آزمایش CMP

یکی از آزمایش‌های پرکاربرد که با اهداف تشخیصی، پایش و مراقبت و چکاپ تجویز می‌شود آزمایش خون CMP یا پنل متابولیک جامع است که مشتمل بر ۱۴ آزمایش مختلف بوده و تنها با دریافت یک نمونه خون از فرد قابل انجام است. در این مقاله از هومکا سعی شده است اطلاعات کاملی در خصوص ابعاد مختلف آزمایش CMP بیان گردد تا پاسخی برای سوالات مهم شما فراهم شود.

آشنایی با انواع آزمایش CMP

در آزمایش پنل متابولیک جامع یا آزمایش CMP، ۱۴ ماده مختلف در خون اندازه‌گیری می‌شود. اطلاعات حاصل از این آزمایش تصویر کلی و روشنی از وضعیت تعادل شیمیایی و متابولیسم بدن ارائه می‌دهد. منظور از متابولیسم همان سوخت‌وساز بدن است که توسط آن، مواد غذایی به انرژی تبدیل می‌شوند. در آزمایش CMP موارد زیر بررسی می‌شوند:

• ارزیابی میزان گلوکز خون (آزمایش قند خون)؛ گلوکز یا قند خون منبع اصلی انرژی بدن محسوب می‌شود
• سنجش مقدار کلسیم خون (آزمایش ca)؛ کلسیم یکی از مهم‌ترین مواد معدنی بدن است که برای عملکرد صحیح اعصاب، ماهیچه‌ها و قلب ضروری است
• بررسی سطوح سدیم، پتاسیم، دی اکسیدکربن و کلرید که از الکترولیت‌ها و مواد معدنی مهم هستند و به کنترل مایعات و تعادل اسیدها و بازها در بدن کمک می‌کنند
• اندازه‌گیری آلبومین خون، پروتئینی که در کبد ساخته می‌شود
• اندازه‌گیری پروتئین توتال که میزان پروتئین کل خون را نشان می‌دهد
• بررسی سطوح آنزیم‌های ALP (آلکالین فسفاتاز)، ALT (آلانین ترانس آمیناز) و AST (آسپارتات آمینوترانسفراز) که هر سه در کبد ساخته می‌شوند
• ارزیابی بیلی‌روبین خون؛ بیلی‌روبین یک ماده زائد و دفعی است که در کبد ساخته می‌شود (بیلی روبین چیست؟)
• ارزیابی سطوح نیتروژن اوره خون با آزمایش BUN و کراتینین که مواد زائد به حساب می‌آیند و توسط کلیه‌ها از بدن دفع می‌شوند

سطوح غیرطبیعی هر یک از ترکیبات بالا می‌تواند نشانه‌ای از بروز مشکل در عملکرد بدن باشد.

چرا آزمایش CMP تجویز می‌شود؟

بسته به شرایط فرد، تست CMP ممکن است به یکی از دلایل زیر تجویز شود.

برای اهداف تشخیصی

در صورت بروز علائم به‌خصوص علائم مرتبط با بیماری‌های کبد و کلیه این آزمایش تجویز می‌شود. جواب این آزمایش می‌تواند کمک بزرگی در تشخیص انواع بیماری‌ها و اختلالات باشد.

برای اهداف غربالگری

در بعضی موارد می‌توان با انجام غربالگری از پیدایش بیماری و بروز علائم پیشگیری کرد. آزمایش CMP می‌تواند بخشی از یک چکاپ روتین سالانه و دوره‌ای جهت ارزیابی سلامت عمومی فرد و پی بردن زودهنگام به هر نوع بیماری و مشکلات زمینه‌ای باشد.

برای اهداف پایش و مراقبت

 گاهی پس از اتمام دوره درمان و یا در حین دوره، لازم است که شرایط بیمار به‌صورت منظم و در فواصل زمانی مشخص ارزیابی گردد. همچنین بعضی اوقات باید اثرگذاری داروهای تجویزشده و یا اثرات جانبی آن‌ها بررسی شود. برای دستیابی به چنین اهدافی آزمایش CMP یکی از گزینه‌های مهم و کلیدی به شمار می‌رود.

علاوه بر موارد ذکرشده، آزمایش پنل متابولیک جامع یا CMP برای بررسی عملکردهای زیر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• بررسی سلامت کبد و کلیه
• ارزیابی سطح قند خون
• اندازه‌گیری سطح پروتئین خون
• سنجش تعادل اسید و باز
• بررسی تعادل مایعات و الکترولیت‌ها
• ارزیابی متابولیسم بدن

نیازی نیست برای انجام آزمایش از منزل خارج شوید و به آزمایشگاه بروید. برای انجام آزمایش در منزل کلیک کنید!

بهترین زمان برای انجام آزمایش CMP

آزمایش CMP یکی از راه‌های مهم برای ارزیابی سلامت کبد و کلیه‌ها است و علاوه بر این با بررسی وضعیت قند و پروتئین خون به تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای کمک می‌کند. با توجه به اطلاعات جامع و کاملی که در این آزمایش به دست می‌آید پزشکان معمولاً از CMP عنوان بخشی از چکاپ سالانه و نیز به‌عنوان ابزاری جهت تشخیص برخی بیماری‌ها استفاده می‌کنند. در زمان معاینه اگر عوامل خطر بیماری‌ها در شما روئیت شود، آزمایش پنل متابولیک جامع تجویز خواهد شد. برای مثال، در شرایط زیر احتمال تجویز آزمایش CMP وجود دارد:

• دیابت نوع ۲
• بیماری کلیوی
• بیماری کبد
• فشار خون

همچنین از طریق این آزمایش می‌توان اثربخشی درمان و تأثیرگذاری داروها را نیز بررسی کرد؛ بنابراین بهترین زمان انجام آزمایش CMP بستگی به تشخیص پزشک و شرایط عمومی فرد دارد.

شرایط انجام آزمایش متابولیک جامع

به‌احتمال‌زیاد از شما خواسته می‌شود که ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش CMP از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید و ناشتا باشید. یکی از نکات مهم قبل از انجام آزمایش CMP این است که در صورت مصرف دارو (شیمیایی یا گیاهی) یا مکمل موضوع را به اطلاع پزشک معالج برسانید چراکه بعضی از داروها بر نتایج آزمایش تأثیر می‌گذارند.

تفسیر آزمایش CMP

همان‌طور که پیش‌ازاین گفته شد در آزمایش CMP ترکیبات مختلفی شامل ۱۴ فاکتور مهم خونی ارزیابی می‌شوند. در جواب آزمایش محدوده نرمال هر یک از این ۱۴ مورد درج‌شده است. برای فاکتورهای خونی تست‌شده محدوده نرمال به‌قرار است:

• آلانین آمینوترانسفراز (ALT) ۴ تا ۳۶ U/L
• آلبومین ۳٫۴ تا ۵٫۴ گرم در دسی‌لیتر
• آلکالین فسفاتاز (ALP) ۲۰ تا ۱۳۰ U/L
• آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) ۸ تا ۳۳ U/L
• بی‌کربنات ۲۳ تا ۲۹ mEq/L
• بیلی‌روبین ۰٫۱ تا ۱٫۲ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• نیتروژن اوره خون (BUN) ۶ تا ۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• کلسیم ۸٫۵ تا ۱۰٫۲ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• کلرید ۹۶ تا ۱۰۶mEq/L
• کراتینین ۰٫۶ تا ۱٫۳ mg/dL
• گلوکز ۷۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• پتاسیم ۳٫۷ تا ۵٫۲ mEq/L
• سدیم ۱۳۵ تا ۱۴۵ mEq/L
• پروتئین کل ۶ تا ۸٫۳ گرم در دسی‌لیتر

بالا بودن و یا پایین بودن جواب هر یک از فاکتورهای تست‌شده نسبت به محدوده نرمال می‌تواند بیانگر وجود یک مشکل در بدن باشد. پس از دریافت جواب آزمایش، پزشک با مشاهده نتایج، هرگونه موارد غیرعادی را بررسی کرده و در صورت نیاز آزمایش‌های تکمیلی جهت تشخیص قطعی بیماری تجویز خواهد کرد. چه عواملی درنتیجه تست CMP تأثیرگذار است؟ وب‌سایت my.clevelandclinic این‌گونه به این سوال پاسخ می‌دهد:

اگر یکی از نتایج CMP غیرطبیعی باشد لزوماً به معنی ابتلای شما به بیماری نیست چراکه عوامل متعددی مانند رژیم غذایی، برخی داروها و شرایط جسمانی ممکن است نتیجه تست CMP را تحت تأثیر قرار دهند.‌ پزشک با بررسی سابقه درمانی، داروهای فعلی و همچنین جواب آزمایش شما با نگاهی جامع‌تر نتایج را تفسیر می‌کند.

تفسیر جواب آزمایش‌های الکترولیت

در آزمایش CMP چهار الکترولیت اندازه‌گیری می‌شوند. الکترولیت‌ها مواد معدنی هستند که حامل بار الکتریکی بوده و نقش قابل‌توجهی در عملکرد اعصاب و ماهیچه‌ها، تعادل اسید-باز (تعادل pH) خون و تعادل آب بدن ایفا می‌کنند. الکترولیت‌های مورد نظر شامل موارد زیر است.

سدیم: بیشتر سدیم خون از رژیم غذایی به دست می‌آید و کلیه‌ها در تنظیم سطح سدیم نقش موثری دارند. بازه نرمال سدیم در آزمایش CMP ۱۳۵ تا ۱۴۵ mEq/L است و اگر نتیجه آزمایش خارج از محدوده نرمال باشد به معنی اختلال در سطح سدیم خون است.

پتاسیم: پتاسیم نیز همانند سدیم از رژیم غذایی به دست می‌آید و در تمام بافت‌های بدن یافت می‌شود. بازه نرمال پتاسیم در آزمایش CMP حدود ۳٫۷ تا ۵٫۲ mEq/L است و اگر نتیجه آزمایش خارج از محدوده نرمال باشد به معنی بروز مشکل در سطح پتاسیم بدن است.

بی‌کربنات: بی‌کربنات میزان دی‌اکسیدکربن (CO۲) خون را نشان می‌دهد. بازه نرمال بی‌کربنات در آزمایش CMP ۲۳ تا ۲۹ mEq/L است و درصورتی‌که جواب آزمایش خارج از محدوده نرمال باشد به معنی عدم تعادل در سطح بی‌کربنات خون است.

کلرید: کلرید نیز به‌عنوان یک ماده معدنی مهم در بدن همراه با سدیم، پتاسیم و بی‌کربنات برای کنترل بسیاری از فرآیندهای بدن ضروری است. بازه نرمال کلرید در آزمایش CMP حدود ۹۶ تا ۱۰۶mEq/L است و اگر نتیجه آزمایش خارج از محدوده نرمال باشد به معنی اختلال در سطح کلرید بدن است.

تفسیر آزمایش‌های کلیه

در آزمایش CMP چندین فاکتور مرتبط با عملکرد کلیه‌ها ارزیابی می‌شوند که شامل موارد زیر است:

BUN (نیتروژن اوره خون): این قسمت از تست CMP میزان نیتروژن اوره خون را اندازه‌گیری می‌کند. نیتروژن اوره یک ماده زائد است که کلیه‌ها مسئول حذف آن از بدن هستند. درصورتی‌که مقدار BUN خارج از محدوده نرمال باشد به معنی رخ دادن مشکل در عملکرد کلیه‌ها است. سطح نرمال نیتروژن اوره خون (BUN) ۶ تا ۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

کراتینین: کراتینین یک محصول فرعی در فرایندهای عضلانی است. این ترکیب یک ماده زائد بوده که توسط کلیه‌ها از بدن دفع می‌شود. در صورت مغایر بودن میزان کراتینین نسبت به محدوده نرمال، بروز مشکل در عملکرد کلیه‌ها محتمل است. سطح نرمال کراتینین در آزمایش CMP در بازه ۰٫۶ تا ۱٫۳ mg/dL قرار دارد.

بررسی جواب آزمایش‌های گلوکز

گلوکزاین نوعی قند است که به عنوان منبع اصلی انرژی بدن ازجمله مغز به شمار می‌رود. بالا رفتن گلوکز یا به عبارتی قند خون نشانه ابتلا به دیابت است. محدوده نرمال گلوکز ۷۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است و اگر در جواب آزمایش CMP نتیجه بالاتر از این مقدار باشد به معنی پیش دیابت و یا ابتلا به دیابت است.

بررسی جواب آزمایش‌های پروتئین

در آزمایش CMP دو فاکتور مهم در ارتباط با سطح پروتئین‌های خون اندازه‌گیری می‌شوند که شامل پروتئین آلبومین و پروتئین کل خون است.

• پروتئین کل: در این تست کل پروتئین‌های خون شامل کل آلبومین‌ها و گلوبولین‌ها سنجیده می‌شوند
• آلبومین: پروتئینی است که در کبد ساخته می‌شود. آلبومین وظایف مهمی مثل حمل بعضی از هورمون‌ها و نیز جلوگیری از نشت مایع از رگ‌های خونی به درون بافت‌ها را بر عهده دارد

مقدار نرمال پروتئین کل ۶ تا ۸٫۳ گرم در دسی‌لیتر است و بالاتر بودن از این مقدار حاکی از وجود عفونت و یا التهاب در بدن است. در مواردی نیز افزایش پروتئین خون ناشی از دهیدراسیون یا کم‌آبی شدید بدن است. علاوه بر این، افرادی که به بیماری‌هایی مثل مولتیپل میلوما و یا بعضی دیگر از انواع سرطان مبتلا هستند ممکن است سطح پروتئین خونی آنان فراتر از سطح نرمال باشد.

تفسیر آزمایش‌های کبد

یکی از کاربردهای مهم آزمایش CMP بررسی عملکرد کبد است به‌طوری‌که سه آنزیم مهم به‌منظور ارزیابی سلامت کبد اندازه‌گیری می‌شوند. آنزیم‌ها پروتئین‌هایی هستند که به‌عنوان کاتالیزور عمل کرده و فرآیندهای مختلف بدن را تسریع می‌کنند. آنزیم‌های زیر جهت ارزیابی عملکرد کبد در آزمایش CMP سنجیده می‌شوند:

• آلکالین فسفاتاز (ALP)
• آلانین ترانس آمیناز (ALT)
• آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)

بیشتر بودن نتایج آنزیم‌های ذکرشده در آزمایش CMP ممکن است ناشی از التهاب کبد یا آسیب‌دیدگی سلول‌های آن باشد. اگر قبلا آزمایش پنل جامع متابولیک را انجام داده‌اید و قصد دارید آزمایش خود را تفسیر کنید، برای تفسیر آزمایش خود کلیک کنید!

آیا آزمایش‌های CMP تنها به‌صورت پنل جامع تجویز می‌شوند؟

همان‌گونه که پیش‌ازاین و در بخش‌های قبلی مقاله اشاره شد، در آزمایش CMP چهارده فاکتور مختلف خونی اندازه‌گیری می‌شوند تا تصویر کلی و جامع‌تری از سلامتی فرد حاصل گردد. البته به یاد داشته باشید که هر کدام از تست‌های پنل همچون تست گلوکز خون، تست آنزیم‌های کبدی و یا بیلی‌روبین را می‌توان جداگانه انجام داد و لزوما وابسته به تجویز آزمایش CMP نیستند. برای مثال در چکاپ‌های سالانه پزشک تشخیص می‌دهد که تنها چند مورد از آزمایش‌های موجود در پنل CMP برای ارزیابی سلامتی فرد کفایت می‌کند و یا خود فرد تمایل دارد که تعدادی از آزمایش‌های موجود در پنل را برای اطمینان از سلامتی خود انجام دهد.

تست‌های مرتبط با پنل آزمایش متابولیک جامع

یکی از آزمایش‌های مرتبط با پنل متابولیک جامع (CMP) آزمایش پنل متابولیک پایه (BMP) آزمایشی است برخلاف CMP تنها هشت فاکتور مختلف خونی شامل گلوکز، کلسیم، BUN (نیتروژن اوره خون)، کراتینین، سدیم، پتاسیم، دی‌اکسید کربن و کلرید را اندازه‌گیری می‌کند. آزمایش BMP اطلاعات مهمی در مورد تعادل شیمیایی و متابولیسم بدن ارائه می‌دهد.

آزمایش پنل متابولیک جامع با هومکا

آزمایش CMP یا آزمایش جامع متابولیک یکی از آزمایشاتی است که به تشخیص دیابت، بیماری فشار خون و بیماری‌های کبدی و کلیوی کمک می‌کند. برای انجام این آزمایش باید ناشتا بود. اگر قصد انجام آزمایش پنل متابولیک را دارید می‌توانید با استفاده از خدمات آزمایش در منزل هومکا، این آزمایش را در خانه انجام دهید. برای ثبت درخواست آزمایش CMP و یا تفسیر آزمایش خون متابولیک با شماره ۱۶۷۳۷۱-۲۱ تماس بگیرید و یا بر روی تصویر زیر کلیک کنید. پس از ثبت درخواست، نیروی متخصص هومکا در زمان تعیین‌شده به منزل شما مراجعه کرده و نمونه‌گیری را انجام می‌دهد. بعد از آماده شدن جواب تست، نتیجه آزمایش در پنل شما قرار می‌گیرد. استفاده از خدمات هومکا  در استان تهران و البرز و شهرهای شیراز، اصفهان، اهواز، رشت، تبریز  و قم تحت پوشش همه بیمه‌های پایه و تکمیلی امکان‌پذیر است.