقتی چنین شرایطی در بدن حاکم شود چربی‌ها به جای کربوهیدرات‌ها به عنوان منابع انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای تشخیص چنین مشکلی پزشکان آزمایش کتون ادرار را تجویز می‌کنند. مثبت شدن کتون ادرار به این معنی است که یا کالری غذایی به مقدار کافی دریافت نشده است و یا اینکه دچار دیابت بارداری شده‌اید.

بیماری‌های مرتبط با افزایش یا کاهش کتون در ادرار

عوامل و بیماری‌هایی که در بالا رفتن کتون بدن نقش دارند شامل موارد زیر است:

* دیابت کنترل نشده

* کتواسیدوز دیابتی

* گرسنگی و فقر غذایی طولانی مدت

* بی‌اشتهایی عصبی

* اعتیاد به الکل

* پیروی غیر اصولی و خودسرانه از رژیم‌های غذایی کتوژنیک

کم بودن کتون در ادرار نشانه این است که بدن در حال حاضر از چربی‌ها به عنوان سوخت استفاده نمی‌کند و این موضوع کاملا طبیعی بوده و نشانه بیماری نیست. با وجود این، در افراد مبتلا به دیابت کم بودن بیش از حد کتون در ادرار و بالا بودن قند خون نشانه این است که باید دوز دریافتی انسولین بازنگری شود.

کتواسیدوز دیابتی چیست؟

کتو اسیدوز دیابتی (DKA) یکی از عوارض جدی دیابت کنترل نشده است و می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. این پدیده بیشتر در مبتلایان به دیابت نوع یک شایع است اما احتمال بروز آن در افراد مبتلا به دیابت نوع دو نیز وجود دارد. زمانی که بدن انسولین کافی برای استفاده از گلوکز را نداشته باشد زمینه برای ایجاد کتواسیدوز دیابتی فراهم می‌شود. در چنین شرایطی کبد چربی‌ها را به عنوان سوخت جایگزین برای تامین انرژی بدن تجزیه می‌کند و در این پروسه ترکیبات اسیدی به نام کتون تولید می‌شوند. زمانی که حجم بالایی از کتون در مدت زمان کوتاه در خون تجمع یابد به آن کتواسیدوز دیابتی گفته می‌شود.

علائم کتواسیدوز دیابتی

علائم اولیه کتواسیدوز دیابتی به قرار زیر است:

* تشنگی زیاد

* تکرر ادرار

اگر کتواسیدوز در مراحل اولیه درمان نشود علائم بعدی به‌صورت زیر خواهد بود:

* تنفس سریع و عمیق

* خشکی دهان و پوست

* برافروختگی صورت

* بوی بد دهان

* سردرد

* خستگی مفرط

* حالت تهوع و استفراغ

* درد شکمی

تست‌های مرتبط با آزمایش کتون ادرار

در صورت وجود مقادیر بالای کتون در ادرار، ممکن است آزمایش ketone خون نیز برای شما تجویز گردد. اگر پزشک به دیابت مشکوک شود به احتمال زیاد آزمایش‌های دیگری را به منظور بررسی فاکتورهای زیر تجویز خواهد کرد:

* ارزیابی قند خون

* سنجش پروتئین‌های ادراری

* بررسی سطح اسید ادرار

* بررسی سطح کتون‌های خونی

داروهای تاثیرگذار در تغییر کتون ادرار

داروهای حاوی گروه‌های سولفیدریل مانند کاپتوپریل (داروی ضد فشار خون) و پنی‌سیلامین(یک آنتی‌بیوتیک) می‌توانند باعث ایجاد نتایج کتون مثبت در ادرار شوند. همچنین نگهداری طولانی مدت نمونه ادرار در دمای اتاق می‌تواند منجر به بروز جواب منفی کاذب در آزمایش ketone شود. نمونه‌های ادرار نباید بیش از دو ساعت در دمای اتاق نگهداری شوند.

آزمایش کتون ادرار در منزل با هومکا!

بهتر است بدانید که برای انجام آزمایش کتون ادرار یا خدمات آزمایشگاهی، نیازی نیست تا حتما به آزمایشگاه بروید. مجموعه هومکا با همکاری مجهزترین و مدرن‌ترین آزمایشگاه‌ها در استان تهران و شهرهای کرج، شیراز، اصفهان، اهواز، رشت و تبریز ، همواره بهترین خدمات آزمایش در منزل را زیر نظر بیمه پایه و تکمیلی به شما ارائه می‌دهد.

اگر قصد انجام آزمایش با استفاده از خدمات آزمایشگاه آنلاین یا تفسیر آزمایش ادرار  و خون را دارید، می‌توانید با شماره ۰۲۱۶۷۳۷۱ تماس بگیرید یا با کلیک بر روی بنر زیر، درخواست آزمایش خود را ثبت کنید. در اینصورت همکاران ما با شما تماس خواهند گرفت و هماهنگی‌های لازم جهت انجام آزمایش صورت می‌گیرد. علاوه بر این، جواب آزمایش شما در اسرع وقت به دستتان خواهد رسید.