تست آلرژی
زمانی که آلرژی فصلی یا پوستی خفیف باشد می‌توان با انجام اقدامات ساده‌ای علائم حساسیت را کنترل کرد اما برخی افراد دچار آلرژی‌های شدیدتری هستند به‌طوری‌که کیفیت زندگی آنان به شدت تحت تأثیر بیماری قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی لازم است با انجام تست آلرژی، مواد محرک عامل آلرژی شناسایی شوند تا راهکارهای درمانی برای بهبود علائم پیش‌بینی گردد. در این مقاله انواع تست‌های تشخیص آلرژی با جزئیات مفید و کاربردی برای مخاطبان گرامی بیان شده است.
تست آلرژی چیست؟
تست‌های آلرژی در واقع ابزارهایی هستند که پزشکان از طریق آن‌ها عوامل بروز حساسیت در افراد را شناسایی می‌کنند. در این آزمایش‌ها مشخص می‌شود که سیستم ایمنی نسبت به چه موادی بیش‌ازحد واکنش نشان می‌دهد. افراد ممکن است به ترکیباتی در محیط مانند کپک، گرده و شوره حیوانات خانگی حساسیت داشته باشند. برخی افراد نسبت به نیش زنبور عسل یا لاتکس واکنش‌های آلرژیک دارند. افراد مبتلا به آلرژی غذایی ممکن است قادر به تحمل بادام‌زمینی، شیر یا سویا در برنامه غذایی خود نباشند.
چرا انجام آزمایش‌های آلرژی اهمیت دارد؟
بعضی از آلرژی‌ها بسیار آزاردهنده هستند و علائم آن‌ها همچون کهیر، احتقان بینی و یا خارش کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش می‌دهند. بنابراین برای خلاص شدن از چنین مشکلاتی شناسایی نوع آلرژن و دوری از آن‌ها بسیار حائز اهمیت است. گاهی مسئله جدی‌تر نیز می‌شود و نیاز است که برای حفظ سلامت بیمار نوع ماده حساسیت‌زا به سرعت تشخیص داده شود.
برای مثال در آسم آلرژیک که باعث تنگی نفس و انقباض راه‌های هوایی می‌شود درمان و حفظ سلامت فرد مستلزم تشخیص دقیق نوع آلرژن است و این کار از طریق تست‌های آلرژی امکان‌پذیر است. گاهی در افراد مبتلا به حساسیت غذایی واکنش‌های شدیدی به نام شوک آنافیلاکسی رخ می‌دهد که خطرناک و تهدیدکننده زندگی هستند. این نوع حملات آلرژیک زمانی قابل‌پیشگیری هستند که عامل تحریک‌کننده به درستی شناسایی شده باشد. بنابراین انجام تست‌های آلرژی در بعضی شرایط بسیار پراهمیت و حیاتی به شمار می‌روند.
چگونه بدانیم که نیاز به تست آلرژی داریم؟
یکی از شایع‌ترین آلرژی‌های موجود در جهان حساسیت فصلی است که به رینیت آلرژیک یا تب یونجه نیز معروف است. اگر به محرک‌های موجود در هوا مانند گرد و غبار، گرده گیاهان یا شوره حیوانات خانگی حساسیت دارید، ممکن است به رینیت آلرژیک مبتلا باشید. اگر علائم شما خفیف باشد می‌توان با مصرف آنتی‌هیستامین علائم را مدیریت کرد اما درصورتی‌که حساسیت و آلرژی شدید باشد درمان آن مستلرم مراجعه به پزشک، انجام تست آلرژی و رعایت دستورالعمل‌های پزشکی است. واکنش آلرژی فصلی باعث بروز علائم زیر می‌شود:
- سردرد
- اشک آلود شدن چشم‌ها همراه با خارش
- احتقان بینی، عطسه یا آبریزش بینی
- تنگی نفس، خس‌خس سینه یا سرفه مزمن
- خارش گلو و یا گلودرد
تست آلرژی غذایی
نوع دیگری از آلرژی، حساسیت غذایی است. علائم آلرژی غذایی معمولاً در عرض ۳۰ دقیقه پس از مصرف غذا بروز می‌کنند، البته گاهی ممکن است تا دو ساعت نیز طول بکشد. در افراد مبتلا به آلرژی غذایی موارد زیر در زمان بروز حساسیت دیده می‌شود:
- علائم پوستی مانند کهیر، تورم صورت، لب‌ها یا زبان، خارش عمومی بدن
- علامت‌های تنفسی مانند سرفه، خس‌خس سینه، تنگی نفس، گرفتگی قفسه سینه یا گلو
- علائم گوارشی مانند تهوع و استفراغ، درد و گرفتگی شکم، استفراغ و اسهال
- علائم قلبی عروقی مانند نبض ضعیف، سرگیجه یا سبکی سر و رنگ‌پریدگی پوست
افرادی که به آلرژی غذایی مبتلا هستند حتماً باید به متخصص ایمونولوژی و آلرژی مراجعه کنند تا اقدامات درمانی و پیشگیرانه انجام شود. این نوع آلرژی خطرناک‌ترین نوع حسایت به شمار می‌آید زیرا علائم آن قادرند تنفس و ضربان قلب را با مشکل جدی مواجه کنند. بنابراین لازم است که در وهله نخست با انجام تست آلرژی، ماده غذایی حساسیت‌زا شناسایی شده و در مرحله دوم با انجام اقدامات پیشگیرانه و اصول مراقبتی از حملات بعدی پیشگیری شود.
تست آلرژی لاتکس
افرادی که به لاتکس، عطرها یا فلزاتی مانند نیکل حساسیت دارند ممکن است دچار درماتیت تماسی شوند. درماتیت تماسی نوعی آلرژی پوستی است و علائم آن به شرح زیر است:
- احساس سوزش پوست و بروز تاول
- کهیر و تورم
- بثورات پوستی یا خارش پوست
برای تشخیص این نوع واکنش‌ها از پچ تست (تست پوستی) استفاده می‌شود. این تست توسط متخصص پوست و یا متخصص آلرژی و ایمونولوژی انجام می‌شود.
در آزمایش آلرژی چه چیزی مشخص می‌شود؟
تست‌های آلرژی پاسخ بدن به محرک‌های حساسیت‌زا را ارزیابی می‌کنند. اگر مبتلا به آلرژی باشید، سیستم ایمنی شما بیش‌ازحد به محرک‌ها واکنش نشان می‌دهد و با تولید آنتی‌بادی‌های E به آلرژن واردشده به بدن پاسخ می‌دهد. این آنتی‌بادی‌ها منجر به آزاد شدن مواد شیمیایی مثل هیستامین در بدن می‌شوند که عامل اصلی پدید آمدن علائمی نظیر خارش بدن، آبریزش بینی و کهیر است.
انواع تست‌های آلرژی
روش‌های مختلفی برای تشخیص آلرژی و شناسایی آلرژن وجود دارد. پزشک بهترین روش را بر اساس علائم بالینی و مواد حساسیت‌زای احتمالی انتخاب می‌کند. این تست‌ها عبارت‌اند از:
تست خراش پوستی (پریک)
در این روش پزشک از یک سوزن مخصوص برای خراش سطح کوچکی از پوست ساعد استفاده می‌کند. در ابتدا پزشک چند قطره از محلولی که حاوی ۱۰ تا ۵۰ آلرژن بالقوه را روی پوست شما قرار می‌دهد و سپس از وسیله سوزنی شکل برای خراشیدن ناحیه استفاده می‌کند. این کار باعث می‌شود که مایع به پوست نفوذ کند. اگر مبتلا به آلرژی باشید واکنش‌هایی مانند قرمزی و تورم معمولاً در عرض ۱۵ دقیقه پس از آزمایش ظاهر می‌شوند. با این تست می‌توان انواع آلرژی‌های فصلی، آلرژی‌های غذایی و آلرژی به پنی‌سیلین را بررسی کرد.
تست داخل پوستی
اگر نتایج تست پوستی پریک منفی یا مبهم باشد، ممکن است یک تست داخل پوستی انجام شود. در این روش پزشک مقادیر کمی از آلرژن را به لایه بیرونی پوست شما (اپیدرم) تزریق می‌کند. در آزمایش داخل پوستی حساسیت به محرک‌های موجود در هوا، داروها و نیش حشرات ارزیابی می‌شود.
پچ تست
برای تشخیص عامل درماتیت تماسی از آزمایش پچ تست استفاده می‌شود. در این تست پزشک در ابتدا چند قطره محلول حاوی ماده حساسیت‌زا را روی پوست دست قرار می‌دهد و سپس ناحیه را با پچ (شبیه به بانداژ) می‌پوشاند و به مدت ۴۸ تا ۹۶ ساعت باید در همین وضعیت باقی بماند. پس از سپری شدن زمان ذکرشده، لازم است به مطب برگردید تا پس از برداشتن پچ واکنش‌های پوستی بررسی شود.
آزمایش خون (IgE)
برای انجام این آزمایش از فرد یک نمونه خون دریافت می‌شود و جهت اندازه‌گیری سطح IgE به آزمایشگاه ارسال می‌شود. اگر مقدار آنتی‌بادی IgE بیشتر از حد معمول باشد فرد مبتلا به آلرژی است.
تست‌های چالشی
این تست تحت نظارت مستقیم پزشک ایمونولوژی و آلرژی انجام می‌شود. برای انجام این تست شخص مشکوک به آلرژی غذایی یا دارویی، مقدار اندکی از یک آلرژن را می‌بلعد. اگر فرد به ماده غذایی یا دارو حساسیت داشته باشد واکنش‌های آنافیلاکسی در وی ظاهر می‌شوند. ازآنجایی‌که مقدار ماده حساسیت‌زای بلعیده‌شده بسیار اندک است واکنش‌های آلرژیک در این تست خفیف هستند اما در صورت شدید بودن واکنش، پزشک به سرعت اپی‌نفرین را جهت متوقف شدن واکنش‌ها تزریق می‌کند.
شرایط آمادگی برای آزمایش آلرژی چیست؟
احتمالاً برای انجام تست آلرژی، پزشک از شما خواهد خواست که مصرف داروهای آلرژی مانند آنتی‌هیستامین را سه تا هفت روز قبل از آزمایش متوقف کنید. این داروها می‌توانند با متوقف کردن پاسخ سیستم ایمنی نتایج آزمایش را با مشکل مواجه کنند.
وب‌سایت mayoclinic در ارتباط با انجام تست آلرژی اینگونه بیان کرده است:
قبل از انجام آزمایش آلرژی، تمام داروهای تجویزی و بدون نسخه‌ای که مصرف می‌کنید را به پزشک اطلاع دهید. بعضی از داروها واکنش‌های آلرژیک را سرکوب می‌کنند و بر گزارش نتایج تأثیر منفی دارند. ازآنجایی‌که داروها با سرعت‌های مختلفی از بدن دفع می‌شوند، ممکن است پزشک از شما بخواهد که مصرف بعضی از داروها را ۱۰ روز قبل از آزمایش متوقف کنید. داروهایی که ممکن است با جواب آزمایشات آلرژی تداخل داشته باشند عبارت‌اند از:
- آنتی‌هیستامین‌های تجویزی مانند هیدروکسی‌زین
- آنتی‌هیستامین‌های بدون نسخه مانند لوراتادین و دیفن هیدرامین
- داروهای ضدافسردگی تری‌سیکلیک مانند نورتریپتیلین و دزیپرامین
- بعضی از داروهای معده مانند سایمتیدین و رانیتیدین
- داروی اومالیزوماب (برای درمان آسم به کار می‌رود و نتایج آزمایش را به مدت ۶ ماه یا بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد)
آیا تست آلرژی عوارض جانبی دارد؟
اغلب آزمایش‌های آلرژی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بروز هرگونه علائم ناخواسته و شدید را به صفر کاهش داده‌اند. تنها در بعضی از آزمایشات آلرژی مثل تست چالش دارویی و یا غذایی امکان بروز واکنش‌های شدیدتر سیستم ایمنی وجود دارد. البته متخصص آسم و آلرژی برای چنین زمانی کاملاً آماده است و در صورت بروز واکنش آنافیلاکس اقدامات درمانی سریع ازجمله تزریق اپی‌نفرین انجام می‌شود.
آیا تست‌های آلرژی خانگی موثر هستند؟
کیت‌های تست آلرژی بدون نسخه‌ای که در داروخانه‌ها یا به صورت آنلاین به فروش می‌رسند، چندان قابل اعتماد نیستند. خطاهایی ازجمله نتیجه مثبت کاذب بسیار رخ می‌دهد و همین خطا ممکن است باعث مصرف بیهوده و غیرضروری آنتی‌هیستامین‌ها و سایر داروها شود و یا باعث گردد که بی‌دلیل از مصرف بعضی مواد غذایی پرهیز کنید.
هزینه آزمایش آلرژی چقدر است؟
بعضی از تست‌های آلرژی که در مطب پزشکان انجام می‌شود به‌طور کامل تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرد. اما برای تعدادی دیگر از آزمایش‌ها می‌توان از بیمه تکمیلی برای پرداخت هزینه‌ها استفاده کرد. هزینه تست‌های آلرژی نسبت به سایر آزمایشات خونی و ادراری روتینی که تا به‌حال انجام داده‌اید بالاتر است. این تست‌ها توسط فوق تخصص آلرژی انجام می‌شوند و معمولاً برای انجام تست باید به مطب مراجعه کنید.
آماده شدن جواب تست آلرژی چقدر زمان می‌برد؟
نتایج اکثر تست‌های آلرژی بلافاصله پس از انجام آزمایش در مطب به شما تحویل داده می‌شود. البته نتیجه تست پچ ممکن است چند روز و جواب آزمایش‌های خونی که به آزمایشگاه ارسال می‌شوند ممکن است یک هفته یا بیشتر طول بکشند.
تفسیر جواب آزمایش آلرژی به چه صورت است؟
- جواب منفی: به این معنی است که شما به ماده خاصی حساسیت ندارید. به‌ندرت ممکن است به‌اشتباه نتیجه منفی کاذب نیز گزارش شود. به این معنی که جواب آزمایش می‌گوید که شما آلرژی ندارید اما در واقع شما به یک نوع آلرژی مبتلا هستید و آزمایش قادر به تشخیص آن نبوده است
- جواب مثبت: به این معنی است که شما به یک ماده خاص حساسیت دارید. البته خاطر نشان می‌شود که مثبت بودن جواب آزمایش و ابتلای شما به آلرژی لزوماً به معنای واکنش شدید بدن به آن محرک نیست. احتمال بروز خطای مثبت کاذب به خصوص در آزمایش خون (IgE) امکان‌پذیر است. مثبت کاذب به این معنی است که جواب آزمایش می‌گوید که شما مبتلا به آلرژی هستید درحالی‌که گزارش اشتباه است و شما به آن ماده حساسیت ندارید.
اگر جواب آزمایش مثبت باشد مراحل بعدی چیست؟
پس از مثبت شدن آزمایش بسته به نوع آلرژی، پزشک ممکن است یک یا چند مورد از مراحل زیر را توصیه نماید:
- از قرارگیری در معرض آلرژن‌ها اجتناب کنید
- داروهای تجویزشده را به‌طور منظم مصرف کنید
- سرنگ خودکار اپی‌نفرین را به همراه داشته باشید
- روش‌های درمانی بلندمدت را مدنظر داشته باشید: روش ایمونوتراپی که به واکسن آلرژی نیز مشهور است می‌تواند پاسخ سیستم ایمنی به بعضی آلرژن‌ها مانند شوره حیوانات خانگی و گرده گیاهان را تعدیل کند. این درمان معمولاً هزینه بالایی دارد اما در تسکین طولانی‌مدت علائم بسیار مؤثر است.
سوالات متداول
پرسش و پاسخ با پزشک
